Leiden, internationale kennisstad
Kennis en cultuur vormen het DNA van de internationale stad die Leiden is. We bouwen voort op een lange traditie van grote nationale en internationale wetenschappers en kunstenaars die hier baanbrekend werk hebben verricht. De nieuwsgierige en innovatieve talenten en creatievelingen, die de stad nu nog steeds aantrekt, werken steeds intensiever samen aan grensverleggende nieuwe ideeën en kennis om de wereld en onze stad beter te maken. Voor huidige en toekomstige generaties. Het benutten van deze kennis en talenten in de stad om de welvaart en ons welzijn in de stad te vergroten, is het uitgangspunt van de samenwerking Leiden Kennisstad. Een samenwerking die in 2012 begon met een gemeentelijk programma en in 2017 de opschaling kreeg in de vorm van een gezamenlijk programma met de grote kennisinstellingen in de stad. Eind 2022 is deze samenwerking opnieuw bezegeld en verduurzaamd voor de komende vijf jaar (2023-2027). Met de Universiteit Leiden, Hogeschool Leiden, Naturalis Biodiversity Center en nu ook mboRijnland als nieuwe partner, zetten we als gemeente Leiden de intensieve samenwerking met de kennisinstellingen voort. Een mooi resultaat van een mooi jaar voor de stad, waarin we ook met trots de titel van European City of Science hebben kunnen dragen met een unieke 365 dagen tellende programmering. Waar we ook de komende periode de vruchten van willen blijven plukken. Daarmee hebben we 2022 met recht een sterk fundament gelegd waarop we de komende jaren op voort kunnen bouwen.
De doelen
Het programma Kennisstad kent twee hoofddoelen die ook de kern vormen van de nieuwe samenwerkingsovereenkomst, te weten:
• Kennisinstituten en kennisbedrijven floreren optimaal in Leiden;
• Leiden (de stad, de regio en haar inwoners) heeft maximaal voordeel van de kennisinstellingen.
Uitvoeringsstrategie
De basis voor het bereiken van de beschreven doelen ligt in de nauwe en hechte samenwerking met onze kennispartners in de stad. De samenwerkingsovereenkomst met de kennispartners is hierin richting gevend. Een overeenkomst die eind 2022 is verlengd voor de komende vijf jaar door de gemeente Leiden, Universiteit Leiden, Hogeschool Leiden, Naturalis Biodiversity Center, met als nieuwe partner mboRijnland. Daarmee is een mooie stap gezet op de actie om het mbo aan te sluiten als gelijkwaardige partner. De toetreding van mboRijnland als partner binnen Leiden Kennisstad is van grote meerwaarde. Mede door de diverse opleidingen waarin studenten opgeleid worden om (toekomstige) maatschappelijke uitdagingen aan te gaan. Bijvoorbeeld op het gebied van energietransitie, de zorg en woningbouw. Maar ook tijdens hun studietijd kunnen zij hieraan al een bijdrage leveren, dat is voor de mbo’ers en de stad een grote winst.
In de nieuwe samenwerkingsovereenkomst is door de partijen ervoor gekozen om voort te bouwen op de bestaande sporen (campusontwikkeling, versterken onderwijs en onderzoek, externe focus en internationalisering, de stad als lab). Maar ook voor het kiezen van een meer inhoudelijke en thematische insteek. Dit heeft geresulteerd in het benoemen van drie thema’s waarop we de samenwerking in de stad verder vorm willen geven. Dit zijn:
• ‘Gezondheid & Welzijn’;
• ‘Biodiversiteit & Duurzaamheid’; en
• ‘Cultureel Erfgoed’.
Het voortbouwen op de bestaande sporen is zichtbaar in de wens om een aantal succesvolle initiatieven te continueren en te benoemen tot vlaggenschepen. Dat zijn de succesvoorbeelden van het sterke Leidse kennisecosysteem die bijdragen aan het imago van Leiden als (internationale) kennisstad, en die dwars door de inhoudelijke thema’s heen lopen. Deze vlaggenschepen zijn:
• Het Leiden Bio Science Park;
• Leren met de Stad;
• Het Leiden Educational Fieldlab (LEF);
• De nalatenschap (legacy) van European City of Science (ECS)
Daarnaast heeft de evaluatie van het gemeentelijk programma eind 2021 ook handvatten geboden voor de koers van de nieuwe samenwerkingsovereenkomst. Als partners hebben we namelijk afgesproken om bij het samenwerken op deze gezamenlijke thema’s en binnen de vlaggenscheppen, ook te focussen op:
• het sterker verbinden van de beleidsagenda van de stad aan de onderzoeksagenda’s van de kennispartners;
• het nog gestructureerde en intensiever betrekken van studenten, docenten en onderzoekers bij de aanpak van onze maatschappelijke opgaven in onze stad. Dit het liefst op fysieke plekken in de stad, zodat de interactie met maatschappelijke organisaties en bewoners wordt versterkt;
• het erkennen van de waarde van de stad als rijke leeromgeving voor de ruim 40.000 studenten (mbo, hbo en wo) die de stad rijk is én voor bewoners en het belang en de waarde van ervaringsdeskundigheid uit de praktijk naast de theoretisch kennis.
