Leiden, internationale kennisstad
Inleiding
Al eeuwenlang vormen kennis en cultuur het dna van onze internationale stad Leiden. We bouwen voort op een lange traditie van grote nationale en internationale wetenschappers en kunstenaars die hier baanbrekend werk hebben verricht. Vandaag de dag is dat onverminderd het geval en trekt Leiden nog steeds nieuwsgierige en innovatieve talenten en creatievelingen aan. Dit talent werkt aan de grote complexe maatschappelijke vraagstukken van vandaag en morgen. Met als doel om zowel onze welvaart als ons welzijn te vergroten. Hier in de stad als ook in de rest van wereld. In het zoeken naar oplossingen voor de grote maatschappelijke vraagstukken, zien we dat samenwerking steeds meer en breder plaatsvindt om recht te doen aan de complexiteit van de vraagstukken. Het gaat dan lang niet alleen meer om samenwerking tussen verschillende (wetenschappelijke) disciplines binnen de eigen organisatie, maar ook om samenwerking met andere kennispartners, professionals uit de praktijk en burgers. Het samenwerken, bundelen en benutten van deze kennis en talenten in de stad is ook een belangrijk uitgangspunt van de samenwerking Leiden Kennisstad. Een samenwerking die we in november 2022 opnieuw hebben bekrachtigd samen met de Universiteit Leiden, de Hogeschool Leiden, Naturalis Biodiversity Center en sindsdien ook met mboRijnland.
In 2023 hebben we als gemeente Leiden langs de intensieve samenwerking met de kennisinstellingen voortgezet en gezamenlijk mooie stappen gezet die als bouwstenen dienen voor de toekomst. Zowel in concrete resultaten met zichtbare opbrengsten voor de stad, zoals de toekenning van de Erfgoed Deal en het verwerven van vervolgfinanciering voor ‘Leren met de Stad’. Als ook minder direct zichtbare opbrengsten ten aanzien van het samenwerkingsproces. Hieronder volgt een korte verantwoording ten aanzien van de gekozen uitvoeringsstrategie die we gehanteerd hebben en een greep uit de resultaten die we hebben gerealiseerd.
Uitvoeringsstrategie
De samenwerking Leiden Kennisstad kent twee hoofddoelen, te weten:
• Kennisinstituten en kennisbedrijven floreren optimaal in Leiden;
• Leiden (de stad, de regio en haar inwoners) heeft maximaal voordeel van de kennisinstellingen.
De basis voor het bereiken van de beschreven doelen ligt in de nauwe en hechte samenwerking die we zoeken met onze kennispartners. De inzet van de gemeente richt zich daarbij onder andere op het bevorderen van een sterk en aantrekkelijk vestigingsklimaat voor de stad, het vergroten van de zichtbaarheid van Leiden op (inter-)nationale schaal en het stimuleren en bevorderen van samenwerking in de stad, innovatie (in het onderwijs en onderzoek) en kennisbenutting. Waarbij we ook steeds nadrukkelijker collega’s aansporen om in beleidvorming en -uitvoering de samenwerking te zoeken met onze kennispartners en ‘kennisgedreven te werken’. De samenwerkingsovereenkomst geeft daarnaast ook gezamenlijk kaders en aandachtspunten mee. Zo hebben we drie inhoudelijke thema’s benoemd (‘Gezondheid & Welzijn’, ‘Biodiversiteit & Duurzaamheid’ en ‘Cultureel Erfgoed’) waarop we samenwerking in de stad steviger willen vormgeven. Zijn er een aantal succesvolle initiatieven benoemd tot vlaggenschepen (‘Leren met de Stad’, ‘Leiden Education Fieldlab’, ‘Leiden Bio Science Park’, ‘de nalatenschap van European City of Science’) waarop we onze inzet continueren. Kiezen we voor een aantal ‘werkwijzen’ (‘het verbinden van beleidsagenda’s aan onderzoeks- en onderwijsagenda’s’, ‘de stad inzetten als ‘lab’ voor studenten en onderzoekers rondom maatschappelijk opgaven’, ‘het benutten van de stad als rijke leeromgeving voor alle Leidenaren’) die we gezamenlijk voorstaan en aansluiten bij het zijn van een kennisstad. En, besteden we specifiek aandacht aan het welzijn van studenten, bevordering van gelijkwaardigheid van het mbo, en inclusie van (internationaal) talent.
