VOORWOORD JAARSTUKKEN 2024
Voor u liggen de Jaarstukken 2024. Met de jaarstukken legt de gemeente verantwoording af over de behaalde resultaten en hoe het geld vorig jaar is besteed.
Terugblik 2024
Het jaar 2024 was een bijzonder jaar voor de gemeente Leiden. We stonden stil bij 450 jaar Leidens Ontzet, een jubileum dat in het teken stond van saamhorigheid en historische verbondenheid. Het werd groots gevierd, met indrukwekkende evenementen en optredens voor jong en oud. Een feest voor de hele regio, waar we samen stilstonden bij onze vrijheid en de waarden die ons binden. Voor onze burgemeester, Peter Heijkoop, was dit een geweldige start van zijn ambtsperiode. Op 19 september 2024 werd hij officieel geïnstalleerd.
Het college heeft in 2024 wederom stappen gezet om de ambities van het stadsbestuur te realiseren. Samen met inwoners, partners en organisaties is gewerkt aan een leefbare, gezonde en toekomstbestendige stad. Denk aan initiatieven op het gebied van duurzaamheid, het bouwen van betaalbare woningen en het versterken van de sociale samenhang. Een bijzonder moment in 2024 was de benoeming van Leiden tot Nationale Onderwijsstad 2025 – een erkenning van onze rol als toonaangevende kennisstad.
Het jaar 2024 kende veel hoogtepunten, maar ook uitdagingen. De gevolgen van wereldwijde spanningen en onzekerheden waren ook in onze stad merkbaar. We besteedden in 2024 aandacht aan dialoog en de verbinding met elkaar. Ook ondersteunden we inwoners met geldzorgen, bijvoorbeeld rondom de oplopende energierekening. Leiden is een sociale stad waar mensen naar elkaar omkijken. Dat is niet vanzelfsprekend en iets om te koesteren; nu en in de toekomst.
In deze jaarrekening blikken we terug op de beleidsmatige prestaties van de gemeente en leggen we financieel verantwoording af over de resultaten. We kijken terug langs vier hoofdthema’s:
Een duurzame en inclusieve stad
Een sociale en gezonde stad
Een internationale stad van kennis en cultuur
Bedrijfsvoering en financiën
1.1. Duurzame en inclusieve stad
Leiden staat voor grote uitdagingen. De ruimte in de stad is beperkt, terwijl we veel willen doen. In 2024 werkten we verder aan initiatieven om Leiden verkeersveiliger, groener en leefbaarder te maken. Vele wijken worden aangepast aan het veranderende klimaat. Ook gingen we aan de slag met projecten om de uitstoot van CO₂ te verminderen en bouwden we meer betaalbare en duurzame woningen. Tegelijk werkten we aan schoner en veiliger verkeer. Ook de overstap naar duurzame energie vraagt veel van onze stad. Zo hebben we in 2024 belangrijke stappen gezet om het elektriciteitsnet te verbeteren en het warmtenet uit te breiden.
Integrale aanpak
Om deze opgaven zo goed mogelijk aan te pakken in 2024, combineerden we projecten en initiatieven waar dat kon. Deze integrale aanpak stond centraal in 2024. Zo werkten we in samenhang aan duurzame wijkvernieuwingen, waarbij het vervangen van het riool wordt gecombineerd met het opnieuw inrichten van straten, het toevoegen van groen (klimaatadaptieve maatregelen) en het klaar maken van de ondergrond voor de energietransitie.
Een leefbare stad
Op gebied van woningbouw zijn flinke stappen gezet. Net als het jaar daarvoor zijn veel nieuwe woningen in aanbouw gegaan, mede dankzij het parkeerbeleid van de gemeente, waardoor meer ruimte voor woningbouw is ontstaan. Naast bouwen was aandacht voor groen in de stad. Voor het project ‘Tweede Groene Ring’ is een prijsvraag gehouden. Veel inwoners deden mee. Ze mochten stemmen op één van de drie ideeën die een jury had gekozen. De samenwerking met bewoners is ook te zien bij andere projecten, zoals het Singelpark, de Groene Kansenkaart en ‘Samen aan de Slag’. Voor de wijken Waardeiland en Stevenshof is een plan gemaakt om te starten met de overstap naar duurzame energie. Ook is in 2024 verder gewerkt aan het isoleren van bestaande gebouwen. Dit gebeurde onder andere via het ‘isolatieoffensief’.
