Jaarstukken 2024

2.2.6 Stedelijke ontwikkeling

Programmanummer

6

Commissie

Stedelijke Ontwikkeling

Portefeuille(s)

Wonen, Bouwen & Welzijn

Bestuur, Veiligheid, Handhaving & Regio

Energie, Werk, Inkomen & Cultuur

De missie van het programma Stedelijke ontwikkeling luidt:
"De gemeente Leiden staat voor een optimale ruimtelijke ontwikkeling van de beschikbare, schaarse ruimte van stad en regio die gericht is op een kwalitatief hoogwaardige woon-, werk- en leefomgeving."

Ontwikkelingen in 2024

Leiden hoorde in 2024 bij de top 5 Nederlandse gemeenten waar het grootste aantal nieuwe woningen in aanbouw is gegaan. In oktober vorig jaar is hier het artikel ‘Waarom wordt hier wél gebouwd?’ over verschenen in de Telegraaf. Dit is een prestatie om trots op te zijn en die te danken is aan een strategie gericht op uitnodigingsplanologie, met heldere beleidskaders die locatie- en gebiedsontwikkelingen in de hand werken (onder andere op het gebied van parkeren). Tegelijkertijd worden duidelijke kwalitatieve eisen gesteld met betrekking tot duurzaamheidsprestaties en de betaalbaarheid van woningen. In 2024 is daarnaast ook hard verder gewerkt aan de energietransitie.

Beleidsterrein Ruimtelijke planvorming en plantoetsing


Regionale Investeringsagenda’s Holland Rijnland en NOVEX Zuidelijke Randstad

In april 2024 is de Regionale Investeringsagenda (RIA HR) in het algemeen bestuur van Holland Rijnland vastgesteld. De opgaven uit het boekje ’Samenwerken in de Westflank’ zijn door de gemeenten uit de Westflank van de Stedelijke As in Holland Rijnland ingebracht en in deze RIA vastgelegd. Na vaststelling van de RIA HR is gestart met het uitvoeren van de geformuleerde regionale projecten.

Het boekje ‘Samenwerken in de Westflank’ is daarnaast ook gebruikt als input voor het Ontwikkelperspectief NOVEX Zuidelijke Randstad, dat is vastgesteld tijdens het bestuurlijk overleg Leefomgeving afgelopen november. Dit visiedocument op de schaal van de Zuidelijke Randstad (tussen de Leidse regio en Drechtsteden) vormt op haar beurt de basis voor de Uitvoeringsagenda NOVEX Zuidelijke Randstad en de Regionale Investeringsagenda NOVEX Zuidelijke Randstad (RIA NOVEX), die respectievelijk eind 2025 en eind 2026 moeten worden vastgesteld. Waar de RIA Holland Rijnland vooral een mechaniek vormt om plankosten voor regionale onderzoeken te dekken, is de hoop dat de RIA NOVEX Zuidelijke Randstad een rol kan spelen in de cofinanciering door Rijk en provincie van een aantal regionale projecten, waaronder mogelijk de uitvoering van een deel van het regionale groenblauwe raamwerk, inclusief stukjes van de Tweede Groene Ring.

Omgevingswet

Op 1 januari 2024 is de Omgevingswet daadwerkelijk in werking getreden. De zorgvuldige voorbereidingen in de jaren daarvoor hebben haar vruchten afgeworpen. De invoering heeft zonder incidenten plaats gevonden. Aanvragen van omgevingsvergunningen kwamen direct binnen via het nieuwe Omgevingsloket en ook de eerste vergunningverlening in het eerste kwartaal onder de nieuwe wetgeving is goed verlopen.

2024 is ook het eerste jaar van de transitiefase, een fase waarin de gemeente verder toewerkt volledig aan de wet te voldoen. Dit is een omvangrijke transitie die loopt tot januari 2032.

We hebben stappen gezet in de verkenning hoe bestaand beleid overgezet kan worden naar instrumenten van de Omgevingswet. Overzetten van beleid vraagt om het ontrafelen van bestaand sectorale beleid. Om werk met werk te maken wordt dit onder andere onderzocht in het traject van de omgevingsvisie. Voor 2027 moet de visie volgens de standaarden ontsloten en raadpleegbaar zijn in het Digitaal Stelsel Omgevingswet.

Voor de ontwikkeling van het omgevingsplan wordt gewerkt volgens een plan van aanpak en een planning. We liggen op schema met de planning van de eerste twee wijzigingsbesluiten voor het omgevingsplan, deze zijn voorzien voor december 2025. Er wordt inmiddels gewerkt met de nieuwe plansoftware.

Beleidsterrein Gemeentelijke gronden en gebouwen


Gemeentelijk vastgoed

In 2024 is onder andere uitvoering gegeven aan de verduurzamingsopgave van het gemeentelijk vastgoed. Allereerst is uitvoering gegeven aan de maatregelen vanuit de EML (Erkende Maatregelenlijst) in samenwerking met de Omgevingsdienst West-Holland. Bij 12 locaties zijn wettelijk verplichte energiebesparende maatregelen uitgevoerd waarvan de kosten binnen 5 jaar kunnen worden terugverdiend. In aanvulling daarop is gestart met de start verbouw en verduurzaming Boisotkade, de start voorbereiding verduurzaming Pieterskerkgracht 9-9A (Ars Aemula Naturae en woonhuis) en de uitvoering verduurzaming Roodenburgerstraat 1A. De aanbesteding van onderhoudscontracten voor de elektrotechnische- en werkbouwtuigkundige installaties voor het gemeentelijk vastgoed is in 2024 afgerond. Ook is de verbouwing en renovatie van Trix ter Windt opgeleverd.

Meerjaren Perspectief Grondexploitatie 2024 en Vermogensbeheer Grondexploitaties 2024-2028

In juli 2024 is het Meerjaren Perspectief Grondexploitaties PLUS 2024 door de raad vastgesteld. Kern van deze rapportage is dat het totale resultaat van de actieve grondexploitaties ten opzichte van het jaar daarvoor met circa € 1,5 miljoen is verslechterd en dat de benodigde weerstandscapaciteit ten behoeve van risico’s met bijna € 1,3 miljoen is toegenomen. Ook is zoals gebruikelijk het Vermogensbeheer Grondexploitaties 2024-2028 vastgesteld. Conclusie is dat de reserve Grondexploitaties de komende jaren een financiële bijdrage kan leveren aan de verdere verstedelijking van Leiden. Binnen de huidige actieve grondexploitaties wordt tot 2030 een substantieel aantal woningen gerealiseerd. Daarnaast zijn nieuwe grondexploitaties nodig om gebiedsontwikkelingen in gang te zetten en de woningbouwambities waar te maken, zo is begin 2024 de grondexploitatie Telderskade-Vijfhoven geopend.

Beleidsterrein Wonen

Evaluatie Uitvoeringsagenda wonen

Deze heeft in 2024 plaatsgevonden en heeft samen met nieuw vastgesteld beleid de basis gevormd voor het ontwerp volkshuisvestingsprogramma dat in 2024 is opgesteld.

Huurteam

Er heeft een aanbesteding plaatsgevonden voor het voortzetten van de huurteamwerkzaamheden. Hierdoor kan het huurteam van Steenvlinder ook in 2025 huurders ondersteunen wanneer er sprake is van huurmisstanden. Daarnaast wordt er vanuit het huurteam van Steenvlinder inzet gepleegd bij de handhaving van de woningmarktregulerende maatregelen, met name voor goed verhuurderschap.

Woonzorgcomponent

Met de gemeenten en partners uit de Leidse regio is gewerkt aan een (sub)regionale woonzorgcomponent. Partners als corporaties, marktpartijen, het Zorgkantoor, zorgpartijen en welzijnsorganisaties zijn sleutelspelers bij het opstellen. Tijdens dit proces maken we afspraken over de verschillende bijzondere doelgroepen en over waar we (sub)regionaal samenwerken en waar niet. Deze woonzorgcomponent is de basis voor de in 2025 vast te stellen Leidse visie op wonen, zorg en welzijn.

Monitor prestatieafspraken

In 2024 is de jaarlijkse monitor van de prestatieafspraken verschenen. Daarnaast heeft het college een inzetdocument opgesteld om aan te geven rond welke thema’s zij met de woningcorporaties en huurders voor de prestatieafspraken van 2026-2031 in gesprek wil. De gemeenteraad heeft via een wensen en bedenkingenprocedure aangegeven dat zij de inhoud van het inzetdocument ondersteunt en daar nog een aantal wensen aan toegevoegd.

Huisvestingsverordening            

Per 1 januari 2024 is de Huisvestingsverordening geactualiseerd voor de uitvoering van het samenhangende pakket van maatregelen ten behoeve van de woningmarktregulering. Ook is de Verordening goed verhuurderschap in werking getreden. De Huisvestingsverordening is in de loop van 2024 aangepast om knelpunten bij woningvorming en omzetting van woonruimte aan te pakken. De minimale oppervlakte voor woningvorming is verlaagd naar 24 m² om legalisering van bestaande situaties mogelijk te maken. Daarnaast is een vergunningplicht ingevoerd voor het omzetten van onzelfstandige naar zelfstandige woonruimten, zodat het verkameringsquotum niet kan worden omzeild. Dit voorkomt dat kleine zelfstandige eenheden ontstaan en draagt bij aan de leefbaarheid in Leiden. Ook is overgangsrecht opgenomen voor woningen die voor bepaalde data zijn gevormd of omgezet.

