Jaarstukken 2023

Voorwoord

Voor u liggen de Jaarstukken 2023. Met de jaarstukken legt de gemeente verantwoording af over de behaalde resultaten en de besteding van de middelen over het gevoerde beleid in 2023. Hiermee biedt de gemeente inzicht hoe het geld vorig jaar is besteed.

Terugblik 2023

In 2023 heeft het college hard gewerkt om Leiden elke dag een beetje mooier te maken. Leiden groeit, en het aantal Leidenaren groeit mee. Steeds meer mensen willen in onze mooie stad wonen. Dat geldt voor mensen die zelf kiezen om hier te komen wonen, maar ook voor mensen die een veilig heenkomen zoeken en vluchten voor oorlog en geweld. We willen mensen een fijne plek bieden. Daarom is er in 2023 wederom flink gebouwd. Zodat starters een thuis kunnen vinden. Maar ook studenten, senioren en andere groepen mensen, die nu soms buiten de boot vallen.

De groei van de stad gaat gepaard met schaarse ruimte. Leiden is een compacte stad en voor elke vierkante meter is er wel een bestemming. Daarom zoeken we in Leiden naar een goede balans tussen de groei van de stad en het waarborgen van de leefbaarheid in de stad; voor alles wat Leiden de moeite waard maakt. Dat doen we door ruimte te bieden aan de fiets, lopen en hoogwaardige OV-verbindingen. Maar ook door de bereikbaarheid te vergroten en te investeren in de vergroening van de stad. Want wie geniet er niet van een zonnige dag in het Singelpark of op de vele mooie waterwegen die Leiden rijk is? In 2023 zijn meerdere mobiliteitsprojecten tot uitvoering gekomen en hebben we belangrijke stappen gezet in het bevorderen van kansengelijkheid in Leiden. In de Jaarstukken 2023 leest u terug wat we hebben bereikt.

Het jaar 2023 was ook een beladen jaar met grote spanningen in de wereld, zoals de oorlog in Oekraïne en Gaza. Spanningen die hun weerslag hebben op onze eigen stad. Hoe zorgen we dat deze spanningen niet overslaan op onze stad? En hoe bieden we ruimte aan het gesprek en blijven we respectvol met elkaar omgaan, ook als we het niet met elkaar eens zijn? De kracht van Leiden is dat we naar elkaar luisteren en met elkaar de verbinding zoeken. In Leiden moet iedereen zich veilig en prettig kunnen voelen. Als gemeente zetten we ons daar elke dag voor in.

In het stuk hieronder blikken we terug op belangrijk ontwikkelingen in 2023 en de bijbehorende resultaten. We kijken terug langs de volgende vier thema’s:

  1. Duurzame en leefbare stad
  2. Sociale en gezonde stad
  3. Internationale stad van kennis en cultuur
  4. Organisatie en financiën

1.1. Duurzame en leefbare stad

Leiden staat voor een aantal grote opgaven binnen het thema ‘duurzame en inclusieve stad’. Zoals hierboven geschetst is de ruimte schaars en zijn de claims op de ruimte groot. We willen de stad vergroenen, klimaatneutraal en -adaptief maken, en de leefbaarheid bevorderen. Er geldt een tekort aan woningen, met name in betaalbare segmenten. Het verkleinen van dat tekort is van groot belang om een inclusieve stad te blijven, die toegankelijk is voor iedereen. De energietransitie vraagt om uitbreiding van het warmtenet, om de aanpak van netcongestie door verzwaring van het elektriciteitsnetwerk, om het isoleren en verduurzamen van bestaand vastgoed en om besparing van energieverbruik. En er is de opgave om naar een schoner en ruimte-efficiënter mobiliteitsprofiel te groeien. Al deze opgaven vragen om ruimte en moeten daarom in samenhang worden aangepakt. In 2023 is veel werk verzet rondom specifieke maatregelen en projecten, die invulling geven aan de bovengenoemde opgaven.