In 2024 zijn meerdere resultaten bereikt:
Het kaderbesluit Groene Lopers Leiden is met veel steun goedgekeurd door de gemeenteraad. Daarna is gestart met het uitwerken van de plannen. Denk aan het opnieuw inrichten van de Stationsweg en Steenstraat tot een veilige, groene en autovrije ingang van de stad. Ook de Morsweg wordt opnieuw ingericht waardoor de verkeersveiligheid toeneemt en de leefbaarheid in Transvaal flink verbetert.
Er zijn recordaantal woningen in aanbouw gegaan. Projecten zoals Zirro, Schouls, Kappa, Omega, SCAL, Corantijn en Park MORE 5 zijn begonnen. Dit succes trok de aandacht van de minister en landelijke media.
De agenda Ruimte voor Werk en de Regionale bedrijventerreinenstrategie zijn vastgesteld. Dit helpt om meer werkplekken te creëren en bestaande terreinen groener en moderner te maken.
Ondanks de invoering van de Omgevingswet op 1 januari 2024, en problemen met het digitale systeem (DSO), bleef de dienstverlening voor vergunningen en ruimtelijke plannen op peil.
Het eerste deel van de Leidse Ring Noord (tussen Schipholweg-Oost) is klaar. Ook het deel bij de Plesmanlaan is succesvol aanbesteed.
Nieuwe voorzieningen in de stad: meer laadpalen, vervanging van verkeerslichten en uitbreiding van camera’s om de Zero Emissie Zone te handhaven.
Voor de verkeersveiligheid is een monitor gemaakt en is onder meer gestart met het programma Impuls Verkeersveiligheid.
Er is een pakket maatregelen voor de woningmarkt ingevoerd (woningmarktregulerende maatregelen). Hierdoor blijven betaalbare woningen beter beschikbaar voor mensen met lagere inkomens. Ook wordt misbruik door verhuurders beter aangepakt.
Belangrijke Leidse plannen hebben nu een plek in de landelijke Uitvoeringsagenda NOVEX Zuidelijke Randstad. Denk aan:
De Tweede Groene Ring (Panoramapark),
Betere verbindingen tussen Katwijk, Leiden en Alphen (HOV-corridor),
En de komst van een nieuw elektriciteitsstation (150kV) in de Barrepolder.
In de MIRT-verkenning Knooppunt Leiden Centraal is een eerste selectie gemaakt van kansrijke oplossingen. Volgend jaar wordt hieruit een voorkeursoplossing gekozen. Ondanks landelijke kostenproblemen, blijft dit project op de agenda staan.
De prijsvraag voor de Tweede Groene Ring leverde mooie ideeën op voor een samenhangende groene zone voor mens, dier en natuur.
De gemeenteraad heeft geld vrijgemaakt voor de warmtetransitie. Via het programma WLR werken we toe naar een regionaal warmtebedrijf, dat in 2027 operationeel moet zijn.
1.2. Sociale en gezonde stad
Ook in 2024 werkte Leiden aan gelijke kansen, gezondheid en zekerheid voor alle inwoners. We volgen hierbij de afspraken uit de Visie Sociaal Domein (2019). We zorgen voor een goede basis in de stad. Denk aan fijne leefomstandigheden en genoeg voorzieningen, zoals zorg en ondersteuning. Zo zorgen we ervoor dat minder mensen later extra hulp nodig hebben. We werken aan doelen uit het beleidsakkoord, zoals:
de invoering van de Sleutelpas,
hulp aan gezinnen met meerdere problemen,
en een gezonde leefomgeving voor iedereen.
In 2024 de ‘Handreiking Samenwerken in de stad’ vastgesteld, dat handvatten biedt voor het verbeteren voor de samenwerking in de stad. Er zijn in 2024 nog meer mooie resultaten behaald. Hieronder staan enkele resultaten per thema.
Onderwijs en jeugdhulp
De jeugdhulp heeft het moeilijk. De kosten zijn hoog, het personeel heeft het druk en de wachtlijsten zijn lang. Binnen de regio Holland Rijnland is daarom een speciale werkgroep opgericht: de Taskforce Jeugd. In opdracht van deze Taskforce heeft het bureau KokxDeVoogd onderzocht wat de knelpunten zijn en hoe we die kunnen oplossen.
In 2024 is gestart met het nieuwe Huisvestingsplan voor scholen. Dit is gemaakt samen met de schoolbesturen. De visie en afspraken worden in 2025 besproken met de stad.
Het actieplan Kansrijk Onderwijs Leiden is gestart. Hiermee zorgen we voor gelijke kansen op school voor alle kinderen.
In 2025 is Leiden de Nationale Onderwijsstad.