Beleidsterrein Energietransitie


Startnotitie wijkuitvoeringsplan energietransitie Waardeiland

Deze is in 2024 vastgesteld. Op het Waardeiland werkt de gemeente samen met betrokken bewoners aan een duurzaam alternatief voor aardgas met een slim, integraal energiesysteem: een voorbeeld voor de rest van de stad.

Gebiedsgerichte warmtetransitie

De uitgangspunten voor de gebiedsgerichte warmtetransitie (UGW) zijn na een succesvol participatietraject vastgesteld voor inspraak. Het participatietraject heeft plaatsgevonden met bewonersinitiatieven, Leidse Milieuraad, woningcorporaties, Liander en een aantal leden van het afgeronde burgerberaad.

Warmte Leidse Regio

Binnen samenwerkingsverband Warmte Leidse Regio hebben we een succesvolle verkenning uitgevoerd naar de mogelijkheden voor een gezamenlijk regionaal warmtebedrijf.

Energiek Leiden

In 2024 heeft de samenwerking met energiecoöperatie Energiek Leiden mooie resultaten opgeleverd. Zo zijn er honderden woningen gefixt door energiefixers; door de kleine energiebesparende maatregelen besparen bewoners gemiddeld €456 op hun jaarlijkse energierekening. Daarnaast zijn er meer activiteiten gedaan, onder andere energieadvies door energiecoaches, begeleiding van buurten door de buurtinitiatiefcoaches, organisatie van de Leidse Duurzame Huizendagen en het Warmtepompspreekuur. Ook was ‘opbouw’ het centrale thema: Opbouw van expertise in de teams, opbouw van de organisatie, de samenwerking met de gemeente en de partners in de stad.

Leidse Isolatieaanpak

De Leidse Isolatieaanpak is gestart in oktober 2024. Sindsdien hebben al ongeveer 450 Leidse woningeigenaren zich aangemeld om in aanmerking te komen voor advies en subsidie. Het project loopt door tot eind 2028, of totdat het subsidieplafond (voor ongeveer 2000 huishoudens) is bereikt.


Beleidsterrein 6A Ruimtelijke planvorming en plantoetsing

Doelen en prestaties bij 6A Ruimtelijke planvorming en plantoetsing

Doel

Prestatie

6A1 Toedelen van ruimte

6A1.1 Opstellen kaderstellende visies voor de ruimtelijke ontwikkeling van regio, stad en stadsgebieden

6A1.2 Stimuleren ruimtelijke initiatieven en ruimtelijke kwaliteit

6A1.3 Opstellen en actualiseren ruimtelijk instrumentarium

6A1.4 Implementatie Omgevingswet

6A2 Ruimtelijke kwaliteit van de bebouwde ruimte

6A2.1 Behandeling verzoeken om omgevingsvergunningen

6A2.2 Het voeren van vooroverleg

6A3 Veilig bouwen en veilig gebruiken van bebouwde ruimte

6A3.1 Toezicht en handhaving op veilig bouwen en gebruiken


Beleidsterrein 6B Gemeentelijke gronden en gebouwen

Doelen en prestaties bij 6B Gemeentelijke gronden en gebouwen

Doel

Prestatie

6B1 Optimale exploitatie van gemeentelijke gronden en gebouwen

6B1.1 Voeren van een erfpachtbedrijf

6B1.2 Opstellen Meerjarenperspectief Grondexploitaties en Vermogensbeheer Grondexploitaties

6B1.3 Exploiteren van gemeentelijke gebouwen

Beleidsterrein 6C Wonen

Doelen en prestaties bij 6C Wonen

Doel

Prestatie

6C1 Hogere kwaliteit en toename van de woningvoorraad

6C1.1 Woonvisie Leiden 2020-2030 en uitvoeringsagenda wonen

6C1.2 Uitvoering prestatieafspraken 2020-2025

6C1.3 Regionale woonvisie en woonruimteverdeling

6C1.4 (Laten) uitvoeren van projecten (inclusief studentenhuisvesting)

6C2 Opheffen illegale huisvesting

6C2.1 Toezien en handhaven op onrechtmatige bewoning

Toelichting op prestaties


6C1.3 Regionale woonvisie en woonruimteverdeling

Onder deze prestatie vallen verschillende onderwerpen. Het onderwerp Uitvoering Beleid Woonwagens krijgt een oranje stoplicht.

Uitvoering Beleid Woonwagens

Naast de herinrichting van de Trien Semlerstraat is Leiden bezig met een onderzoek naar de uitbreiding met twee (koop)standplaatsen op Trekvaartplein. Vanuit de Regionale Woonagenda heeft de Leidse regio de opdracht om 12 standplaatsen te realiseren. Tot dusver is er in de Leidse regio nog geen overeenstemming wat zou moeten optellen tot 12 standplaatsen. Dit overleg loopt nog.

6C1.4 (Laten) Uitvoeren van projecten (inclusief studentenhuisvesting)


Projecten met groen stoplicht:

  • Lammenschansdriehoek (vh Lammenschanspark)

  • Entreegebied LBSP

  • Westerpoort

  • Groenoord fase 2

Projecten met oranje stoplicht:

Stationsgebied

Binnen het stationsgebied vallen verschillende projecten. Het project Morspoortterrein krijgt een rood stoplicht, de andere projecten krijgen een oranje stoplicht.

Project Lorentz fase 2

De ontwikkelaar heeft door onzekere marktomstandigheden het verzoek gedaan de grond later te mogen afnemen. Er is nog geen datum voor de start van de bouw, maar de bouw van Lorentz fase 2 zal niet eerder dan Q3- 2025 starten.

Project De Geus

De bouw is door technische problemen in de bouw vertraagd, de oplevering vindt naar verwachting 2027 of 2028 plaats.

Project Morspoortterrein

Door financiële tegenvallers ten aanzien van de opbrengsten en de kosten (met name bouwrijp maken) zal een herziening van de grondexploitatie plaatvinden die in Q2 2025 ter besluitvorming zal worden voorgelegd. De start van de eerste bouwdelen vertraagt met circa 1,5 jaar.

Project Morssingelblok

De haalbaarheid van deze ontwikkeling wordt onderzocht. Er is een vertraging ontstaan door een rechtszaak van een marktpartij tegen de voorgenomen gronduitgifte aan de eigenaar van de Stationsplein flat. De sloopwerkzaamheden zijn gepland voor eind 2027 en 2028. De start van de realisatie van de woningen in 2029.

De Zwijger

In Q2 2024 is het bestemmingsplan voor Touw, het eerste deelproject van Park de Zwijger, vastgesteld door de gemeenteraad. In 2024 is met de woningcorporaties Ons Doel en De Sleutels en Heijmans gewerkt aan de verdere uitwerking van de gebiedsontwikkeling. De uitwerking van de plannen kost meer tijd dan verwacht, met name aan de noordzijde. De complexiteit aan deze zijde is hoger om een aantal redenen: de grote opgaven en ambities zoals het aandeel betaalbaar programma (70%), de gewijzigde marktomstandigheden én de raakvlakken tussen de gebiedsontwikkeling en de infrastructuur. Dit alles vergt meer afstemming en vraagt om keuzes. Onderdeel van het proces is het onderzoeken en bepalen van de rolverdeling en verantwoordelijkheden tussen partijen, welke worden vastgelegd in nog te sluiten vervolgovereenkomsten. Naar verwachting zal voor de zomer van 2025 eerst een vervolgovereenkomst worden gesloten met Ons Doel en in de tweede helft van 2025 met De Sleutels en Heijmans.

Vondelkwartier

Het bestemmingsplan is in 2024 door de gemeenteraad vastgesteld. Eind december is beroep ingesteld tegen het vaststellingsbesluit waardoor het project circa 1,5 jaar zal vertragen. Hierover wordt in 2025 meer duidelijk.

Voor wat betreft de Mercedes-IJshallocatie ligt het initiatief bij Westelijke Investment. De eerste stap in dit traject is een intentieovereenkomst tussen de gemeente en Westelijke Investment. Voor het ROC/ Gezondheidscentrum onderzoekt de gemeente de mogelijkheid van sloop/nieuwbouw. Hierover is de gemeente in gesprek met de huurders.

Energiepark

Het bestemmingsplan is nog niet onherroepelijk vanwege een beroepsprocedure. De koop-realisatieovereenkomst voor deelgebied J is wel getekend, maar de uitvoeringsplanning moet nog nader afgestemd worden met Liander. De koop-realisatieovereenkomst voor deelgebied E is nog niet getekend. Dat gebeurt naar verwachting begin 2025.

De verkoop van de gemeentelijke panden aan EST en BamBam-Pronck is nog niet afgerond.