Mede door de aanhoudende oorlog in Oekraïne was voor het tweede jaar op rij sprake van een grote toestroom ontheemden, vluchtelingen en statushouders. In 2023 is wederom een grote inspanning gepleegd om hen huisvesting te bieden.

Met de vaststelling van een pakket aan woningmarktregulerende maatregelen en een aanpassing van de doelgroepenverordening in 2023 is beter geborgd dat betaalbare woningen langer in stand worden gehouden en beter toegankelijk zijn voor die mensen die die woningen het hardst nodig hebben.

Ook is in 2023 wederom hard gewerkt aan de realisatie van veel bouwprojecten. Als gevolg van hoge rentes en sterk gestegen bouwkosten was hierop extra inspanning nodig, onder andere gericht op het aantrekken van rijkssubsidies en fondsen, maar ook door de oprichting van een gemeentelijk krediet om vergevorderde bouwplannen verder te brengen.

Met de verlenging van de samenwerking Warmte Leidse Regio, en de vaststelling van het Plan van aanpak Gebiedsgerichte Warmtetransitie is de aanpak van de warmtetransitie goed op stoom gekomen.



Een aantal resultaten uit 2023

  • Er zijn flinke stappen gezet om de woningbouw in Leiden te versnellen. Voor het tweede jaar op rij is sprake van de toevoeging van meer dan 1.000 woonadressen in een jaar: in 2023 zijn 1.250 woonadressen toegevoegd. Dat waren afgelopen jaar vooral studentenwoningen, waarvan 703 in het project Park More kavels 1 & 2 en 289 in het project Kolffpad van DUWO.
  • Ook zijn er veel nieuwe projecten in aanbouw genomen, zoals De Geus (96 woningen + bioscoop), Park More kavel 5 (206 woningen), Sumatrahof (82 woningen), Turkoois (135 woningen) en het nieuwe hoofdkantoor van Batavia Biosciences in het Bio Science Park.
  • Meerburg is de eerste wijk waarvoor een startnotitie warmtetransitie is vastgesteld, en samen met wijkbewoners wordt toegewerkt naar de realisatie van concrete, toekomstbestendige warmteoplossingen.
  • Het burgerberaad energietransitie is afgerond en het advies is aan de raad gestuurd.
  • Veel mobiliteitsprojecten zijn in 2023 verder gebracht in planvorming, zijn in uitvoering gegaan of opgeleverd:
  • Er is een kaderbesluit genomen voor de herinrichting van de Hoge Rijndijk
  • Er zijn uitvoeringsbesluiten genomen voor de fietsroute Agaatlaan (als onderdeel van de duurzame wijkvernieuwing Hoge Mors fase 2), voor herinrichting van het Noordeinde en voor herinrichting van de Jan van Houtkade / Koepoortsbrug.
  • De herinrichting van de Schipholweg-Oost is gestart.
  • Herinrichting van de Zoeterwoudseweg is afgerond.
  • Aanleg van een fietsroute aan de Nachtegaallaan is afgerond.
  • Al deze projecten zijn zowel gericht op het verbeteren van de verkeersveiligheid en het verbeteren van het fietsnetwerk als op vergroening.
  • In 2023 heeft veel onderzoek plaatsgevonden naar de mogelijkheden en consequenties van het ‘knippen’ van de Rijnzichtbrug en Turfmarkt voor doorgaand autoverkeer, een speerpunt uit de Agenda Autoluwe Binnenstad. Als gevolg hiervan kon onlangs het kaderbesluit Groene lopers Leiden worden vastgesteld en aangeboden aan de raad.
  • Het nieuwe Uitvoeringsprogramma "Leiden biodivers en klimaatbestendig 2023-2026" is vastgesteld evenals het Integraal Waterketenprogramma 2024-2028.
  • Duurzame wijkvernieuwing: de werkzaamheden in Gasthuiswijk en het Houtkwartier Oost zijn afgerond en er is gestart met de werkzaamheden in het Noorderkwartier Oost fase 2, de Professorenwijk-Oost fase 1 en de Vogelwijk.
  • De procesaanpak voor de uitwerking van de Tweede Groene Ring is vastgesteld in het college van B&W.
  • Eind 2023 is de onderzoeksaanpak van het (meerjarige) landelijke onderzoek naar de invloed van (straat)verlichting op biodiversiteit vastgesteld.

