Ontwikkelingen in 2023

In 2023 is op vele manieren gewerkt aan het bevorderen van de leefomgeving in de stad. Onder andere door te vergroenen, door te verduurzamen en door voor een groeiend aantal mensen een fijne plek om te wonen en werken te creëren. Dit is gebeurd door vele fysieke projecten uit te voeren, maar ook door beleid op te stellen of aan te passen, zoals het opstellen van een pakket woningmarktregulerende maatregelen. Bij al deze projecten en trajecten is veel aandacht geschonken aan zorgvuldig en transparant handelen en goede participatie met de omgeving.

In de begroting 2023 zijn de opgaven en ambities uit het beleidsakkoord genoemd waaraan in 2023
uitvoering is gegeven. Het programma Stedelijke Ontwikkeling 2023 bestaat in totaal uit 18 verschillende prestaties; 16 prestaties krijgen een groen stoplicht en 2 prestaties een oranje stoplicht. Elke prestatie is voorzien van een stoplicht en waar nodig van een toelichting.

Een aantal belangrijke ontwikkelingen en resultaten voor 2023 zijn:

• De doelgroepenverordening is aangepast en er is een breed pakket aan woningmarktregulerende maatregelen vastgesteld, waarmee een flinke impuls is gegeven aan het toegankelijker maken van de Leidse woningmarkt voor doelgroepen die dat het hardst nodig hebben.
• Voor het tweede jaar op rij is sprake van de toevoeging van meer dan 1.000 woonadressen in een jaar: in 2023 zijn 1.250 woonadressen toegevoegd. Dat waren afgelopen jaar vooral studentenwoningen, waarvan 703 in het project Park More kavels 1 & 2 en 289 in het project Kolffpad van DUWO.
• Er zijn veel nieuwe projecten in aanbouw genomen, zoals De Geus (96 woningen + bioscoop), Park More kavel 5 (206 woningen), Sumatrahof (82 woningen), Turkoois (135 woningen) en het nieuwe hoofdkantoor van Batavia Biosciences in het Bio Science Park.
• Door verkrijging van een relatief groot aantal subsidies uit het Mobiliteitspakket BOL, het Gebiedsbudget BOL en de Startbouwimpuls (samen goed voor ca. € 20 mln.) én de optuiging van een gemeentelijk ‘krediet prijsstijgingen woningbouw’ van € 8,5 mln. staan we goed gesteld om bouwprojecten in een vergevorderd stadium te helpen in aanbouw te gaan, ondanks de actuele, zware economische tegenwind voor vastgoedontwikkeling.
• Er is wederom een enorme inspanning gepleegd op de huisvesting van ontheemde Oekraïners, statushouders en andere bijzondere doelgroepen. Zo zijn afspraken gemaakt over het gebruik van het Best Western hotel aan de Lange Mare voor de huisvesting van Oekraïners en worden daarmee op 5 grotere locaties in de stad Oekraïners opgevangen. Vanaf juni 2024 moeten er alternatieve locaties gevonden zijn. In 2023 is een bestuurlijk besluit voorbereid om op de Paardewei een uitbreiding voor het AZC te ontwikkelen.
• De laatste voorbereidingen zijn getroffen voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari 2024. Onze dienstverlening is daardoor begin 2024 op een goed peil gebleven, ondanks deze grote transitie in systemen op het gebied van vergunningverlening en ruimtelijke ordening.
• Tegelijkertijd is er hard gewerkt om nog vóór de inwerkingtreding van de Omgevingswet een groot aantal ontwerp bestemmingsplannen vast te stellen, zodat die projecten kunnen meeliften onder het regime van de Wet ruimtelijke ordening (Wro). Dit geldt onder andere voor de projecten Schipholweg 66-128, Schipholweg 101, Vondel & Zwaan en Rhijnvreugd.
• De gebiedsvisie Park De Zwijger inclusief het gewijzigd kaderbesluit Leidse Ring Noord (LRN) – Willem de Zwijgerlaan is vastgesteld. Een treffend voorbeeld van meerwaarde door opgaven op het gebied van verstedelijking, mobiliteit en het verbeteren van de leefomgeving integraal te benaderen.
• In april 2023 is het Leids Isolatieoffensief vastgesteld, van waaruit de grote energiebesparingsprogramma’s in de stad worden uitgevoerd. Dit wordt gedaan bovenop de acties die in de aanpak rondom het tegengaan van energie armoede zijn ontplooid.
• In september is de fase met de inzet van ‘wijkambassadeurs’ afgesloten. Er was een mooi afscheid van de mensen die deze rol jarenlang met verve vervulden. Door de gemeente werd een nieuwe samenwerking opgetuigd met Energiek Leiden, al jarenlang een betrouwbare partner van de gemeente.
• De raad heeft besloten om de bestaande samenwerking tussen de gemeenten Leiden, Leiderdorp, Katwijk, Oegstgeest, Voorschoten en Zoeterwoude op grond van de samenwerkingsovereenkomst Warmte Leidse Regio (WLR) voort te zetten voor ten minste de periode tot en met 31 december 2027. WLR heeft als doel om collectieve warmteoplossingen middels een regionale aanpak te helpen realiseren. Dit draagt bij aan betaalbaarheid van de warmtetransitie en zorgt voor de benodigde versnelling van de opgave.
• Het college heeft in mei 2023 het plan van aanpak voor gebiedsgerichte warmtetransitie vastgesteld. Een van de concrete doelen is het realiseren van 8.000 nieuwe aansluitingen op een warmtenet in 2030. Daarvoor zijn we hard aan de slag in de startwijken Meerburg, Zuidwest, Waardeiland/ de Waard en Merenwijk. We willen bovendien een (groot) deel van de woningen in de Stevenshof kookgasvrij maken. Eind 2023 is de startnotitie Meerburg vastgesteld door het college; het begin van de omschakeling. Het college heeft de ambitie om in 2033 aardgasvrij te zijn in deze wijk.
• Het Burgerberaad is in 2023 afgerond. Meer dan 100 Leidenaren hebben zich gebogen over de vraag hoe de energietransitie versneld kan worden. Hier zijn ca. 25 adviezen uitgekomen.
  