Werninkterrein

De gemeenteraad heeft via de motie M.23.0086.05 ‘snelle doorstart Werninkterrein’ gevraagd de gesprekken voor ontwikkeling door te zetten. Daarom is een krediet aangevraagd voor dekking van de interne en externe plankosten om te komen tot een doorstart van het project Wernink.

Inmiddels heeft ABB samenwerking gezocht met Niersman uit Voorschoten en is de gemeente een allonge op de intentieovereenkomst aangegaan met deze nieuwe ontwikkel- en bouwcombinatie. Daarin is afgesproken samen te onderzoeken onder welke voorwaarden een doorstart kan plaatsvinden.

LEAD

Dit project heeft vertraging opgelopen. Het Monuta-gebouw is gesloopt, maar het verleggen van kabels en leidingen en de bouw van een nieuwe telecomvoorziening is niet overeenkomstig planning gestart. Belangrijkste oorzaken voor de vertraging zijn de ingewikkelde oplossingen die nodig om het KPN netwerk voldoende te waarborgen en moeite om financiering van project rond te krijgen. Gemeentelijke verantwoordelijkheid is zeer beperkt; er zijn geen mogelijkheden om de vertraging te verminderen.

Telderskade e.o.

In Leiden Zuid-West is sprake van netcongestie, wat betekent dat er geen ruimte meer is op het stroomnet. Daarom zijn voor Huis van de Buurt alternatieven onderzocht. De aannemer kan starten met de werkzaamheden en naar verwachting wordt het Huis van de Buurt in het eerste kwartaal van 2026 opgeleverd.

Vanwege de benodigde extra onderzoeken wordt het besluit aanvraag uitvoeringskrediet van het centrumgebied naar verwachting eind 2025 genomen.

Plesmanlaan 100 / Jacobs

Het bestemmingsplan voor dit transformatieproject met 420 woningen en commerciële voorzieningen is op 1 februari 2024 door de gemeenteraad vastgesteld. In maart 2024 is duidelijk geworden dat er (eenmaal) beroep is ingesteld tegen het bestemmingsplan. Een precieze zittingsdatum is nog niet bekend. Dit heeft gevolgen voor de planning van de Plesmanlaan 100 en ook voor de herinrichting van de openbare ruimte Verbeekstraat. Volgens huidige inzichten is het project met ongeveer anderhalf jaar vertraagd, maar mogelijk kan de start uitvoering na uitspraak Raad van State eind 2025 toch plaatsvinden.

Meerburg

De corporaties hebben besloten verder te willen met de verdere planontwikkeling volgens de kaders van de gebiedsvisie. Echter heeft De Sleutels op korte termijn geen financiële middelen beschikbaar voor de verdere planontwikkeling en uitvoering. De Sleutels hoopt met Portaal in 2025 afspraken te maken over een ruil en of verkoop van woningen waardoor De Sleutels alsnog voldoende middelen beschikbaar heeft om een gedeelte van het plan uit te voeren en Portaal het overige gedeelte van het plan overneemt van De Sleutels en uitvoert.

Effectindicatoren bij 6C Wonen

Effectindicator

Realisatie

Streefwaarde 2024

Bron

2021

2022

2023

2024

Doel 6C1 Hogere kwaliteit en toename woningvoorraad

6C1.a Toename aantal huurwoningen (inclusief studentenwoningen)

1.152

886

1.312

1.321

611

Nieuwbouwmonitor

6C1.b Toename aantal koopwoningen

57

276

61

181

193

Nieuwbouwmonitor

6C1.c Aantal vernietigde woningen

149

167

123

90

166

Nieuwbouwmonitor

6C1.d Gemiddelde WOZ waarde

313.000

345.000

390.000

394.000

-

CBS (BBV - via wsjg)

6C1.e Nieuw gebouwde woningen per 1.000 woningen

16,5

13,1

19,4

nnb

-

CBS (BBV - via wsjg)

6C1.f Gemeentelijke woonlasten eenpersoonshuishouden

683

875

913

984

-

COELO (BBV - via wsjg)

6C1.g Gemeentelijke woonlasten meerpersoonshuishouden

944

1.172

1.226

1.324

-

COELO (BBV - via wsjg)

Beleidsterrein 6D Energietransitie

Doelen en prestaties bij 6D Energietransitie

Doel

Prestatie

6D1 Klimaatneutrale gebouwde omgeving in 2050

6D1.1 Energiebesparing

6D1.2 Opwek duurzame energie

6D1.3 Warmtetransitie

Toelichting op prestaties


6D1.3 Warmtetransitie

De gemeente Leiden is al een aantal jaar werk aan het maken van de warmtetransitie. Met een vastgestelde Transitievisie Warmte in 2022 heeft de gemeente richting gegeven. En door verschillende wijkaanpakken op te starten, regionaal samen te werken, lokale initiatieven te ondersteunen en faciliterend te zijn bij de bouw van grotere infrastructuren, doet de gemeente wat nodig is.

In dichtbebouwde steden als Leiden is collectieve warmte, met behulp van warmtenetten, een belangrijk onderdeel van de nieuwe, aardgasvrije stad. Om tot uitvoering te komen is het belangrijk dat randvoorwaarden, zoals financiering, (publieke) realisatiekracht en wetgeving, op orde zijn. Daar werkt het rijk hard aan en ook de gemeente Leiden zet zich daarvoor in. Onder andere met het opzetten van een publiek warmtebedrijf en het reserveren van financiële middelen. De Wgiw (wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie), waarmee de gemeente bevoegdheid krijgt om de aardgaslevering in een gebied te beëindigen, is inmiddels door het parlement aangenomen. Maar de voorlopige versie van de Wcw (Wet collectieve warmte), waar publiek eigenaarschap van warmtenetten een belangrijk onderdeel van is, zorgen voor veel onzekerheid.

Commerciële partijen maken zich zorgen over de toekomst van hun bedrijfsvoering. In 2024 heeft Vattenfall voor Leiden aangegeven, onder de huidige omstandigheden, niet meer grootschalig bestaande bouw aan te willen sluiten. Tegelijkertijd staan publieke warmtebedrijven, met voldoende realisatiekracht, nog niet klaar. In 2024 hebben we stappen gezet om een publiek integraal warmtebedrijf (PIW) op te richten met onze vijf buurgemeenten: Leiderdorp, Oegstgeest, Zoeterwoude, Katwijk en Voorschoten. We werken met hen samen in de Warmte Leidse Regio en zetten ons in om, met behulp van een warmtebedrijf met een publiek meerderheidsaandeel, woningen duurzaam te verwarmen. Dit in nauwe samenwerking met onze lokale partners. Onder andere met behulp van de warmtebronnen WLQ+ en geothermie, maar mogelijk ook met kleinere, meer lokale bronnen. In verschillende gebiedsaanpakken zetten we al stappen richting de uitvoering en zorgen we dat projecten overdraagbaar zijn aan dit nog op te richten warmtebedrijf. In 2024 zijn verschillende startnotities op wijkniveau vastgesteld, waarin we het proces voor de komende jaren met uitwerking vastleggen.

De gemeente doet dus wat nodig is, maar dit vertaalt zich nog niet altijd in daadwerkelijke resultaten. Mede door de moeizame start van de afgelopen jaren op landelijk niveau en de lastige opstartfase voor gemeenten, komen onze ambitieuze doelen (zoals 8.000 nieuwe aansluitingen op een warmtenet in 2030) onder druk te staan. Tegelijkertijd lopen andere zaken wel voorspoedig. De aanleg van WLQ+ gaat door en zorgt in 2027 voor een nieuwe warmtebron voor het bestaande warmtenet van Vattenfall en aanvullende capaciteit om daar eventueel op uit te breiden. We professionaliseren de samenwerking met lokale initiatieven verder, waar Energiek Leiden (EL) een belangrijke rol in speelt. EL werkt sinds begin 2024 een half jaar intensief samen met de gemeente, leidt energiecoaches op en coördineert ze en stuurt buurt-initiatief-coaches op pad om initiatieven met ambities (om hun wijk aardgasvrij te maken) te ondersteunen. Hun energiefixers hebben in 2024 bij honderden woningen energiebesparende maatregelen aangebracht.