1.2. Sociale en gezonde stad

Leiden is een sociale en inclusieve stad. Ook in 2023 hebben we ingezet op het vergroten van de kansengelijkheid, gezondheid en bestaanszekerheid van onze inwoners. Hierin houden we vast aan de ‘Visie Sociaal Domein’. In lijn met deze visie zetten we in op een sterke basisinfrastructuur (het stadsklimaat) en voldoende collectieve voorzieningen. Daarmee voorkomen we dat er later meer individuele ondersteuning nodig is. Zo hebben we gezorgd voor goede onderwijshuisvesting en investeren we in de gezondheid van onze inwoners, onder andere door de oplevering van onze nieuwe sportcomplexen. Het programma Leiden Inclusief is herijkt en er is een start gemaakt met het uitvoeringsplan. We werken aan een gezonde en sociale stad voor alle Leidenaren.

In 2023 hebben we gezien dat er zowel in de regio Holland Rijnland als in Leiden minder kinderen gebruik hebben gemaakt van de inzet van specialistische jeugdhulp, maar dat er tegelijkertijd wel sprake is van stijging van kosten. Als gevolg van o.a. corona zien we (nog) steeds meer jeugdigen met psychosociale problematiek, wat mogelijk komt door uitgestelde zorg.

Een aantal resultaten uit 2023:

Kansengelijkheid

  • In 2023 is de Leidse Visie Gelijke Kansen 2023 vastgesteld. Hiermee werken we aan het creëren van gelijke kansen voor Leidse kinderen en jongeren tot 27 jaar (en hun omgeving) en de mogelijkheid om hun talenten te ontwikkelen.
  • De vervangende nieuwbouw van de twee basisscholen aan het Broekplein is opgeleverd en de uitbreiding en renovatie van het schoolgebouw van het Metrum is afgerond. Daarnaast is de herwaardering van het Integraal Huisvestingsplan 2023 – 2032 afgerond.

Gezondheid

  • De nieuwe sportcomplexen 1574 en De Vliet zijn feestelijk geopend en in gebruik genomen.
  • Het sportakkoord II is opgesteld voor 2023 t/m 2026. Hoofddoelstelling van het sportakkoord is om meer Leidenaren een leven lang te laten genieten van sport en bewegen.
  • De samenwerking in het Healthy Society Center is uitgebreid. Dat wordt nu gevormd door gemeente Leiden, Universiteit Leiden (Faculteit Sociale Wetenschappen), Hogeschool Leiden en MBO Rijnland.
  • Incluzio heeft de daginvulling succesvol geïmplementeerd. Dit is een laagdrempelige vorm van dagbesteding voor inwoners zonder indicatie. Hiermee worden nu voornamelijk ouderen bereikt.
  • We hebben verder gewerkt aan het verbeteren van het studentenwelzijn. Dit hebben we onder andere gedaan door het actieplan Studentenwelzijn uit te voeren.