Gezondheid
Het nieuwe Sportaccommodatieplan (SAP) voor 2025-2036 is voorbereid. Onderzoeksbureau Tien heeft gekeken naar wat de stad nodig heeft op sportgebied.
Beleid voor sport, gezondheid, spelen en bewegen is geëvalueerd. Op basis daarvan worden nieuwe plannen gemaakt.
Er was een campagne tegen eenzaamheid. Voor studenten is het actieplan Studentwelzijn uitgevoerd om hun mentale gezondheid te verbeteren.
Hecht (de regionale zorgorganisatie) heeft in 2024 gesproken met bestuurders en gemeenteraden over taken en samenwerking.
Bestaanszekerheid
Er is gewerkt aan de voorbereiding van de Sleutelpas. Met deze pas kunnen alle Leidenaren meedoen aan activiteiten, ongeacht hun inkomen.
Een tussentijdse evaluatie van het sociale werk in de stad is uitgevoerd. Op basis daarvan zijn de afspraken met organisaties als SOL, Incluzio en BuZz verlengd tot 2028.
In 2024 is een nieuwe opvanglocatie geopend voor dak- en thuisloze jongeren aan het Maansteenpad.
Het Beleidsplan Werk en Participatie 2024-2028 is vastgesteld.
De ontwikkeling van een Regionaal Werkcentrum is gestart. Hier kunnen mensen en bedrijven terecht met vragen over werk, scholing en personeel.
Het armoedebeleidsplan ‘Samen sterker’ is vastgesteld. Het plan voor schuldhulpverlening ‘Eerder, beter, sneller’ loopt door tot 2027. Daarna komt er één nieuw plan voor armoede en schulden.
1.3. Internationale stad van kennis en cultuur
Leiden: stad van kennis en cultuur
Leiden is een internationale stad van kennis en cultuur. In 2024 hebben we bijgedragen aan een goed leven voor onze inwoners én aan onze rol als centrumstad in de regio. De economie van Leiden bleef sterk en groeide verder. Vooral het Leiden Bio Science Park doet het goed. Hier groeit het aantal banen en bedrijven sneller dan gemiddeld. Het park richt zich onder andere op gezondheid en preventie en heeft daardoor ook maatschappelijke waarde.
In de binnenstad kwamen nieuwe winkels en horecazaken. De markt is opnieuw ingericht en er kwamen meer groene plekken. Het aantal bedrijven en banen in de stad groeide. Ook de economische sectoren leverden meer waarde op. De kenniseconomie speelt hierin een grote rol. Hierdoor is er in Leiden genoeg en gevarieerd werk voor iedereen. Dit maakt de stad levendig, aantrekkelijk en divers.
De economie van Leiden heeft ook invloed buiten de gemeentegrenzen. Daarom kijken we steeds meer naar samenwerking in de regio.
Cultuur en aantrekkelijkheid van de stad
Cultuur is belangrijk voor de aantrekkelijkheid van Leiden. In 2024 steeg het aantal bezoekers van musea en podia. De aantallen liggen bijna weer op het niveau van vóór corona.
In 2024 is samen met de cultuursector gewerkt aan een nieuw, duidelijk subsidiebeleid. Begin 2025 heeft het college drie nieuwe subsidieregelingen vastgesteld. Ook is geld vrijgemaakt voor de vernieuwing en herhuisvesting van de bibliotheek aan de Nieuwstraat.
Leiden als Onderwijsstad
In 2025 is Leiden Nationale Onderwijsstad. Daarom werken we sinds 2024 intensief samen met Leiden Kennisstad, het Leiden Education Fieldlab (LEF) en de gemeente. Deze samenwerking laat zien hoe sterk het onderwijsnetwerk in Leiden is.
De Leidse Educatieve Agenda (LEA) ging in 2024 verder met nieuwe thema’s. ‘Kansrijk onderwijs’ werd een belangrijk speerpunt. Ook de samenwerking binnen Leiden Kennisstad 2023–2027 werd uitgebreid. Er kwamen nieuwe projecten over gezondheid, duurzaamheid, biodiversiteit en erfgoed. Zo profiteren zowel de stad als de kennisinstellingen van deze samenwerking.
Leiden had in 2024 18.132 internationale inwoners (ongeveer 1 op de 7 mensen). We vinden het belangrijk dat zij zich thuis voelen. We ondersteunen bijvoorbeeld statushouders, internationale studenten, arbeidsmigranten en kenniswerkers.
In 2024 zijn meerdere resultaten bereikt, waar we hieronder een aantal van noemen:
De Ontwikkelagenda ‘Ruimte voor Werk’ is vastgesteld. Hierin staan plannen tot en met 2026 voor betaalbare werkplekken in de stad.
