Jaarstukken 2021

Voorwoord

Dit is de laatste jaarrekening van het college 2018-2022. Met veel tevredenheid kijkt dit college terug op wat er de afgelopen vier jaar in de stad is gerealiseerd. Het is een jaar geweest dat grote flexibiliteit en inzet vroeg van ons als stad, van onze inwoners, onze partners en van ons als organisatie. Ondanks alle onverwachte ontwikkelingen van de afgelopen twee jaar door corona, zijn we trots dat we samen met onze partners hebben kunnen werken aan de grote opgaven van onze stad en hebben bijgedragen aan een groene en ondernemende stad.

Dit jaarverslag laat zien wat we in 2021 hebben gerealiseerd. Ook dit jaar is de stad weer zichtbaar groener geworden, zijn er woningen bijgebouwd, is er gewerkt aan een betere bereikbaarheid en aan de veiligheid, bestaanszekerheid en gezondheid van onze inwoners. De stad heeft zich (veer)krachtig getoond!

Corona-effecten

Het heeft lang geduurd, de lock-down. T/m eind 2021 golden er nog beperkende maatregelen en werd het (samen) leven beperkt. Dat is niet niets! De ondernemers in de bezoekerseconomie en de horeca zijn hard getroffen, terwijl andere sectoren zoals de bedrijven op het Leiden Bio Science Park en de levensmiddelen juist tijden van groei beleven. Het culturele leven viel grotendeels stil en van de mensen in de zorg en het onderwijs werd het uiterste gevraagd. De maatregelen beperkten ook de mogelijkheden om te sporten en bewegen, dat had ook zijn weerslag op de sportverenigingen en sportaanbieders in de stad. Het beperken van de impact van de corona-maatregelen voor onze inwoners, instellingen en ondernemers had dan ook hoge prioriteit. Daarbij hebben we gekeken naar wat er binnen de regels allemaal wél kon. Door mee te denken, of door extra ondersteuning in te zetten. En door te kijken hoe de mensen die door de coronamaatregelen getroffen zijn er zo snel mogelijk weer bovenop kunnen komen. Samen met de maatschappelijke organisaties is het programma Social Impact gestart om de impact van corona voor de Leidse samenleving in beeld te brengen. Vanuit het Rijk werden diverse steun- en herstelpakketten beschikbaar gesteld.

We hebben ons vooral gericht op het vergroten van gelijke kansen, het voorkomen en verminderen van geldzorgen, het verbeteren van de fysieke en mentale gezondheid en het verbeteren van taalvaardigheden en digitale vaardigheden, met specifieke aandacht voor Leidenaars in een kwetsbare situatie. Onze welzijnspartners hebben het afgelopen jaar ontzettend veel werk gezet. De hulpvraag is toegenomen: financiële zorgen, schulden, depressie, eenzaamheid, toename van middelengebruik, mentale problemen. Onder enorme werkdruk hebben zij alles op alles gezet om ondersteuning te kunnen bieden. Ook voor de DZB was het een dynamische periode, waarbij aanscherpingen en versoepelingen van maatregelen leidden tot telkens wisselende werkomstandigheden. Dit vroeg van de mensen van DZB veel flexibiliteit.

Steun was er voor ondernemers en culturele instellingen, die gedwongen hun deuren moesten sluiten. Landelijk is in 2021 een aantal generieke steunregelingen opgezet en ook de gemeente heeft een aantal maatregelen getroffen zoals de verlenging van de periode voor grotere terrassen en de uitstel van betaling voor lokale lasten. Voor delen van het seizoen werd de huur voor gebruik van sportaccommodaties kwijtgescholden.

De gemeente en de (grotere) culturele instellingen werkten aan de uitvoering van het ”Deltaplan Cultuur”; een plan dat de gemeente en het culturele veld handvatten biedt om de effecten van de crisis het hoofd te bieden op korte en op lange termijn. Door de strenge coronamaatregelen was ook het organiseren van evenementen lange tijd niet toegestaan. Met grote gevolgen voor de culturele en toeristische bedrijvigheid, de sfeer en levendigheid in de stad en het aantrekken van bezoekers. In de tweede helft van 2021 zijn de coronamaatregelen geleidelijk versoepeld, waardoor het beperkt weer mogelijk was om buitenevenementen te organiseren. Dit heeft onder meer geleid tot de doorgang van de Leiden Marathon en de viering van Leidens Ontzet in 2021, zij het in aangepaste vorm.