Effectindicatoren bij 6D Energietransitie

Effectindicator

Realisatie

Streefwaarde 2024

Bron

2021

2022

2023

2024

Doel 6D1 Klimaatneutrale gebouwde omgeving in 2050

6D1.a CO2 uitstoot gebouwde omgeving, in tonnen

290.000

260.000*

nnb

nnb

240.000

RWS, via Klimaatmonitor

6D1.b Percentage huishoudens in energiearmoede

6,0%

4,2%

4,9%

nnb

6,2%

TNO

6D1.c Aantal geregistreerde woningen met energielabel E, F of G

7.300

7.410

7.185

7.125

5.560

RVO, via Klimaatmonitor

6D1.d Totaal energieverbruik gebouwde omgeving, in TJ

4.700

4.300

nnb

nnb

4.500

Klimaatmonitor

6D1.e Aandeel duurzame warmtebronnen in geleverde warmtemix

0%

0%

0%

nnb

8%

Warmte-etiket Vattenfall

6D1.f CO2-emissie van het warmtenet per GJ, in kg

37,2

42,8

46,3

nnb

29

Warmte-etiket Vattenfall

6D1.g Hernieuwbare elektriciteit via zon, in TJ

75

111

136

nnb

147

CBS, via Klimaatmonitor

6D1.h Percentage bekende hernieuwbare energie

4,6%

5,5%

nnb

nnb

17%

Klimaatmonitor

6D1.i Aantal woningen op een warmtenet (schatting)

13.000

12.800

13.000

nnb

15.900

CBS, via Klimaatmonitor

6D1.j Aantal woningen met elektrische verwarming

1.900

3.600

4.400

nnb

3.600

CBS, via Klimaatmonitor

6D1.k Aantal woningen dat gebruik maakt van een aardgasinstallatie

42.800

43.900

43.800

nnb

37.400

CBS, via Klimaatmonitor

* In de jaarstukken van 2023 is een incorrecte waarde opgenomen. Dit is het juiste aantal.

Kaderstellende beleidsstukken

In 2024 zijn de volgende kaderstellende beleidsstukken vastgesteld:

  • RV 24.0107 Vaststelling bestemmingsplan Schipholweg 66-128 te Leiden

  • RV 24.0106 Vaststelling beeldkwaliteitsplan Schipholweg

  • RV 24.0115 Voorstel tot wijziging van de Verhuurverordening en de Huisvestingsverordening

  • RV 24.0112 Vaststelling Parapluplan Limes Unesco

  • RV 24.0103 Wensen en bedenkingen Inzetdocument Prestatieafspraken 2025-2030

  • RV 24.0064 Vaststelling bestemmingsplan Vondel en de Zwaan

  • RV 24.0079 Vaststelling Herstelbesluit bestemmingsplan Verbrede reikwijdte Energiepark e.o.

  • RV 24.0069 Aanvraag voorbereidingskrediet ondergrondse parkeergarage

  • RV 24.0067 Grondopbrengsten en plankosten woonwagenlocatie TrienSemlerstraat

  • RV 24.0063 Grondexploitatie Entreegebied LBSP

  • RV 24.0058 Vermogensbeheer Grondexploitaties 2024-2028

  • RV 24.0057 Meerjarenperspectief Grondexploitaties plus 2024

  • RV 24.0046 Verordening duurzaamheidsleningen Leiden 2024

  • RV 24.0044 Nota van Uitgangspunten en Uitvoeringskrediet Gooimeerlaan 25 (incl. err)

  • RV 24.0036 Bestemmingsplan Rhijnvreugd

  • RV 24.0034 Vaststellen bestemmingsplan Touw (hoek Sumatrastraat-Antillenstraat)

  • RV 24.0061 Wijziging Verordening voor de fysieke leefomgeving Leiden 2020, slotbepaling (technische wijziging)

  • RV 24.0029 Adviezen burgerberaad versnellen energietransitie incl am

  • RV 24.0022 Vaststellen bestemmingsplan ‘Woongebouw De Kopermolen’

  • RV 24.0024 Vaststelling bestemmingsplan Humanities Campus

  • RV 24.0023 Vaststellen Beeldkwaliteitplan Humanities Campus

  • RV 24.0027 Vaststelling bestemmingsplan Bizetpad

  • RV 24.0028 Vaststelling grondexploitatie Bizetpad t.b.v. realisatie woningbouwprogramma door Ons Doel

  • RV 24.0026 Ontwerp omgevingsvergunning en afgifte ontwerp verklaring van geen bedenkingen LBSP, Sport- en tentamencentrum

  • RV 24.0018 Ontwerp-VVGB Fietsenstalling Lange Mare bij de Hartebrugkerk

  • RV 24.0016 Verruimen mogelijkheden voor zonnepanelen op dakvlakken met dakkapellen in beschermd stadsgezicht

  • RV 24.0007 Ruimtelijke en programmatische beleidskaders voor Prins6 en Rijtjes (incl. am)

  • RV 24.0003 Wensen en bedenkingen Jaarverslag 2023 en Uitvoeringprogramma 2024 Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving (VTH)

  • RV 23.0130 Kaders Herontwikkeling Rivierenbuurt

  • RV 23.0131 Wijziging op de Verordening voor de fysieke leefomgeving Leiden 2020 – najaar 2023, markten en terrassen en rectificatie vanwege samenloop

  • RV 23.0126 Vaststelling bestemmingsplan Plesmanlaan 100

  • RV 23.0125 Herinrichting Openbare Ruimte Verbeekstraat (incl. erratum)

  • RV 24.0005 Wijziging van de Huisvestingsverordening, onderdeel woonruimtevoorraad, Leiden 2021 en 2024

  • RV 23.0119 Uitvoeringsbesluit Gebiedsontwikkeling Telderskade – Deelproject Vijfhoven (incl. errata)


Programmabudget

Stedelijke ontwikkeling

Rekening 2023

Begroting 2024

Wijziging Begroting

Begroting 2024 na wijziging

Rekening 2024

Verschil 2024

Bedragen x 1.000,-

Ruimtelijke planvorming en plantoetsing

Lasten

9.109

10.425

1.225

11.650

11.030

621

Baten

-5.279

-4.889

-2.356

-7.245

-7.069

-176

Saldo

3.830

5.536

-1.131

4.406

3.960

445

Gemeentelijk vastgoed

Lasten

33.921

19.650

21.990

41.641

42.057

-416

Baten

-29.504

-21.313

53.149

31.835

32.186

-350

Saldo

4.417

-1.663

75.139

73.476

74.243

-767

Wonen

Lasten

612

729

163

892

676

216

Baten

-

-

-1.042

-1.042

-1.322

280

Saldo

612

729

-879

-150

-646

496

Energietransitie

Lasten

4.934

3.867

2.211

6.077

5.160

917

Baten

-3.701

-2.301

-1.602

-3.902

-3.697

-205

Saldo

1.233

1.566

609

2.175

1.463

712

Programma

Lasten

48.576

34.671

25.589

60.260

58.922

1.338

Baten

-38.484

-28.503

48.149

19.646

20.097

-451

Saldo van baten en lasten

10.092

6.168

73.738

79.906

79.020

887

Reserves

Toevoeging

19.169

5.619

45.257

50.876

51.122

-246

Onttrekking

-18.311

-2.072

-128.497

-130.570

-131.398

828

Mutaties reserves

858

3.547

-83.240

-79.693

-80.276

582

Resultaat

10.950

9.715

-9.502

213

-1.256

1.469

Reserves programma 6

Rekening 2023

Begroting 2024

Wijziging Begroting

Begroting 2024 na wijziging

Rekening 2024

Verschil 2024

Bedragen x 1.000,-

Reserve grondexploitaties P6

Toevoeging

11.551

3.687

40.677

44.364

43.997

368

Onttrekking

-9.932

-535

-20.323

-20.857

-23.267

2.409

Saldo

1.619

3.152

20.355

23.507

20.730

2.777

Reserve bovenwijkse voorz. Grondbedr. P6

Toevoeging

-

-

-

-

-

-

Onttrekking

-40

-

-194

-194

-194

0

Saldo

-40

-

-194

-194

-194

0

Reserve afkoopsommen erfpacht

Toevoeging

-

-

-

-

0

-0

Onttrekking

-1.508

-1.508

-101.477

-102.986

-102.986

-

Saldo

-1.508

-1.508

-101.477

-102.986

-102.986

-0

Reserve afkoop adm.kst. Erfpacht

Toevoeging

-

-

-

-

-

-

Onttrekking

-3

-3

-

-3

-3

-

Saldo

-3

-3

-

-3

-3

-

Egalisatiereserve inkomsten bouwleges P6

Toevoeging

1.088

-

3.300

3.300

3.734

-434

Onttrekking

-

-

-848

-848

-134

-714

Saldo

1.088

-

2.452

2.452

3.599

-1.147

Reserve sociale huurwoningen

Toevoeging

-

-

-

-

-

-

Onttrekking

-130

-

-16

-16

-16

0

Saldo

-130

-

-16

-16

-16

0

Reserve Leids uitvoeringspr LUBO 2016 P6

Toevoeging

-

-

-

-

-

-

Onttrekking

-298

-

-850

-850

-514

-336

Saldo

-298

-

-850

-850

-514

-336

Reserve herstruct.woongebieden SvZ&V

Toevoeging

0

-

-

-

-

-

Onttrekking

-

-

-16

-16

-16

0

Saldo

0

-

-16

-16

-16

0

Reserve herstruct.woongebieden Ons Doel

Toevoeging

26

-

-

-

-

-

Onttrekking

-3.695

-

-

-

-

-

Saldo

-3.669

-

-

-

-

-

Reserve risico's projecten in uitvoering

Toevoeging

4.117

-

1.843

1.843

1.843

-0

Onttrekking

-

-

-

-

-

-

Saldo

4.117

-

1.843

1.843

1.843

-0

Reserve risico's bijzondere projecten P6

Toevoeging

-

-

-

-

-

-

Onttrekking

-2.300

-

-

-

-

-

Saldo

-2.300

-

-

-

-

-

Reserve exploitatie Oppenheimstraat P6

Toevoeging

-

-

-

-

-

-

Onttrekking

-

-

-52

-52

-52

-0

Saldo

-

-

-52

-52

-52

-0

Reserve Stedelijke Ontwikkeling P6

Toevoeging

-

-

-

-

-

-

Onttrekking

-51

-

-337

-337

-163

-174

Saldo

-51

-

-337

-337

-163

-174

Reserve asbestsanering (P6)