Bestaanszekerheid

  • In 2023 is de doordecentralisatie van de Maatschappelijke Zorg in Holland Rijnland een feit. Specialistische voorzieningen, waaronder de maatschappelijke opvang, biedt Leiden nog voor de hele regio. In 2023 is gestart met de vorming van de jongerenopvang aan het Maansteenpad.
  • In 2023 zijn er door een verbeterde integrale aanpak 40 procent meer mensen bij DZB aangemeld voor een traject naar werk of een andere vorm van activering dan in 2022.
  • Het aantal trajecten bij taalaanbieder NL Training is sinds 2022 verdubbeld. Ook het aantal deelnemers bij het programma Taal & Participatie (voor inwoners met een uitkering) is sinds 2022 met 50 procent gestegen.
  • Het traject ‘Op je plek in de zorg’ is gestart: een combinatie tussen wonen en opleiden in de zorg voor statushouders.
  • Via Eerste Hulp Bij Geldzorgen is voor iedere wijk in Leiden een vaste sociaal werker en schuldhulpverlener beschikbaar en is ingezet op het helpen van jongeren met schulden. In 2023 zijn dan ook meer inwoners bereikt dan in 2022.
  • Het traject schuldsanering is verkort naar 18 maanden (in navolging van de wijziging in landelijke wetgeving) en er is besloten om de schuldregelingsregistratie bij het BKR na afloop van een schuldregeling te verwijderen na 6 maanden in plaats van na 5 jaar.
  • In juni 2023 is het werkcafé gestart. Inwoners kunnen op dinsdagochtend zonder afspraak terecht voor gratis advies over werk of scholing.
  • Specifiek hebben we aandacht voor multi-probleem-gezinnen. Daarvoor is gewerkt aan een plan van aanpak en de inzet van een maatwerkregisseur.

1.3. Internationale stad van kennis en cultuur

Als internationale stad van kennis en cultuur droegen wij afgelopen jaar bij aan het op peil houden van de brede welvaart voor onze inwoners en de functie van Leiden als centrumstad in de regio.

De Leidse economie toonde ook in 2023 haar veerkracht en groeide gestaag door. Het aantal bedrijven en banen in Leiden nam toe, evenals de toegevoegde waarde van de economische sectoren in het geheel. De kracht van onze economie uitte zich in de positieve ontwikkeling van de kenniseconomie, de binnenstadeconomie en de verzorgende economie. Werk vormde een essentiële schakel in het functioneren van de stad. Voldoende en gevarieerd werk biedt alle inwoners van Leiden de mogelijkheid op inkomen, een basis van bestaanszekerheid, en maakt de stad divers, levendig en aantrekkelijk.

Ook het culturele aanbod is van groot belang voor de aantrekkelijkheid van de stad. Het aantal bezoekers in de cultuursector – zoals de Leidse musea en de culturele podia − is sinds corona weer verder toegenomen. Het stadsfeest Leidens Ontzet is in 2023 succesvol verlopen, waarbij als vanouds weer van alles werd georganiseerd. Ook het erfgoed blijft in trek, niet alleen met de aantrekkingskracht van onze historische binnenstad maar ook met de bezoeken aan Erfgoed Leiden en Omstreken.

In 2023 is de intensieve samenwerking met de kennisinstellingen, onder de noemer ‘Leiden Kennisstad’ verder voortgezet. Daarbij is de inzet het stimuleren en bevorderen van samenwerking, innovatie en verdere kennisbenutting. De aansluiting van mboRijnland als nieuwe partner had daarbij in 2023 extra aandacht. Daarnaast zetten we ook in op het bevorderen van een sterk en aantrekkelijk vestigingsklimaat voor de stad en het vergroten van de zichtbaarheid van Leiden op (inter-)nationale schaal.

In 2023 is het jaar Leiden European City of Science (ECS) helemaal afgerond. De internationale profilering van Leiden heeft een flinke boost gehad. Het resterende geld van ECS is overgeheveld naar Leiden Kennisstad, om volgens de doelstellingen van het jaar ECS in te zetten: het verbinden van kennis, kunde en cultuur met de samenleving.

Van de Leidse bevolking heeft inmiddels 1 op de 7 Leidenaren een niet-Nederlandse nationaliteit. Dit is een diverse groep internationale Leidenaren, van vluchtelingen en statushouders tot kenniswerkers. Dit vraagt om een brede, integrale benadering van internationalisering.