Ook voor de ambtelijke organisatie en het bestuur (college en raad) had corona consequenties. Veel vergaderingen zijn digitaal gehouden. Door corona heeft digitaal en hybride werken een ontzettende vlucht genomen en is het nu voor de organisatie mogelijk om snel te schakelen. Dit laat onverlet dat het elkaar ontmoeten en het menselijk contact een groot gemis is geweest. Helaas hebben medewerkers, collegeleden en raadsleden veel minder de kans gehad om ‘de stad in te gaan’ en verbinding te zoeken met de inwoners en organisaties in de stad. Het was voor niemand een makkelijke tijd. Toch hebben allerlei mensen en instellingen, ondernemers en hulpverleners zich ontzettend krachtig, doortastend en creatief getoond.
Hierboven leest u hoe corona al onze beleidsvelden wel heeft geraakt. In de programma’s in deze jaarrekening leest u meer over welke maatregelen de gemeente heeft genomen het afgelopen jaar om de schade zoveel mogelijk te beperken en het herstel te bespoedigen.

Oorlog in Oekraïne

Hoewel de oorlog in Oekraïne in 2022 is uitgebroken, willen het college dit hier niet onvermeld laten. De oorlog in Oekraïne heeft grote consequenties, waarvan de impact nog niet goed kan worden overzien. Duidelijk is dat veel inwoners van Oekraïne zich genoodzaakt zien om huis en haard achter te laten en naar het buitenland te vluchten. Hoeveel vluchtelingen zullen kiezen voor een verblijf in Nederland en zich zullen vestigen in Leiden laat zich niet goed voorspellen. Duidelijk is wel dat de vluchtelingenstroom, ook voor de gemeenten, tot extra inzet en kosten zal leiden. Er moet onderdak, financiële bijstand, zorg en maatschappelijke ondersteuning worden verleend. Aangenomen wordt dat het Rijk deze directe kosten zal compenseren. In de risicoparagraaf is nog geen bedrag opgenomen als risico van de gevolgen van de oorlog.

De oorlog in Oekraïne heeft ook een macro-economisch effect. Dit vertaalt zich in hogere prijzen van grondstoffen, materialen en energie en leidt mogelijk tot een opwaartse druk op rentetarieven. De omvang van de meerkosten voor de gemeente en de mate waarin de gemeente financieel wordt gecompenseerd laten zich nu nog niet goed ramen. Bij de berekening van het weerstandsvermogen wordt vooralsnog slechts rekening gehouden met enkele algemene macro-economische risico’s. Bijvoorbeeld het risico op tegenvallende opbrengsten uit grondexploitatie en het risico op een plotselinge stijging van de rente.

Speerpunten

Hieronder leest u welke resultaten er in 2021 zijn gerealiseerd per speerpunt. De speerpunten van het college waren:

  • Duurzame verstedelijking (bereikbaarheid, mobiliteit, woningbouw)
  • In Leiden doet iedereen mee
  • Stad van ontdekkingen, centrum van de Leidse regio (alles over kennis, cultuur, onderwijs&economie
  • Organisatie en financiën

In onze begroting 2022, vastgesteld in november 2021, leest u een terugblik over de jaren 2018-2020.

Duurzame verstedelijking 

Een van de grote uitdagingen die wij als dichtbevolkte stad hebben is het verstandig omgaan met de beperkte ruimte die we hebben. Er liggen ontzettend veel opgaven: er is ruimte nodig voor woningen, vervoer, sport, natuur, energie- en warmtetransitie, recreatie. We moeten continu de afweging maken hoe we de opgaven, liefst gecombineerd en zo duurzaam mogelijk, in de ruimte realiseren. Deze afweging moet transparant gebeuren, met betrokkenheid van relevante partners en inwoners. Verandering in de directe leefomgeving van mensen heeft altijd impact en kan soms moeilijk zijn. Dit college heeft dan ook veel tijd en aandacht gestoken in participatie en communicatie en werken aan wederzijds begrip. Ook hier geldt dat het echt contact leggen lastiger was bij (gedwongen) digitale bijeenkomsten.