Toevoeging

-

-

-

-

-

-

Onttrekking

-

-

-155

-155

-

-155

Saldo

-

-

-155

-155

-

-155

Reserve herontw. Stationsgebied eo

Toevoeging

-

-

-

-

-

-

Onttrekking

-10

-

-

-

-

-

Saldo

-10

-

-

-

-

-

Reserve parkeren P6

Toevoeging

-

-

-

-

-

-

Onttrekking

-26

-26

-

-26

-26

0

Saldo

-26

-26

-

-26

-26

0

Reserve bedrijfsvoering plankosten P6

Toevoeging

488

-

37

37

37

0

Onttrekking

-

-

-37

-37

-37

-0

Saldo

488

-

-

-

-

-0

Reserve Duurzame Stad P6

Toevoeging

1.900

1.932

-600

1.332

1.332

0

Onttrekking

-318

-

-4.193

-4.193

-3.991

-202

Saldo

1.581

1.932

-4.793

-2.861

-2.659

-202

Reserve instandhouding molens

Toevoeging

-

-

-

-

180

-180

Onttrekking

-

-

-

-

-

-

Saldo

-

-

-

-

180

-180

Totaal

Toevoeging

19.169

5.619

45.257

50.876

51.122

-246

Onttrekking

-18.311

-2.072

-128.497

-130.570

-131.398

828

Reserves programma 6

858

3.547

-83.240

-79.693

-80.276

582

BELEIDSTERREINEN
Toelichting op beleidsterreinen met financiële afwijkingen (op de lasten en/of baten) > 250.000

Algemeen

Het saldo van baten en lasten van het programma Stedelijke Ontwikkeling is voor bestemming € 900.000 positief. Dit positieve resultaat komt tot stand doordat binnen het beleidsterrein ruimtelijke planvorming en plantoetsing het resultaat € 400.000 positief is. Het resultaat van het beleidsterrein gemeentelijk vastgoed is € 800.000 negatief. Het beleidsterrein wonen heeft een positief resultaat van € 500.000. En het beleidsterrein energietransitie heeft een positief resultaat van 700.000. Hieronder wordt per beleidsterrein een nadere toelichting gegeven. Voor het voordelig saldo zijn voorstellen gemaakt voor bestemming van dit resultaat.

6A Ruimtelijke planvorming en plantoetsing

De werkelijke lasten zijn 600.000 lager dan begroot. Reden is onder meer het niet volledig inzetten van het incidenteel budget voor aanjagen verstedelijkingsdoelen (200.000 voordeel). Het budget exploitatiebijdragen aan investeringen heeft een voordeel van 50.000. Dit betreft de bijdragen vanuit een reserve aan het budget invoering programma Omgevingswet. Deze middelen zijn in 2024 niet volledig uitgegeven en worden doorgeschoven naar 2025. Daarnaast zijn er minder uren doorbelast naar de exploitatie (800.000 voordeel). Ook de werkelijke lasten van het handhaven op naleven van bouwregelgeving zijn lager (€ 100.000 voordeel). De werkelijke proceskosten voor uitvoering van de Wet Goed Verhuurderschap zijn lager als gevolg van minder procedures.

6B Gemeentelijk vastgoed

Het resultaat van het beleidsterrein gemeentelijk vastgoed is € 800.000 negatief. Dit saldo komt tot stand doordat de werkelijke lasten binnen dit beleidsterrein 400.000 lager zijn dan begroot wat resulteert in een nadeel aan de lastenkant. Daarnaast zijn de werkelijke baten 400.000 lager dan begroot wat resulteert in een nadeel aan de batenkant. In onderstaande tabel zijn de voordelen en nadelen van het beleidsterrein Gemeentelijk vastgoed per betreffende prestatie opgenomen. Vervolgens wordt per prestatie een toelichting gedaan.

Prestatie (bedragen x 1.000)

Begroting 2024

Rekening 2024

Verschil 2024

Prestatie Voeren erfpachtbedrijf

Lasten

                   1.978

                   1.809

                      169

voordeel

Baten 1)

                 61.142

                 60.520

                      622

voordeel

Presatie Opstellen MPG en Vermogensbeheer Grondexploitaties

Lasten

                 29.750

                 29.738

                      12

voordeel

Baten

                -20.058

                -19.086

                     -972

nadeel

Prestatie Exploiteren van gemeentelijke gebouwen

Lasten

                   9.913

                 10.510

                     -597

nadeel

Baten

                  -9.249

                  -9.249

                          0

voordeel

Totaal beleidsterrein Gemeentelijk vastgoed

Lasten

                 41.641

                 42.057

                      416

nadeel

Baten

                 31.835

                 32.186

                     -350

nadeel

1) Met het vaststellen van het raadsvoorstel bij Programmabegroting 2025-2028 is besloten om over te gaan tot een stelselwijziging waarbij het vermogen in de reserve Afkoopsommen erfpacht voortaan als een lange termijn schuld op de balans wordt verantwoord (64.988.662). De financiële consequenties van deze stelselwijziging zijn verwerkt bij de Slotwijziging 2024. De stand van de reserve Afkoopsommen erfpacht is per 1-1-2024 afgerond 103 miljoen. Hiervan valt afgerond 38 miljoen vrij in de reserve Grondexploitaties waarna de reserve wordt opgeheven. Als gevolg van deze wijzigingen zijn de begrote en gerealiseerde baten binnen de prestatie Voeren erfpachtbedrijf positief. Resultaat is een voordeel van 621.632 die hieronder wordt toegelicht.

Prestatie voeren erfpachtbedrijf

De werkelijke lasten zijn € 200.000 lager dan begroot (voordeel). Dit komt met name door lagere kosten voor ICT (erfpachtsysteem Totallink) en inhuur. De werkelijke baten binnen deze prestatie zijn € 600.000 hoger dan begroot (voordeel). Deze hogere opbrengst is voornamelijk het gevolg van incidentele opbrengsten door verkoop van erfpachtgronden naar volledige eigendom en canonherzieningen. Daarnaast zijn er suppletievergoedingen ontvangen van woningbouwvereniging Ons Doel voor het omzetten van erfpachtpercelen met sociale huurwoningen naar erfpachtpercelen met koopwoningen.

Om de werkwijze van de gemeente Leiden aangaande verantwoording afkoopsommen erfpacht aan te laten sluiten op de aanbevolen verwerkingsmethode van de commissie Besluit Begroting en Verantwoording is in 2024 een stelselwijziging doorgevoerd. Deze stelselwijziging houdt in dat de reserve Afkoopsommen erfpacht wordt opgenomen als langetermijnschuld waarbij jaarlijks in gelijke delen middelen vrijvallen ten gunste van de exploitatie. Voor een verdere toelichting wordt verwezen naar de toelichting op de balans waar de reserve Afkoopsommen erfpacht wordt toegelicht.

Prestatie opstellen Meerjaren Perspectief Grondexploitaties en Vermogensbeheer

Onderdeel van deze prestatie zijn naast de actieve grondexploitaties onder andere incidentele inkomsten uit verkoop van grondopbrengsten, huren gronden en kosten die gemoeid zijn met de verhuur, de beheerskosten van strategisch vastgoed en het zogenaamde werken voor derden (budgetten waar de gemeente een bijdrage van een derde voor ontvangt zoals intentieovereenkomsten en anterieure overeenkomsten). De werkelijke lasten binnen deze prestatie zijn € 12.000 lager dan begroot (voordeel). De werkelijke baten binnen deze prestatie zijn € 1,0 miljoen lager dan begroot (nadeel).

In onderstaande tabel is de afwijking van de lasten ten opzichte van de begroting opgenomen. Vervolgens wordt per onderdeel een toelichting gegeven.