De regionale strategie voor bedrijventerreinen is goedgekeurd. Bedrijventerreinen hebben nu duidelijke profielen, zodat ondernemers weten waar kansen liggen.
Samen met partners van Economie071 is gewerkt aan het versterken van de kenniseconomie in de regio. Drie kennisclusters sloten zich aan, en Noordwijk doet nu mee aan het overleg.
Leiden kreeg € 1,5 miljoen van het Rijk voor het verbeteren van het kernwinkelgebied.
Er kwam een nieuwe subsidieregeling voor een vitale binnenstad, met geld voor belangrijke projecten.
De visie op de binnenstad is geëvalueerd en vormt nu de basis voor een nieuw Omgevingsprogramma.
Subsidie is uitgekeerd voor jongeren en culturele instellingen.
Met de regeling ‘Historisch Stadsbeeld’ zijn oude winkelpuien en gevelkleuren hersteld.
Leiden vierde 450 jaar Leidens Ontzet. Een kwartiermaker maakte een plan voor toekomstbestendige vieringen.
Binnen het Leiden Healthy Society Center is de samenwerking op gezondheid en welzijn verder versterkt. Er waren kenniscafés en het eerste kennisfestival voor inwoners, tegelijk met de opening van de Bio Science Week.
Er is onderzoek gestart naar het erfgoed in de binnenstad. Doel is een klimaatbestendige, groene en inclusieve stad.
Het mbo-pijlerplan is voor het eerst geëvalueerd. De website Young in Leiden is gelanceerd, een platform voor studenten met vragen over (mentale) gezondheid. Mbo-studenten deden voor het eerst mee aan de introductieweek EL CID.
De samenwerking rond studentenwelzijn is versterkt, met hulp van o.a. GGD Hollands Midden en Brijder. Leiden deelt haar aanpak in landelijke netwerken.
Vanuit de subsidie voor onderwijsvernieuwing zijn projecten gestart zoals ZinTUIG (met PO, VMBO en studio Moio) en Generatiemixer (samenwerking tussen ouderen en kleuters). Ook zijn projecten gestart rond talentontwikkeling en maatschappelijke diensttijd.
De eerste klimaatklas in het basisonderwijs is gestart en er is een netwerk van duurzame docenten opgezet in het voortgezet onderwijs. Ook is onderzocht hoe schoolpleinen groener kunnen worden.
1.4. Bedrijfsvoering en financiën
Bedrijfsvoering
Op 1 januari 2023 is de centrumregeling Bedrijfsvoering Leidse regio van start gegaan. Er startte een transitieperiode die twee jaar duurde en waarin de nieuwe samenwerking met de gemeenten Leiderdorp, Oegstgeest en Zoeterwoude vormgegeven werd. Op 31 december 2024 is de transitieperiode afgesloten.
Belangrijke resultaten uit deze periode:
Een eerste, ‘lichte evaluatie’ toont aan dat de samenwerking goed verloopt. De dienstverlening is op het gewenste niveau gebleven, ondanks de veranderingen.
Op 1 april 2024 is het ‘Strategisch Plan Bedrijfsvoering Leidse Regio’ vastgesteld. Hierin staan drie hoofdthema’s voor de komende jaren:
Duurzaam inzetbaarheid,
Wendbare bedrijfsvoering,
Digitale transformatie.
De afspraken met de partnergemeenten zijn vernieuwd voor de periode 2025–2027.
Financiën
Economische ontwikkelingen hebben effect gehad op de financiën van de gemeente in 2024. Hierbij spelen de volgende ontwikkelingen een rol:
De rente blijft hoog en de financiële markt zijn onvoorspelbaar. In het afgelopen jaar zijn veel schommelingen geweest op de geldmarkt. Ondanks de renteverlagingen van de Europese Centrale Bank (ECB), zien we door onrust in binnen- en buitenland de rente stijgen.
Na enkele jaren met een hoge inflatie, zien we nu voor een tweede jaar op rij dat de economie in rustiger vaarwater is gekomen. De gestegen prijzen (uit het verleden) werken wel nog door. Over het geheel genomen verwacht het Centraal Economisch Planbureau in zijn recent Centraal Economisch Plan 2025 dat de inflatie voor consumenten in 2025 uitkomt op 2,8% en in 2026 op 2,0%.
De krapte op de arbeidsmarkt blijft onverminderd groot. Niet alleen voor gemeente Leiden, maar ook voor gesubsidieerde partners, bouwers en leveranciers blijft het vinden van het juiste personeel ook de komende jaren nog een uitdaging.