• het welzijn van onze studenten;
• verdergaande internationalisering, waarbij we zowel oog hebben voor de profilering van Leiden als internationale kennisstad, als voor de veranderde samenstelling van de stad die steeds internationaler wordt. Ten aanzien van de profilering bouwen we voort op de opgedane ervaringen en netwerken in het kader van het ECS-jaar. Wat betreft de veranderende samenstelling van onze inwoners, daar willen we meer focus leggen op de waarde van internationale studenten en werknemers in onze stad. Zij worden zodanig ontvangen dat ze de ambassadeurs worden van Leiden en haar kennisinstellingen.
Resultaten
Voor samenwerking is fysiek contact en ontmoeting cruciaal. Het helpt in het opbouwen van netwerken en onderling vertrouwen en het aanjagen en uitvoeren van concrete acties. Waar de eerste maanden van 2022 door de beperkingen van corona nog weinig ruimte liet voor fysieke ontmoetingen, is dat in de rest van het jaar flink ingehaald. Mede doordat het ECS-jaar het jaar rond programmering bood. Deze fysieke ontmoetingen hebben Leiden als Kennisstad veel goed gedaan. Het heeft geleid tot vele nieuwe contacten en initiatieven en Leiden (inter-)nationaal op de kaart gezet.
Daarnaast hebben we vele andere concrete resultaten en aansprekende initiatieven gezien in 2022. Hieronder volgt een greep uit deze resultaten.
European City of Science
Ondanks dat de formele evaluatie nog moet volgen, constateren we dat de titel European City of Science 2022 Leiden veel heeft gebracht. Zowel op het gebied van (inter-)nationale profilering en positionering, als op het vlak van de verbinding van kennis en wetenschap met de inwoners van Leiden. Zo heeft Leiden in 2022 een recordaantal (inter-)nationale (wetenschappelijke)conferenties mogen hosten in het afgelopen jaar waardoor ze bij de top vier congressteden van Nederland behoorde. Wat tevens veel economische spin-off genereerde voor ondernemers in de stad. Met inhoudelijke programma’s als ‘Kennis door de Wijken’, ‘Radio Weetlust’ en ‘Postbus71’ zijn ook laagdrempelige activiteiten georganiseerd voor alle inwoners en nieuwsgierige bezoekers van onze stad. Met een 365 dagen durend programma, was Leiden de allereerste Europese wetenschapsstad die zo intensief inzette op het verbinden van wetenschap en maatschappij. Iets wat ook in Europa niet onopgemerkt is gebleven. De inzet is om deze nalatenschap ook in de jaren na 2022 hoog te houden. Dit door zowel de inwoners en bezoekers van onze stad te blijven verbinden aan de kennis en cultuur die onze stad te bieden heeft, als door ons op nationale en Europese podia te profileren als internationale kennisstad.
Leiden Healthy Society Center
De gemeente Leiden en de Faculteit der Sociale Wetenschappen van de Universiteit Leiden hebben het initiatief genomen tot de start van het Leiden Healthy Society Center. In dit Healthy Society Center brengen is de wens om alle partijen en kennis op het gebied van gezondheid en welzijn bij elkaar te brengen. We ontwikkelen, implementeren en evalueren samen met inwoners van Leiden gezondheidsoplossingen. Die bij moeten dragen aan het optimaliseren van de gezondheid en het welzijn van de Leidse inwoner en aan het verkleinen van de gezondheidsverschillen. Op 8 november 2022 was de Kick-off van het Leiden Healthy Society Center, waarbij veel stadspartners aanwezig waren die zich bezighouden met gezondheid en welzijn. Dit bood een mooie start om samen met al deze stadspartners verder de handen in een te slaan en te gaan werken aan de gezondheid en welzijn van Leidse inwoners.