Prestatie opstellen MPG en Vermogensbeheer grondexploitaties (bedragen x 1.000)

a - Lasten actieve grondexploitaties

Lasten

                   2.997

voordeel

b - Exploitatiebijdrage aan investeringen

Lasten

                   1.793

voordeel

c - Voorziening negatieve grondexploitaties

Lasten

                  -2.636

nadeel

d - Afrondende werkzaamheden Aalmarkt

Lasten

                      151

voordeel

e - Beheerskosten tijdelijk vastgoed

Lasten

                     -485

nadeel

f - Startbouwimpuls (SBI)

Lasten

                      967

voordeel

g - Werken voor derden

Lasten

                  -2.434

nadeel

h - Lasten overige exploitatiebudgetten

Lasten

                      118

voordeel

i - Afboeken boekwaarde voorbereidingskosten

Lasten

                     -459

nadeel

Totaal lasten

                      12

voordeel

a - Lasten actieve grondexploitaties

De gerealiseerde lasten van de grondexploitaties is in 2024 € 3,0 miljoen lager dan begroot. De niet gerealiseerde opbrengsten in 2024 schuiven door naar 2025. Zie voor een nadere toelichting van alle gemeentelijke grondexploitaties paragraaf 2.3.7 Grondbeleid.

b - Exploitatiebijdrage aan investeringen

Het budget exploitatiebijdragen aan investeringen heeft een voordeel van € 1,8 miljoen. Dit betreft verschillende bijdragen vanuit reserves aan kredieten die nog niet volledig zijn uitgegeven en worden doorgeschoven naar 2025.

c - Voorziening negatieve grondexploitaties

Aan de voorziening negatieve grondexploitaties is in 2024 200.000 aan rente toegevoegd. In de exploitatie is hiervoor een budget beschikbaar ter hoogte van 600.000. Dit resulteert in de exploitatie tot een voordeel van 400.000. Als gevolg van het actualiseren van de bestaande grondexploitaties wordt de voorziening negatieve grondexploitatie bij de jaarrekening in 2024 verhoogd met 6,7 miljoen. In 2024 is voor een grondexploitatie de begroting niet conform huidige werkwijze opgenomen. Bij de jaarrekening resulteert dit binnen de prestatie 'Opstellen MPG en Vermogensbeheer grondexploitaties' in een voordeel van 3,8 miljoen (zie ook toelichting reserve Grondexploitaties). Effect van toevoegen rente (400.000 voordeel), actualiseren grondexploitaties (6,1 miljoen nadeel) en niet conform huidige werkwijze opnemen grondexploitatie (3,8 miljoen voordeel) resulteert in een nadeel van 2,6 miljoen.

d - Afrondende werkzaamheden Aalmarkt

Voor het afronden van de werkzaamheden uit de grondexploitatie Aalmarkt is een restkrediet/budget beschikbaar gesteld. In 2024 zijn nog niet alle werkzaamheden uitgevoerd. Per eind 2024 is nog € 150.000 beschikbaar.

e - Beheerskosten tijdelijk vastgoed

De beheerskosten van het tijdelijk vastgoed (strategisch vastgoed) zijn ten opzichte van het beschikbare budget met € 400.000 overschreden (nadeel). Overschrijding komt met name tot stand door afrekening energiekosten voorgaande jaren. Kanttekening hierbij is dat energiekosten doorbelast worden aan huurders (middels voorschotten en eindafrekening jaar er op). Daarnaast is als gevolg van onderhoud vastgoed en OZB voorgaande jaren een nadeel gerealiseerd van 300.000.

f - Startbouwimpuls (SBI)

De gemeente heeft in 2024 van het Ministerie van BZK een Startbouw-impulssubsidie (SBI) ontvangen. Hiervan is in 2024 900.000 niet ingezet en schuift door naar 2025.

g - Lasten werken voor derden (facilitair grondbeleid)

Het werken voor derden budget betreft projecten van derden waarbij de gemeente met een initiatiefnemer een intentieovereenkomst dan wel een anterieure overeenkomst heeft afgesloten. Om deze lasten te kunnen bekostigen ontvangt de gemeente een exploitatiebijdrage van de initiatiefnemer die gelijk is aan de te maken kosten. In 2024 zijn de totaal gerealiseerde lasten € 2,4 miljoen hoger dan begroot (nadeel). Tegenover deze hogere lasten is in 2024 ook een hogere exploitatiebijdrage ontvangen, zie hiervoor de toelichting bij punt k- werken voor derden

h- Lasten overige exploitatiebudgetten

Dit betreft een overschrijding op het beschikbare budget van gemeentelijke heffingen gronden en terreinen. In 2024 is door de BSGR nog OZB en waterschapsheffingen uit voorgaande jaren doorbelast (€ 100.000 nadeel).

i - Afboeken boekwaarde voorbereidingskosten

Indien voorbereidingskosten - die worden gemaakt voor een door de raad vast te stellen grondexploitatie - niet binnen 5 jaar leiden tot een actieve grondexploitatie, moeten deze kosten - conform financiële regelgeving (BBV - Besluit Begroten en Verantwoorden) - worden afgeboekt ten laste van het rekeningresultaat. Voor een ontwikkellocatie betekent dit dat in 2024 500.000 moet worden afgeboekt.

In onderstaande tabel is ten opzichte van de begroting de afwijking van de baten opgenomen (een nadeel van € 1,0 miljoen). Vervolgens wordt per onderdeel een toelichting gegeven.

Prestatie opstellen MPG en Vermogensbeheer grondexploitaties (bedragen x 1.000)

j - Baten actieve grondexploitaties

Baten

                  -2.998

nadeel

k - Werken voor derden

Baten

                   2.257

voordeel

l - Incidentele opbrengsten

Baten

                      861

voordeel

m - Herinrichten openbare ruimte Verbeekstraat

Baten

                     -122

nadeel

n - Startbouwimpuls (SBI)

Baten

                     -969

nadeel

Totaal baten

                    -972

nadeel

j - Baten actieve grondexploitaties

De gerealiseerde baten van de grondexploitaties is in 2024 € 3,0 miljoen lager dan begroot. De niet gerealiseerde opbrengsten in 2024 schuiven door naar 2025. Zie voor een nadere toelichting van alle gemeentelijke grondexploitaties paragraaf 2.3.7 Grondbeleid.

k - Werken voor derden (facilitair grondbeleid)

Zie ook toelichting hierboven bij punt g. In 2024 zijn de gerealiseerde opbrengsten in de exploitatie € 2,3 miljoen hoger dan begroot.

l - Incidentele opbrengsten

De incidentele baten laten een voordeel zien van 800.000. Dit betreft incidentele grondverkopen en bijdrages van derden (krediet initiatieven derden).

m - Herinrichting openbare ruimte Verbeekstraat

Voor herinrichten openbare ruimte Verbeekstraat ontvangt de gemeente Leiden een bijdrage van de ontwikkelende partij. Deze bijdrage is in 2024 niet gerealiseerd en schuift door naar 2025. Voor 2024 betreft dit een nadeel van 100.000.

n - Startbouwimpuls (SBI)

De gemeente heeft in 2024 van het Ministerie van BZK een Startbouw-impulssubsidie (SBI) ontvangen. Hiervan is in 2024 900.000 niet ingezet en schuift door naar 2025.

Prestatie exploiteren van gemeentelijke gebouwen

Onderdeel van deze prestatie zijn onder andere de exploitatiebudgetten van maatschappelijk vastgoed, de facilitaire werkzaamheden van multifunctionele accommodaties (MFA), het projectbudget Trien Semlerstraat 1-14 (woonwagens). De werkelijke lasten binnen deze prestatie zijn € 600.000 hoger dan begroot (nadeel).

Prestatie (bedragen x 1.000)

Begroting 2024

Rekening 2024

Verschil 2024

Prestatie exploiteren van gemeentelijke gebouwen

Lasten

                   9.913

                 10.510

                     -597

nadeel

Baten

                  -9.249

                  -9.249

                          0

Lasten prestatie exploiteren van gemeentelijke gebouwen

In 2024 zijn niet alle gemeentelijke heffingen zoals OZB en waterschapsheffing intern doorbelast naar de betreffende prestaties door onduidelijkheid over de objectomschrijving op de verzamelfactuur van de BSGR. Hierdoor ontstaat binnen de prestatie exploiteren van gemeentelijke gebouwen (binnen deze prestatie worden de facturen van de BSGR verantwoord om vervolgens intern doorbelast te worden naar de verschillende prestaties) een nadeel van € 500.000. Tegenover dit nadeel ontstaat o.a. binnen programma 5 een voordeel. De onderhoudskosten van de panden uit de portefeuille maatschappelijk vastgoed zijn € 200.000 hoger dan begroot (nadeel). Dit met name als gevolg van meerdere kleinere storingen/calamiteiten (dagelijks onderhoud).

6C Wonen

De baten binnen dit beleidsterrein zijn afgerond 300.000 hoger dan begroot. Reden is een hogere toename van aanvragen voor huur- en omzettingsvergunningen in het kader van woningregulering.

6D Energietransitie

Ongeveer de helft van het budget op het beleidsveld Energietransitie is gedekt door een rijkssubsidie, deze middelen mogen over meerdere jaren worden besteed. Het grootste deel van het voordeel van 712.000 op dit beleidsterrein wordt naar 2025 verschoven.

Lasten
Op het beleidsveld Energietransitie is 917.000 minder uitgegeven dan begroot. Er minder uitgegeven aan programmakosten, energiebesparing, de warmtetransitie en door het samenwerkingsverband Warmte Leidse Regio. Voor het project energiearmoede en voor het project isolatie is minder uitgegeven dan begroot. Voor het project toekomstig elektriciteitssysteem is meer uitgegeven.