Resultaten
Hieronder volgt een greep uit de resultaten die we gezamenlijk in 2023 hebben gerealiseerd.
Leiden Healthy Society Center
In 2023 hebben de Hogeschool Leiden en mboRijnland zich aangesloten bij de Universiteit Leiden en de gemeente in het Leiden Healthy Society Center. Het Leiden Healthy Society Center (LHSC) is een samenwerkingsverband dat kennis, initiatieven en vraagstukken op het gebied van gezondheid en welzijn in Leiden met elkaar verbindt en nieuwe samenwerkingen stimuleert en faciliteert. Dit met als doel om een bijdrage te leveren aan het bevorderen van de gezondheid en het welzijn van de inwoners van Leiden tijdens alle levensjaren. De partijen hebben in gezamenlijkheid de visie, ambities en focus richting de toekomst met elkaar vastgesteld en een actieplan voor 2024 ontwikkeld. Daarnaast zijn tegelijkertijd ook eerste kenniscafés georganiseerd voor rondom de thema’s als ‘Tegengaan van overgewicht bij peuters’ en ‘Vitaal ouder worden’. Hier kwamen vertegenwoordigers van de kennisinstellingen, de gemeente, zorg- en welzijnsorganisaties en (zelfstandige zorg) professionals bij elkaar om praktische kennis en ervaringen te delen en verdere samen te zoeken.
Studentenwelzijn
In 2023 hebben we gezamenlijk zowel lokaal als nationaal acties ondernomen om het welzijn van studenten te versterken en de noodzakelijke aandacht hiervoor zichtbaar te maken. Zo hebben de mbo instellingen in de stad (mboRijland, LiS en ROC Mondriaan) zich aangesloten bij de Leidse ‘verklaring studentenwelzijn’. Zijn er diverse bijeenkomsten geweest waarin studenten, studenten-vertegenwoordigers, kennisinstellingen, hulpverleners en anderen bij elkaar kwamen om kennis en ervaringen uit te wisselen rondom verschillende thematieken. Bijvoorbeeld de COKE Show, die in het teken stond van ‘alcohol en middelen’. En is ook de website Young in Leiden gelanceerd. Een platform tot stand met hulp van een groep Leidse geneeskundestudenten met een overzichtelijk aanbod van hulpverleners, informatie en adviezen en doorverwijzingen naar relevante instanties. Ook landelijk zijn er stappen gezet via het Netwerk Kennissteden Nederland (NKN). Tijdens het Bestuurlijk Overleg van het NKN, dat in het teken stond van studentenwelzijn, heeft Leiden zich formeel als trekker opgeworpen van de landelijke alliantie studentenwelzijn. Dit om zodoende ook nadrukkelijker met andere kennissteden kennis en ervaringen uit te wisselen op dit thema.
Leiden Biodiversity Network
De Universiteit Leiden, Naturalis, Hogeschool Leiden en de gemeente hebben in 2023 de handen ineen geslagen in het Leiden Biodiversity Network. Dit met als doel om de aanwezig kennis en expertise op het gebied van biodiversiteit in Leiden te bundelen en zichtbaar te maken. En te benutten in onze stedelijke context zodat we hier als stad voordeel uit halen. Dit door de nauwe koppeling aan de nieuwe gemeentelijke uitvoerings- en communicatiestrategie voor de opgave ‘klimaatadaptatie en vergroenen’. Inmiddels zijn er diverse netwerkbijeenkomsten geweest om kennis te maken en de gezamenlijke focus, boodschap en ambities van het netwerk scherp te stellen. Eerste concepten van een log en een ‘biodiversiteitsverhaal’ voor Leiden zijn in de maak en voorbereidingen worden op dit moment getroffen voor vervolgbijeenkomsten om gezamenlijke subsidiekansen te verkennen en andere regionale en landelijke samenwerkingspartners te binden.