Leren met de Stad
Het initiatief ‘Leren met de Stad’ biedt (en ontwikkelt) een Leids platform voor concrete en structurele samenwerking tussen hogeschool, universiteit, gemeente en maatschappelijke organisaties. De samenwerking is erop gericht om vraagstukken uit de stad op te lossen, in samenspraak met de bewoners. In 2022 is ‘Leren met de Stad’ doorgegroeid als initiatief. Ingezet is op het verbeteren van de samenwerking tussen het onderwijs en de stad. En als resultaat van de inzet zijn meer opleidingen en stadspartners aangehaakt bij ‘Leren met de Stad’. Daarnaast is in 2022 ook twee keer ‘Presenteren met de Stad’ georganiseerd. Tijdens dit evenement presenteren de studenten hun bevindingen voor bewoners, stadspartners, gemeente en kennisinstellingen. De mogelijkheid om dit weer zonder beperkingen te doen heeft ervoor gezorgd dat met name de bewoners beter betrokken konden worden. Studenten hebben in 2022 onder andere onderzoek gedaan naar het Leids Preventieakkoord, veiligheid, duurzaamheid, geldzorgen en mantelzorgers. Eind 2022 is een nieuwe subsidieaanvraag gedaan bij de City Deal Kennis Maken samen met de Hogeschool en Universiteit Leiden en mboRijnland als nieuwe partner.
Het Leiden Educational Fieldlab (LEF)
In het LEF delen (toekomstige) onderwijsprofessionals uit voorschoolse educatie, po, vo, mbo, hbo, wo samen met ondernemers, gemeente en musea hun kennis. Dit is gericht op kernactiviteiten als onderwijs verzorgen, leraren opleiden, innoveren, praktijkonderzoek en leidinggeven. Het LEF zit inmiddels in de tweede fase (2022-2025). Het partnerschap is in 2022 uitgebreid met de Cultuur Educatiegroep, JesRijnland en samenwerkingsverband voortgezet onderwijs regio Leiden. Het succesvolle project ‘Leidse Aanpak voor Talentontwikkeling’ is met ingang van 1 september 2022 verduurzaamd als zichtlijn ‘talentontwikkeling’ in het LEF. Het netwerk rondom talentontwikkeling krijgt zo een nieuwe impuls met samenwerkmiddagen en inspiratiesessies. Daarnaast zien we dat steeds meer initiatieven vanuit onderwijsprofessionals op het pad van het LEF komen die ze kunnen helpen te verdiepen, verbreden en te verbinden. Zo ook het initiatief van 'dwarsdenkers en bruggenbouwers'. Een traject om vroeg in de carrière van talentvolle startende docenten te investeren in leiderschap skills en kennis over loopbaan ontwikkel mogelijkheden.
Convenant Student en Stad
Het convenant betreft een partnerschap tussen de gemeente Leiden, Leiden en Partners, de Plaatselijke Kamer van Verenigingen (PKvV) en de zeven grote Leidse studentenverenigingen (te weten L.S.V. Minerva, L.V.V.S Augustinus, SSR-Leiden, V.S.L. Catena, A.L.S.V. Quintus, K.S.R.V. “Njord” en A.L.S.R.V. Asopos de Vliet). De verenigingen hebben zowel individueel als gezamenlijk weer diverse evenementen georganiseerd om de verbinding tussen student en stad/inwoners te bevorderen. Zo heeft de jaarlijks terugkerende Leidse Reanimatiedag opnieuw plaatsgevonden, hebben ze een symposium over de oorlog in Oekraïne georganiseerd, en heeft de Leidse verbindingsboot weer rond gevaren. Het jaar is afgesloten met een zeer goed bezocht kerstdiner voor Leidse inwoners.
Studentenwelzijn
Het welzijn van studenten, in de breedste zin van het woord, staat onder druk en is verder verslechterd mede door ervaren prestatiedruk in het onderwijs, de veranderende maatschappij, sociale media en de impact van corona. Het welzijn van deze groep vraagt aandacht. In april 2022 is daarom de ‘verklaring studentenwelzijn’ getekend door de gemeente, Hogeschool Leiden, Universiteit Leiden, PKvV en STOP (de koepel van Leidse studieverenigingen). Met als doel om tot een gezamenlijk actieplan te komen. Dit actieplan ‘studentenwelzijn’ is in oktober 2022 getekend. Ingezet wordt op het bestrijden van problemen en knelpunten, maar juist ook op de preventie daarvan. Huidige projecten zijn: een gezamenlijke welzijnsweek, verbetering van de informatievoorziening over financiële stress, en zijn groep aan de slag gegaan met de thema’s ‘seksueel ongewenst gedrag’ en ‘preventie alcohol- en middelengebruik’. Daarnaast is gewerkt aan het co-creatieve Citizen Science onderzoek met en voor studenten, over mentale gezondheid op studenten, wat met name gericht was op de impact van coronapandemie. Wat ook gelinkt is aan het Leidse Preventieakkoord. De studentmedewerkers die binnen de gemeente Leiden zijn aangesteld eind 2021, en onder andere op dossier hebben meegewerkt blijken daarbij een mooie toevoeging te leveren op het beleid en de acties die met betrekking tot studentenwelzijn zijn ingezet.