Een aantal resultaten uit 2023:

  • Ruimte voor werken: met ondernemers en vastgoedeigenaren is gewerkt aan de ontwikkelagenda 'Ruimte voor Werk' met vijf concrete actielijnen voor dit thema. Ook is de ruimtemaker gestart met het opstellen van profielen voor de bedrijventerreinen.
  • Actieplan Impuls Leidse Lokale Economie: met de 20 actiepunten in het actieplan gaven we samen met Centrummanagement Leiden en ondernemers een impuls aan de lokale Leidse economie
  • Samen met de cultuursector werkten we aan een transparanter subsidiesysteem.
  • Er zijn vervolgstappen en afspraken gemaakt in de doorontwikkeling en vernieuwing van BplusC.
  • Met de Subsidieregeling Historisch Stadsbeeld is de uitstraling van de historische stad verder verbeterd.
  • In 2023 hebben we een start gemaakt met de uitvoering van de nieuwe samenwerkingsovereenkomst Leiden Kennisstad (2023-2027)
  • Gezamenlijk met de Universiteit Leiden en Naturalis is een Erfgoed Deal aangevraagd en toegekend om vergroening van historische binnenstad verder vorm te geven. De Leidse onderwijspartners en de gemeente hebben in 2023 gewerkt aan het vormgeven van een gezamenlijke Leidse Educatieve Agenda (LEA) voor de periode 2024 - 2028.
  • Totstandkoming pijlerplan ’het mbo: onmisbare schakel in Leiden kennisstad’, waarin uiteenzet is wat we doen om een gelijkwaardige behandeling te bewerkstelligen van het mbo en mbo’ers.
  • Samen met studenten zijn lokaal en nationaal acties ondernomen om het welzijn van studenten te versterken en de aandacht hiervoor zichtbaar te maken.

1.4. Organisatie en financiën


Bedrijfsvoering

Op 1 januari 2023 is de gemeenschappelijke regeling Servicepunt71 opgeheven en de Centrumregeling Bedrijfsvoering Leidse regio in werking getreden. Vanaf dat moment is de gemeente Leiden verantwoordelijk voor de dienstverlening op de bedrijfsvoering voor de gemeenten Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest en Zoeterwoude. Een grote verandering voor de organisatie.

De bedrijfsvoering is overgegaan naar Leiden en samengevoegd met de concernstaf. Er startte een transitieperiode die twee jaar duurt. In deze twee jaar gaan we de bedrijfsvoering goed inbedden in de Leidse organisatie en naadloos laten aansluiten op de werkprocessen. De overgang van Servicepunt71 naar Leiden is succesvol verlopen: de ‘winkel’ is open gebleven tijdens de verbouwing zonder dat dit ten koste ging van de bestaande dienstverlening. Daarnaast is een nieuwe organisatiestructuur opgebouwd en zijn leer- en ontwikkelplannen voor de nieuwe afdelingen opgesteld.

Financiën

De economische omstandigheden om ons heen hebben effect gehad op de financien van de gemeente Leiden 2023. Hierbij zijn vooral de volgende ontwikkelingen van belang:

  • Na enkele jaren met een (zeer) hoge inflatie en een korte periode van economische stilstand, is de economie in rustiger vaarwater gekomen. De gestegen prijzen (uit het verleden) werken wel nog door in de looneisen. Over het geheel genomen verwacht het Centraal Economisch Planbureau in zijn recent Centraal Economisch Plan 2024 dat de inflatie voor consumenten in 2024 uitkomt op 2,9% en in 2025 op 2,8%. Bij de Kaderbrief 2023-2027 is een groot aantal gemeentelijke budgetten gecompenseerd voor de hoge inflatie om deze waardevast te houden.
  • De rente op langlopende geldleningen is voor de gemeente Leiden op dit moment 3,2%. De inflatie ontwikkelt zich inmiddels richting de 2%-doelstelling die de Europese Centrale Bank (ECB) nastreeft. Meerdere ECB-bestuurders hebben gehint op een mogelijke verlaging van de beleidsrente in juni, maar benadrukken ook dat door de nog steeds vrij hoge loonontwikkeling verdere verlaging vooralsnog onzeker is.
  • De krapte op de arbeidsmarkt blijft groot. Niet alleen voor gemeente Leiden, maar ook voor gesubsidieerde partners, bouwers en leveranciers blijft het vinden van het juiste personeel ook de komende jaren nog een uitdaging.