Energieloket
mboRijnland en de gemeente Leiden hebben in 2023 een start gemaakt met het Energieloket in Leiden. Op de locatie van mboRijnland aan het Betáplein kunnen inwoners onafhankelijk en gratis advies krijgen van studenten en docenten installatietechniek over duurzame aanpassingen in huis. Ze worden daarbij ondersteunt door adviseurs met bouwtechnische kennis zodat inwoners advies op maat krijgen om zelf aan de slag te gaan met het verduurzamen van het huis. Ook heeft het loket een technieklokaal waar bezoekers de nieuwe technologie die beschikbaar is, zoals warmtepompen en zonnepanelen, kunnen bekijken. Met deze samenwerking slaan we twee vliegen in één klap. Zo helpen we enerzijds Leidenaars stappen maken met de energietransitie en is anderzijds het Energieloket voor de studenten een prachtige leeromgeving. Het is daarom dat in 2023 ook al eerste verkenningen zijn gestart om het Energieloket van mboRijnland op te schalen tot een breder initiatief met meerdere partners die ook actief zijn in de energietransitie.
Erfgoed Deal Leiden
In 2023 heeft de gemeente (inclusief Erfgoed Leiden) een aanvraag gedaan en gehonoreerd gekregen, voor een Erfgoed Deal bij de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Centraal in de Leidse Erfgoed deal staat de vraag hoe we hoe de historische binnenstad kunnen vergroenen zodanig dat we ook de historische kwaliteit van de stad behouden of zelfs versterken. Het doel van het project is daarmee het ontwikkelen van ontwerpprincipes (c.q. ruimtelijke kaders) waarmee we kunnen komen tot een erfgoed-inclusief en klimaatadaptief ontwerp voor de binnenstad. Waarmee we verdere vergroening van de binnenstad kunnen beoordelen en realiseren vanuit historisch perspectief. En waarmee we inwoners kunnen inspireren en ondersteunen om zelf ook vergroeningsmaatregelen te treffen. Als echte kennisstad zoeken we hierin ook de samenwerking met de kennisinstellingen in de stad. Zo zullen Universiteit Leiden en Naturalis onderzoek doen naar de historische groenstructuren van de binnenstad om te kijken waar deze als inspiratie kan dienen voor toekomstige ontwerpen. Waarbij de effectiviteit op het tegengaan van hittestress, het versterken van de biodiversiteit en de bijdragen aan een prettig verblijf ook worden beoordeeld. Studenten van de opleiding mediavormgeving van mboRijnland zullen ook worden betrokken bij het vastleggen van de ontwikkelingen en opbrengsten in de digitale leeromgeving.
Leren met de Stad
Het is de hogeschool, universiteit en gemeente gelukt om in 2023 een nieuwe en voorlopig laatste subsidie te verkrijgen voor Leren met de Stad vanuit de City Deal Kennis Maken. Dit maakt dat vanaf 2023 de partners drie jaar de tijd krijgen om Leren met de Stad van onderwijsinnovatie initiatief te laten doorontwikkelen naar een duurzaam programma dat geborgd is binnen de organisaties. Hier zijn eerste stappen toe gezet in 2023 onder andere door te starten met het opzetten van kennisallianties, het organiseren van intervisie en ondersteuningsaanbod voor docenten en het inrichten van een coördinatiegroep en onderwijs adviesraad. De ambities is om uiteindelijke meer opleidingen aan te haken op deze vorm van onderwijs, en daarmee zoveel mogelijk studenten de kans te geven om onderzoek te doen naar concrete vraagstukken uit de stad. Het is daarom ook dat we blij zijn dat in 2023 ook mboRijnland zich als partner heeft toegevoegd aan het consortium. De opbrengsten zijn dit jaar kenbaar gemaakt via ‘Presenteren met de Stad’ en door middel van interactieve digitale kaart die ontwikkeld is en te vinden is op de website.