Grootste verschillen uitgaven beleidsveld Energietransitie (bedragen x 1.000)

Programmakosten

Lasten

413

voordeel

Project energiearmoede

Lasten

237

voordeel

Samenwerkingsverband Warmte Leidse Regio

Lasten

162

voordeel

Energiebesparing

Lasten

85

voordeel

Project isolatie

Lasten

69

voordeel

Warmtetransitie

Lasten

39

voordeel

Project toekomstig elektriciteitssysteem

Lasten

-91

nadeel

Totaal lasten

917

voordeel

Baten
Op het beleidsveld Energietransitie is daarnaast € 205.000 minder ontvangen dan begroot. Voor het samenwerkingsverband Warmte Leidse Regio is minder ontvangen van de deelnemende gemeenten en er is minder gerealiseerd op de projecten gedekt door een rijkssubsidie. Aan de andere kant is meer ontvangen als vergoeding voor geleverde diensten, met name voor het project WarmtelinQ.

Grootste verschillen inkomsten beleidsveld Energietransitie (bedragen x 1.000)

Samenwerkingsverband Warmte Leidse Regio

Baten

-143

nadeel

Realisatie rijkssubsidie energiearmoede en isolatie

Baten

-200

nadeel

Vergoeding geleverde diensten (WarmtelinQ)

Baten

137

voordeel

Totaal baten

-205

nadeel

RESERVES
Toelichting op afwijkingen Reserves > 250.000.

Reserve Grondexploitaties
De werkelijke storting in de reserve is € 400.000 lager dan begroot. Reden is dat de verkoop van een gemeentelijk pand niet in 2024 is gerealiseerd en doorschuift naar 2025.

De werkelijke onttrekking aan de reserve is € 2,4 miljoen hoger dan begroot. Reden is dat de investeringen die worden gedekt uit deze reserve niet volledig zijn ingezet in 2024 en dus ook niet volledig worden onttrokken aan de reserve (onttrekking 600.000 lager). Dit betreft de projecten die voorgefinancierd zijn uit het krediet Initiatieven derden, het restplan Aalmarkt, het project Touwlocatie en omgeving, het resplan Vollehovenkade, project Ananasweg en heronttwikkeling energiepark. De onttrekking aan de voorziening negatieve grondexploitaties neemt toe met € 6,7 miljoen als gevolg van verslechtering resultaat grondexploitaties STEO. In 2024 is voor een grondexploitatie de begroting niet conform huidige werkwijze opgenomen waardoor in de reserve Grondexploitaties een niet te realiseren onttrekking is begroot van 3,8 miljoen.

Egalisatiereserve Inkomsten bouwleges
Doordat er meer grote bouwaanvragen zijn ontvangen dan geraamd, is er 400.000 meer gestort in de reserve.

Er is 400.000 beschikbaar gesteld voor de ontkoppeling Join/Powerbrowser, gedekt vanuit de reserve bouwleges. De ontkoppeling zal in 2025 plaatsvinden. Daarom is het budget van 375.000 bij de Slotwijziging 2024 overgeheveld naar 2025. Daarbij is verzuimd om de onttrekking aan de reserve over te hevelen. Dit zal worden gecorrigeerd via het resultaatbestemmingsvoorstel.
Er is 300.000 minder aan kosten woningmarktregulering ontstaan, waardoor er ook 300.000 minder is onttrokken aan de reserve.

Reserve Leidse uitvoeringsprogramma LUBO
Vanuit het krediet Bodemsanering is in 2024 400.000 ingezet. Hierdoor is de werkelijke onttrekking aan deze reserve ook 400.000. Daarnaast is in 2024 100.000 onttrokken aan de reserve voor het project Poelgeestbrug.

Reserve Stedelijke ontwikkeling P6
De reserve Stedelijke ontwikkeling wordt ingezet voor uitvoering project Wonen boven winkels. In 2024 is hiervoor € 106.000 ingezet.

Reserve Asbestsanering
In 2024 zijn geen gemeentelijke panden gesaneerd op asbest. Hierdoor is het beschikbare budget vanuit deze reserve niet ingezet.

Reserve Duurzame stad P6
De onttrekking aan de reserve is € 200.000 lager aangezien het incidentele budget voor energietransitie in 2024 niet volledig is ingezet

Reserve Instandhouding molens
In 2024 (2e voortgangsrapportage) is deze reserve ingericht en is eenmalig 180.000 in deze reserve gestort voor instandhouding molen De Helder en de Maredijkmolen. Deze middelende worden ingezet voor uitvoeren onderhoud draaigevoelige onderdelen.

INVESTERINGEN

Overschrijdingen op investeringskredieten

7101474 voorbereiding ontwikkeling Entreegebied LBSP
Het in 2018 beschikbaar gesteld voorbereidingskrediet kon eind 2024 worden afgesloten. De beperkte overschrijding van 90.000 is opgevangen door hogere baten.

7102312 voorbereiding Entreegebied LBSP
Er is in december 2024 een derde addemdum exploitatieovereenkomst bio science park vastgesteld tussen de gemeente Leiden en de Universiteit Leiden. Hierin is de gemeente Leiden verzekerd van een opbrengst 250.748, deze bijdrage vanuit de Universiteit Leiden dient tevens als dekking voor de overschrijding op dit krediet.

7101300 Krediet Initiatieven derden
Het doorlopende krediet Initiatieven derden is ingesteld om aanloopkosten (zowel gemeentelijke plankosten als onderzoekskosten die overeenkomstig de Wet ruimtelijke ordening verhaald moeten worden op de initiatiefnemer) van projecten waarbij het initiatief bij een marktpartij ligt te kunnen voorfinancieren. Dit betreft de voorfinanciering tot sluiten anterieure overeenkomsten. In 2024 laat dit krediet een overschrijding zien van 100.000 als gevolg van hogere voorfinanciering waarbij nog niet alle middelen volledig zijn gerevolveerd. Deze overschrijding wordt gedekt door een niet geraamde opbrengst.

Toelichting op investeringskredieten die worden afgesloten met een opvallend overschot

7101488 Vollenhovekade
Na het afsluiten van de grondexploitatie Vollenhovenkade- Du Rieustraat liep er nog een juridische discussie over de overeenkomst met de ontwikkelaar. Dit heeft niet geleid tot een rechtzaak en de termijn voor een beroepzaak is inmiddels verlopen. De middelen die gereserveerd waren voor juridische kosten en gedekt werden uit de reserve Grondexploitaties vallen vrij in de reserve Grondexploitaties.

7101609 Herontwikkeling Dolfijn 't Schippertje
Dit krediet wordt afgesloten met een positief saldo van 20.388,- (> 10% van beschikbaar gesteld krediet). Dit betreft onderbesteding van geraamde plankosten door efficiënte inzet van beschikbare capaciteitsraming gedurende de looptijd van dit project.

Toelichting op investeringskredieten ouder dan drie jaar die niet afgesloten worden bij de jaarrekening

7100139 Bodemsanering
Dit krediet kan niet worden afgesloten vanwege (doorlopende) verplichtingen van het Leidse Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond 2016-2020 (LUBO).

7100152 Gevelsanering woningen
Het krediet is nodig om aan de verplichting vanuit de rijksoverheid te kunnen voldoen om de gevels van de zogenaamde A-lijstwoningen te saneren voor wat betreft het geluid, alsmede voor de verplichte geluidsanering van niet gemelde woningen die wel in de saneringsprojecten moeten worden meegenomen. Prognose is dat de werkzaamheden tot en met 2030 zullen doorlopen.

7100245 muziekcentrum De Nobel
Om (geluid-) technische problemen inzichtelijk te maken is een uitgebreid onderzoek gedaan door TNO en Level-acoustics. De definitieve rapportage is nog niet volledig afgerond en zal naar verwachting leiden tot concrete, op korte termijn, uit te voeren maatregelen. Het krediet kan pas na afronding daarvan afgesloten worden.

7100459 Wonen boven winkels
Het project is in 2016 uitgebreid en het budget is hierdoor verhoogd. In 2018 is het project opnieuw verlengd voor de komende jaren. Er is geen strikte termijn aan te hangen aangezien inzet van het krediet afhankelijk is van het aantal aanvragen.

7100788 Multifunctioneel maken Merendroom
De bedoeling is om het pand multifunctioneel te maken zodat het gebruikt kan worden door verschillende instellingen. Om dit mogelijk te maken is een ruimte nodig die nu nog is verhuurd. Het plan kan dus pas worden uitgevoerd na beëindiging huurcontract.

7101068 Verbetering entree minder-validen Oude Vest
Het onderzoek naar huisvesting voor BplusC is nog steeds gaande. Hierover is overleg met BplusC. Afhankelijk van de uitkomst van het huisvestingsonderzoek zal worden besloten of dit krediet gebruikt gaat worden. De verwachting is dat dit in 2025 duidelijk gaat worden

7101129 Invoering Omgevingswet
Dit krediet mag nog niet worden afgesloten omdat de transitiefase voor Implementatie van de nieuwe omgevingswet nog niet is afgerond. Met de inwerkingtreding op 1 januari 2024 is de échte transitiefase gestart. Deze loopt tot uiterlijk 2032. Tot die tijd zullen we het krediet gebruiken om de extra kosten die deze transitiefase met zich mee brengt te kunnen dekken.