Blauwe en groene infrastructuren inzetten tegen hittestress (BENIGN)
De gemeente is partner in het BENIGN-consortium dat financiering gekregen heeft uit de Nederlandse Wetenschaps Agenda om onderzoek te doen naar manieren om de infrastructuur in steden zo in te richten dat de hittestress in steden verminderd wordt. De invloed van klimaatverandering op gezondheid gerelateerd aan hittestress (binnenshuis en buitenshuis), waterkwaliteit en plantdiversiteit neemt namelijk steeds meer toe. ‘Blauwe’ infrastructuur (meren, kanalen, vijvers) en ‘groene’ (bomen, planten, kruiden) kunnen bijdragen aan het verminderen van hittestress en opwarming van de stedelijke omgeving. BENIGN onderzoekt hoe blauwe en groene infrastructuur optimaal gebruikt kan worden in de stedelijke omgeving om gezonde leefomstandigheden te creëren. Daarvoor worden living labs opgezet in drie gemeentes (Leiden, Hilversum en Dordrecht). Een belangrijke uitkomst waar het BENIGN-project op stuurt is een ‘beslissingssystematiek’ dat gebruikt kan worden door gemeenten om afwegingen te maken tussen groene en blauwe interventies om zo een gezondere leefomgeving te creëren.
YouRight
“Het heeft toch geen zin, ik kan toch niet duidelijk maken dat het onterecht is dat ik ben ontslagen.” Zo maar een vraag die langs kan komen bij YouRight. YouRight is een platform waarop een team van jongeren van mbo, hbo en wo de krachten hebben gebundeld met juristen en beleidsmakers om te zorgen dat de rechtspositie van mbo-studenten wordt versterkt. Op het platform kunnen jongeren met diverse juridische vragen terecht.
Things that Talk
Ontsluiten van verhalen achter objecten gebeurd via het platform ‘Things That Talk’. Things That Talk is een plek om de taal van dingen te kunnen ontdekken in de volle breedte van menselijkheid. Het is een duurzaam, levend archief van verhalen over de onderling verbonden wereld der dingen. En het nodigt uit tot voortdurende samenwerking van een breed scala aan gemeenschappen. Het platform faciliteert _storytelling_ door onze vertellers alle tools te bieden voor de inhoud, ordening en visuele weergave die ze nodig hebben om over een object te vertellen. En deze tools blijven zich ook ontwikkelen. Naast het platform was er onder andere ook de tentoonstelling in de Lakenhal: Misleiden. Echt of nep? Zowel online als offline kon je langs ruim twintig objecten wandelen uit negen Leidse collecties die je op het verkeerde been zetten.
Seeing Stars Leiden
In het jaar dat Leiden European City of Science is, bracht kunstenaar Daan Roosegaarde in
samenwerking Gemeente Leiden, Leiden&Partners, met UNESCO Nederland, bedrijven en vele anderen het project ‘Seeing Stars’ naar Leiden. Op 25 september hebben we daartoe alle niet-essentiële (straat)verlichting in een afgebakend gebied uitgezet, zodat we in gezamenlijkheid naar de sterren konden kijken. Dit met als doel om zo de verbondenheid met elkaar en de stad te versterken en ons te verwonderen over de sterren en het heelal. En het gesprek over ‘lichtvervuiling’ en energieverspilling aan te jagen. Een gesprek dat onder Leidenaren doormiddel van Citizen Science activiteiten werd ondersteund. Voorafgaand aan de 25e werd de stad al meegenomen in dit bijzondere moment. Dit onder andere door een onderwijsprogramma aan te bieden aan scholen in Leiden. De kern daarvan was het met steun van o.a. Airbus en SRON, aanbieden van een opblaasbaar planetarium aan de scholen. Door middel van het planetarium, die een projectie van de sterrenhemel liet zien, zagen de kinderen de sterrenhemel alvast en kregen ze uitleg van een sterrenkundige over wat ze allemaal te zien kregen.