We hebben gewerkt aan het autoluw maken van de binnenstad door parkeerplaatsen op te heffen, verkeersmaatregelen te treffen en te werken aan het omleiden van verkeersstromen door de binnenstad. Ook is in 2021 vol ingezet op het uitvoeren van projecten om de overgang naar duurzamer en schoner vervoer vorm te geven en de leefbaarheid in de stad te verbeteren.

Er is zichtbaar resultaat geleverd in het vergroenen en klimaatadaptief maken van wijken. Ook de biodiversiteit is verbeterd, door het maaibeheer aan te passen, de openbare verlichting aan te passen, en veel groen en bomen toe te voegen.

Parken en speeltuinen zijn vernieuwd. We hebben gemerkt dat deze plekken het afgelopen jaar veel intensiever gebruikt zijn. Dat is positief, maar had helaas ook negatieve effecten. Er was veel (reparatie)werk en reiniging nodig om de vervuiling, afvaldumpingen, en graffiti weg te halen. Handhaving heeft hard gewerkt om de buurt leefbaar te houden. Door deze extra werkzaamheden zijn andere werkzaamheden niet altijd gerealiseerd.

Aan de uitdagingen op het gebied van duurzame verstedelijking en de grote woningbouwopgave is verder vorm gegeven in de vele woningbouwprojecten. Er is hard gewerkt aan de bouwopgave en er zijn veel nieuwe woningen toegevoegd in de stad. Bij grote projecten, gebiedsontwikkeling en bij de totstandkoming van ontwikkelperspectieven is veel aandacht geschonken aan zorgvuldig en transparant handelen en goede participatie met de omgeving.

Hieronder benoemen we enkele gerealiseerde projecten

  • De agenda autoluwe binnenstad is vastgesteld. We geven uitvoering aan fiets- en voetgangersbeleid.
  • De gemeenteraden van Leiden en van Leiderdorp hebben ingestemd met de uitvoeringsbesluiten van de Leidse Ring noord.
  • Het project Knooppunt Leiden CS is opgenomen in de propositie Oude Lijn voor het Nationaal Groeifonds en ligt met een fors pakket regionale cofinanciering gereed voor een MIRT besluit in het najaar van 2022.
  • De wijkvernieuwingsprojecten in Gasthuiswijk en Houtkwartier zijn gestart.
  • De nieuwe bomenverordening is vastgesteld. Deze beschermt waardevolle bomen beter en zorgt voor biodiversere aanplant.
  • Het ontwikkelperspectief Leiden Noord is vastgesteld door de Raad.
  • Voor de regio Holland Rijnland (HR) zijn drie kaderstellende documenten vastgesteld: de Regionale Omgevingsagenda HR, de Regionale Strategie Mobiliteit en de Regionale Energie Strategie HR.
  • De gebiedsvisies voor gebiedsontwikkelingen Stationsgebied, Energiepark, Telderskade, Wernink, Roosevelt-west zijn vastgesteld.
  • Er zijn 660 woningen opgeleverd. Daarmee zijn we goed op koers gebleven om voor 2030 in totaal 8.500 woningen (waarvan 2.550 sociale huurwoningen) en 2.700 studenteneenheden in de stad toe te voegen. Er staan op dit moment zelfs meer dan 3.200 sociale huurwoningen op stapel.
  • De 2e versie van de Omgevingsvisie Leiden 2040 inclusief leefomgevingsfoto en omgevingseffectrapportage is afgerond en vastgesteld door de Raad. Hiermee is wederom een stap gezet in het kader van het integraal en opgavegericht beleid voor de ruimtelijke ontwikkeling van regio, stad en stadsgebieden.
  • Het Singelpark is verder verfraaid met de oplevering van het Ankerpark en het Lakenpark.
  • In 2021 is verder gewerkt aan de Energietransitie
    o de verduurzaming van woningen en schoolgebouwen heeft een boost gekregen
    o er is verder gewerkt aan het warmtenet
    o de Green Deal Zon is tot stand gekomen
    o er is een locatie gevonden voor een 50Kv station in Leiden voor de uitbreiding van het electriciteitsnetwerk o de Transitievisie Warmte is door het college vastgesteldzodat wijkgericht kan worden gewerkt naar een aardgasvrije stad.