Leiden Education Fieldlab
Binnen het Leiden Education Fieldlab (LEF), het fysieke en online samenwerkings- en onderwijsinnovatieplatform voor het Leidse onderwijs, hebben in 2023 weer heel veel activiteiten plaatsgevonden. Zo zijn stappen gezet om het Leidse speelveld overzichtelijker te organiseren door de thema’s van de Leidse onderwijstafel te verbinden aan de zichtlijnen van het LEF, de Leidse Educatie Agenda (LEA) en de agenda van Leiden Kennisstad. Voor elk van de thematafels zijn bijeenkomsten georganiseerd vanuit een sectoroverstijgende samenwerking. Wat ook de rode draad was in de programmering van de ‘Nacht van de Leraar’. Het jaarlijks terugkerend evenement waar het prachtige beroep van leraar wordt gevierd wat dit jaar het thema ‘Laat je verleiden’ had. Ook is het gelukt om het LEF en de samenwerking in onderwijsstad Leiden over de bühne te krijgen in de Leidse regio en op nationaal niveau. Onder meer in meetings met het ministerie van OCW, tijdens de landelijke community van Operation Education en via RadioLEF en het online platform www.onderwijsindeleidseregio.nl
Profilering Leiden als kennisstad: Stad van ontdekkingen
In 2023 hebben we ook weer verschillende initiatieven vanuit de stad ondersteunt die het unieke DNA van Leiden (de mix van kennis en cultuur) zichtbaar en beleefbaar maken. En daarmee het profiel van Leiden als kennisstad, de ‘stad van ontdekkingen’, op de kaart zetten. Zo was er in juni de Leidse Life Science & Health Week en in september de ‘Days or Arts & Science’ met onder andere Brave New World en de Nacht van Ontdekkingen. Hadden we in november en december het letterenfestival ‘Letterlijk Leiden’ en zagen we door het jaar heen allerlei lezingen o.a. van het Science Café Leiden. En via de specifieke subsidieregeling voor ‘kennis en cultuur’ konden ook initiatieven als het Taalmuseum en Things That Talk worden ondersteunt. Ook hebben we samen met de Universiteit Leiden het initiatief van Postbus71, dat ontstaan is tijdens het Leiden European City of Science jaar, voortgezet en doorontwikkelt in het platform ‘Vraag het Leiden’. Een videoplatform waarop de kennis die in Leiden aanwezig is ingezet om vragen van Leidenaars te beantwoorden op een aantrekkelijke en laagdrempelige manier.
Aansluiting mbo bij Leiden Kennisstad
Mede door de toetreding van mboRijnland in Leiden Kennisstad zijn er in het eerste jaar al een aantal mooie doelstellingen behaald om het mbo beter aan te laten sluiten in onze kennisstad. Naast de voorbeelden die hierboven zijn genoemd willen we hier nog twee zaken uitlichten. Allereest de pilot die gedraaid is met de EL CID commissie, waardoor mbo-studenten nu ook voor het eerst mee konden lopen in de introductieweek. Een mooie eerste mijlpaal waarbij de wens is dit te continueren. Daarnaast hebben we als gemeente in november het pijlerplan mbo vastgesteld in het college van burgemeester en wethouders. Hierin laten we zien op welke manier de samenwerking met en positie van het mbo en de mbo-student verbeterd kan worden.
Tot slot
De notie dat Leiden een echte kennisstad is en wil blijven, en de overtuiging dat hiervoor blijvende inzet nodig is, maakte dat we als gemeente in 2022 de samenwerking met onze kennispartners hebben gecontinueerd. En dat we toen structureel financiering hebben georganiseerd om nieuwe samenwerkingsinitiatieven te blijven aanjagen en Leiden als Kennisstad te blijven profileren.
Daarmee is tevens besloten om de inspanningen vanaf 2024 niet meer als bijzonder programma te bezien. Voortaan zullen daarom de financiële inzet en inspanningen in de begroting en jaarstukken terug te vinden zijn in programma 3: Economie.