7101177 Tijdelijke maatregelen Lammenschansdriehoek
Het krediet is bedoeld om te investeren in leefbaarheid in (tijdelijke situaties tijdens) de gebiedsontwikkeling. Gebiedsontwikkeling is een langjarig proces en kent een uitgebreide fasering. De eerste fasestappen in de Lammenschansdriehoek zijn inmiddels gezet, met de oplevering van het Bètaplein en de Leidse Schans. Hierbij waren nog weinig aanvullende maatregelen nodig. Het aantal nog te verwachten maatregelen is inmiddels toegenomen. De noodzaak om te investeren in (tijdelijke) leefbaarheid is daarmee ook gegroeid. De afgelopen periode is het Kanaalpark heringericht waarbij leefbaarheid een belangrijk thema was. Binnenkort worden ook de eerste gebouwen aan de Lammenschansstrip opgeleverd. Verwachting is dat met name rondom de Lammenschansstrip tijdelijke maatregelen nodig zullen zijn. Het krediet kan daarom niet worden afgesloten.

7101300 Krediet Initiatieven derden (inclusief diverse andere PID-kredieten)
Het doorlopende krediet Initatieven derden is ingesteld om aanloopkosten (zowel gemeentelijke plankosten als onderzoekskosten die overeenkomstig de Wet ruimtelijke ordening verhaald moeten worden op de initiatiefnemer) van projecten waarbij het initiatief bij een marktpartij ligt te kunnen voorfinancieren. Dit betreft de voorfinanciering tot sluiten anterieure overeenkomst. Door het sluiten van een anterieure overeenkomst, afroming van de meeropbrengst bij erfpachtconversie, extra opbrengsten uit grondverkoop of een exploitatieplan worden deze voorgefinancierde middelen van derden door de gemeente terug ontvangen. Dit doorlopende krediet is dus ingericht om initiatieven vanuit de markt te kunnen opstarten en moet hierdoor dus beschikbaar blijven. Echter, voor het opstarten van projecten vanuit de markt is nu het beleid om met de betreffende marktpartij een zogenaamde intentieovereenkomst te sluiten waarbij een eerste voorschot op gemeentelijke plankosten wordt overeengekomen. Hierdoor zal het krediet Initiatieven derden minder of niet worden ingezet voor het voorfinancieren van nieuwe initiatieven vanuit de markt waardoor dit krediet na verloop van tijd afgesloten kan worden.

7101327 klimaatinstallatie Het Gebouw en 7101328 zonwering Het Gebouw
Het krediet is bedoeld om de bestaande klimaatinstallatie en buitenzonwering te verbeteren aangezien deze niet helemaal voldoen waardoor het binnenklimaat niet voldoet aan de minimaal gestelde eisen. De problematiek is deels terug te voeren op het ontwerp en anderzijds bezuinigingen die tijdens de uitvoering zijn genomen. De verwachting is dat de werkzaamheden in 2024 worden afgerond.

7101537 FPDS verduurzaming vastgoed fase 1
In fase 1 worden negen gemeentelijke gebouwen verduurzaamd. Het merendeel van de werkzaamheden bestaan uit het isoleren van gevels, daken, toepassen van dubbel glas en het aanbrengen van zonnepanelen. Van een aantal panden zijn de werkzaamheden inmiddels afgerond. De verwachting is dat alle negen panden in 2025 zijn verduurzaamd.

7101593 FPDS verduurzaming vastgoed fase 2
In fase 2 worden vier gemeentelijke gebouwen verduurzaamd. Het merendeel van de werkzaamheden bestaan uit het isoleren van gevels, daken, toepassen van dubbel glas en het aanbrengen van zonnepanelen. De verwachting is dat alle vier panden in 2025 zijn verduurzaamd.

7101601 Morssingelblok H2-5
In 2024 worden de voorbereidingen getroffen om begin 2025 een grondexploitatie te kunnen openen. Daarom dient dit krediet tot ten minste eind 2025 nog niet te worden afgesloten.

7101627 STEO - De Geus
Dit betreft planbegeleiding vastgoedproject De Geus, krediet moet worden verlengd omdat oplevering niet eerder dan 2028 plaatsvindt.

7101823 PID Barthen
Naar verwachting wordt in 2025 een overeenkomst gesloten met de initiatiefnemer met als doel om de gerealiseerde plankosten te verrekenen middels grondverkoop. Dit krediet moet daarom open blijven staan.

7101628 Voorbereiding project Diamantlaan

Het project Opaalstraat heeft afgelopen stil gelegen i.v.m. Diverse onderzoeken ten behoeve van de mobiliteit. Verwacht wordt dat we in 2025 verder kunnen met de vastgoedontwikkeling in de Opaalstraat.

7101781 Watercompensatie polder Lammenschans
Dit krediet zal in 2025 tot en met 2027 nog nodig zijn om kosten te maken t.g.v. watercompensatie a.g.v. de ontpolderingsopgave van de Lammenschansdriehoek en het maken van oppervlakte water in afstemming met het Hoogheemraadschap. Hierdoor kan het krediet niet worden afgesloten. Pas in 2026 / 2027 kunnen we fase 2 van de openbare ruimte aanleggen omdat op dit moment de bouwperiode van de diverse ontwikkelingen plaatsvindt.

7101829 Kopermolen

In het tweede kwartaal van 2025 zal het uitvoeringsbesluit inclusief kredietaanvraag voor de uitvoering van de openbare ruimte worden ingediend bij de raad.

7101839 Telderskade gebied
De ontwikkeling Telderskade centrum is nog in voorbereiding en naar verwachting wordt eind 2025 een besluit “aanvraag uitvoeringskrediet” aan de raad voorgelegd waarin voorgesteld zal worden een grondexploitatie te openen. Bij het openen van de grondexploitatie worden de gerealiseerde kosten ingebracht en kan het krediet 7101839 Telderskade gebied worden afgesloten.

7101838 Boshuizerk119 (1e fase Huis vd Buurt) gebouw
Met het raadsbesluit (RB23.0028) Is een uitvoeringskrediet beschikbaar gesteld in 2023. Vanwege de prijsstijgingen in de markt is de aanbesteding vertraagd. Na ophoging van het budget (RB24.0085) is de renovatie van de Boshuizerlaan 119 begin 2025 gestart. Naar verwachting wordt het gebouw eind 2025 opgeleverd.

7101857 Asbestsanering
Dit krediet wordt ingezet voor asbestsanering gemeentelijk vastgoed en kan nog niet worden afgesloten aangezien hier lopende verplichtingen op zitten.

7101861 Vastgoedontwikkeling Energiepark

In 2024 is de eerste koop realisatie overeenkomst ondertekend met OCE voor deelgebeid J (voorheen Stadsbouwhuis). De komende jaren moeten ook de overige vastgoedontwikkelingen leiden tot koop realisatie overeenkomsten en vervolgens tot bouwactiviteiten. De gebiedsontwikkeling loopt door tot 2030-2032.

7101959 Kooiplein DG 1,2
De ontwikkeling van de deelgebieden 1 en 2 van het kooiplein zijn oorspronkelijk onderdeel van het project Kooiplein e.o. In de gebiedsvisie Park de Zwijger, welke door de raad is vastgesteld in april 2023, is rekening is gehouden met de ontwikkeling van deze twee deelgebieden. Op basis van contractuele afspraken met derden wordt in 2024 nader onderzocht hoe invulling gegeven kan worden aan bestaande rechten en plichten over en weer. Het krediet blijft daarom benodigd.

De planning is dat we in 2025 of uiterlijk 2026 de haalbaarheid aantonen, tot die tijd moet het krediet in stand blijven.

7102098 PID Archimedesweg
Herontwikkeling van Archimedesweg 15 is vertraagd en nog niet afgerond. Het krediet kan niet worden afgesloten omdat de overeenkomst met de ontwikkelaar nog intact is.

7102185 PID Zernikedreef 10
Herontwikkeling van Zernikedreef 10 is vertraagd en nog niet afgerond. Het krediet kan niet worden afgesloten omdat de overeenkomst met de ontwikkelaar nog intact is.

7102186 PID Pesthuislaan 8
Herontwikkeling van Pesthuislaan 8 is vertraagd en nog niet afgerond. Het krediet kan niet worden afgesloten omdat de overeenkomst met de ontwikkelaar nog intact is.

7101634 PID Rooseveltstraat polt 1A-T Brandsma
Het project Rooseveltstraat (plot 1A) - Titus Brandsmalaan heeft door personele tekorten, vertraging opgelopen. De intentieovereenkomst wordt verlengd en het streven is om te komen tot een anterieure overeenkomst voor 1 juni 2025. Dit krediet blijft benodigd in 2025.

7101847 PID Rooseveltstraat plot 1B-Blauwhoed
De financiele afwikkeling van plot 1B vindt plaats in Q1 2025 en kan in 2025 worden afgesloten.

7101833 PID Verbeekstraat
Dit project is tijdelijk on hold gezet maar zal in 2025 weer worden opgestart met Vastgoedontwikkelaar NVG.