In Leiden doet iedereen mee

Alle zeilen zijn bijgezet het afgelopen jaar om, ondanks personeelstekorten, aan de grote vraag binnen het sociaal domein te kunnen voldoen. Dat gold zowel voor het blijven bieden van onderwijs, het toeleiden van peuters naar voorschoolse educatie, het bieden van jeugdhulp door de jeugdhulpaanbieders, ondersteuning door de SWT’s en de welzijnspartners SOL, BuZz en Incluzio. Ook het verstrekken van uitkeringen en het uitvoeren van vroegsignalering bij schulden en schuldhulpverlening bleven zo goed als dat ging doorgang vinden.

Naast het goed op orde houden van de lopende zaken, is er ook dit jaar een aantal mooie mijlpalen bereikt. We zijn blij met de uitspraak van de landelijke arbitragecommissie, die vaststelde dat gemeenten structureel te weinig middelen krijgen om de jeugdhulp adequaat te kunnen uitvoeren. Het Rijk heeft toezeggingen gedaan voor structurele financiële tegemoetkoming aan de gemeenten.

Een aantal projecten noemen we concreet:

  • Jeugd:
    • Het actieprogramma Gezonde Kansrijke Start Leiden is in het tweede kwartaal van 2021 gestart.
    • Jeugdparticipatie: er is een periodiek overleg met leerling-raden op middelbare scholen gestart en er zijn twee studentenambtenaren aan de slag gegaan om het netwerk tussen gemeente en studenten te versterken.
    • Spelen: Leiden heeft op 24 november de Jantje Beton prijs gewonnen en is uitgeroepen tot meest speelvriendelijke gemeente mede op basis van de Leidse visie op inclusief spelen, de speelrichtlijnen en activiteiten in de buurt om buiten spelen te stimuleren.
    • In Holland Rijnland-verband zijn de nieuwe contracten voor specialistische jeugdhulp voor de jaren 2022 tot en met 2026 afgesloten. De opdracht voor toegang tot jeugdhulp is aanbesteed en gegund. In 2021 is gestart met het integraal arrangeren op het regulier onderwijs binnen het primair – en voortgezet onderwijs met als doel om de samenwerking tussen het onderwijs, JGZ, Jeugdteams en leerplicht te versterken om zo te komen tot passende en betaalbare hulp aan kinderen.
  • Ouderen:
    • Leiden op Leeftijd: In 2021 is gestart met de uitvoering van het actieplan Leiden op Leeftijd (eind 2020 vastgesteld).
      • De huidige en toekomstige woonsituatie van ouderen is in kaart gebracht voor heel Leiden. Via een, samen met de corporaties en het Zorgkantoor, op te stellen woonzorgvisie voor ouderen zorgen we voor een betere doorstroom.
      • Er is een alliantie tegen financiële uitbuiting van ouderen opgestart en de regionale handleiding tegen ouderenmishandeling is opgeleverd.
  • Gezondheid:
    • Het Leids Preventieakkoord is in 2021 getekend en de uitvoering is gestart.
    • De Leids beweegsleutels zijn vastgesteld: 10 principes om de leefomgeving beweegvriendelijker in te richten.
    • Eind 2021 is een intentiebesluit door gemeente en Universiteit Leiden genomen over de oprichting van het Healthy Society Center
  • Heroriëntatie Wmo (nieuwe inkoop): de nieuwe inkoopstrategie is in 2021 vastgesteld.
  • Kwetsbare groepen: het Zorg- en Veiligheidshuis is vanaf 2021 een feit.
  • Werk en Inkomen:
    • de 'Toekomstvisie DZB 2020 – 2030' is vastgesteld en de uitvoering van het plan is gestart
    • het Maatwerkbudget en het armoedebeleid zijn in 2021 geëvalueerd en verbeterpunten opgepakt.
    • Om sport en cultuur te stimuleren is in 2021 een twee jarige pilot van het Volwassenenfonds Sport en Cultuur gestart.
  • Onderwijshuisvesting: in 2021 zijn drie nieuwe onderwijsgebouwen gereed gekomen en in gebruik genomen.
  • Sportaccommodaties: de renovatie van het buitenbad De Vliet is afgerond, de bouw van het nieuwe zwembad en de ijshal. en het indoor sportcentrum is gestart.
  • Er zijn extra incidentele middelen beschikbaar gesteld voor onderhoud van buitensportaccommodaties en er wordt een pilot gestart om kinderen een jaar gratis sporten te bieden.
  • In 2021 is, ter voorbereiding op de Wet Inburgering, het inburgeringsonderwijs aanbesteed. Daarnaast is met de Leidse regio een dienstverleningsovereenkomst afgesloten voor de uitvoering van inburgering.
  • Volwasseneducatie en laaggeletterdheid: in 2021 zijn de nieuwe contracten voor volwasseneneducatie gestart. Daarnaast zijn alle op dit terrein actieve partijen verenigd in een taalnetwerk.

Stad van ontdekkingen, centrum van de Leidse regio (alles over kennis, cultuur, onderwijs & economie)

In 2021 heeft Leiden eens te meer bewezen een stad van ontdekkingen te zijn. Het Leiden Bio Science Park groeide verder, bedrijven en wetenschap leverden door innovatie cruciale bijdragen aan aan de ontwikkeling van testmethodes en vaccins.

Het college heeft zich ingezet om kennis en samenleving met elkaar te verbinden, zodat iedereen profiteert van alle kennis die Leiden rijk is. Dat is tevens één van de hoofddoelen van het hele jaar Leiden European City of Science 2022, waaraan in 2021 hard is gewerkt.

Een aantal belangrijke besluiten uit 2021 zetten we op een rijtje:

  • De gemeenteraad heeft het beleid voor de stimulering van de horeca- en hotelontwikkeling in de stad vastgesteld.
  • Verder is gewerkt aan de ontwikkeling van de Visie op de bezoekerseconomie van Leiden 2021-2024, het opstellen van beleidsregels voor de toeristische verhuur van woonruimten in de stad en de ontwikkeling van een nieuw kader voor beleid voor de warenmarkt en retail in de stad. Voor de drie beleidsonderdelen zijn uitgebreide participatieprocessen gevoerd met betrokken partijen en instellingen, waaronder de bewonersverenigingen.
  • Om studenten en bedrijven te ondersteunen bij het vinden en vervullen van stageplaatsen is het stagepact ondertekend en uitgevoerd.
  • De MKB deal Digitalisering afgesloten om het MKB te ondersteunen naar een digitale(re) bedrijfsvoering.
  • De gemeente heeft in 2021 een samenwerkingsovereenkomst getekend met SCOL voor de opening van een internationale basisschool (IGBO) in Leiden
  • Met onderwijsinnovatiesubsidies heeft de gemeente het onderwijs gestimuleerd om leerlingen voor te bereiden op een internationale samenleving. Bijvoorbeeld het project ‘Maken van een wereldburgerschapsportfolio’, museumdebatten en andere projecten.
  • Bekendmaking van het jaarprogramma Leiden European city of science en de start van de campagne, in (digitaal) bijzijn van de Europese commissie en onze kennispartners.
  • In Het Gebouw in Leiden Noord is een samenwerking opgezet met Leren met de Stad. Studenten werken en denken mee met verschillende onderwerpen en vraagstukken.
  • Er zijn taalklassen voor kinderen van nieuwkomers in het basisonderwijs bij gekomen.
  • Het Verwonder om de Hoek platform is in 2021 online gegaan en in Leiden Zuid-West en Stevenshof zijn ‘Om de Hoek’-projecten gestart.
  • Met onderwijsinnovaties is de doorstroom in tekortsectoren gestimuleerd en het onderwijs aantrekkelijker gemaakt, om docenten beter behouden.

Organisatie en financiën

  • Met de komst van de nieuwe website van de raad is een grote stap gezet in het verder uitbouwen van de communicatie over de werkzaamheden en rollen van de gemeenteraad
  • Tegelijk met de Tweede Kamerverkiezingen is er een raadgevend referendum over het Roomburgerpark gehouden.
  • Qua dienstverlening is in oktober 2021 de pilot live chat van start gegaan. De eerste klanttevredenheidsresultaten zijn heel positief, met een gemiddeld cijfer van 8,5.
  • Een aantal collega’s is eind 2021 opgeleid tot trainer duidelijke taal om vanaf 2022 de hele organisatie te trainen op helder taalgebruik.
  • In 2021 de eerste beeldbrieven verstuurd. Dit is positief geëvalueerd, waarna is besloten hiermee in 2022 door te gaan.
  • Er zijn grote stappen gezet in het anders organiseren van de bedrijfsvoering en de overgang van Servicepunt71 naar de gemeente Leiden (als centrumfunctie).

    Uitgebreidere informatie leest u in de aparte programma’s in deze jaarrekening.