  

Beleidsterrein 6A Ruimtelijke planvorming en plantoetsing

Toelichting op prestaties

6A1.1 Opstellen kaderstellende visies voor de ruimtelijke ontwikkeling van regio, stad en stadsgebieden
In samenwerking met Holland Rijnland en zes buurgemeenten zijn voor de Westflank van de Stedelijke As de toekomstige opgaven voor het gebied verkend. In 2023 is het boekje ‘Samenwerken in de Westflank van de Stedelijke As’ met daarin de zes benoemde prioriteiten afgerond. De opgaven zoals hierin geformuleerd fungeren tevens als bouwsteen voor de Regionale investeringsagenda die in Holland Rijnland verband worden opgesteld.

6A1.3 Opstellen en actualiseren ruimtelijk instrumentarium

De Omgevingswet was door uitstel naar 1 januari 2024 in 2023 nog niet van kracht. Bovendien werkte ook in 2023 het digitaal stelsel (en bijbehorende plansoftware) niet naar behoren. Hierdoor is een deel van de geplande werkzaamheden (of de technische voorbereiding daarvan) in 2023 niet uitgevoerd. Het gaat hier met name om werkzaamheden in het kader van de ontwikkeling van het Leids Omgevingsplan. Een deel van de voor 2023 gereserveerde incidentele middelen zijn daarom naar 2025 overgeheveld. Voor 2024 zijn voldoende middelen beschikbaar, maar de werkzaamheden lopen nog door tot in 2025. Ondertussen bleef in 2023 ‘de winkel gewoon open’ door het vastleggen van beleid en het mogelijk maken van (bouw)projecten te faciliteren met behulp van de toen geldende wetgeving en de daarbij behorende beleidsproducten en procedures. Er is hard gewerkt om nog vóór de inwerkingtreding van de Omgevingswet een groot aantal ontwerp bestemmingsplannen vast te stellen, zodat die projecten nog konden meeliften op het regime van de Wro.

6A1.4 Implementatie Omgevingswet

Na jaren voorbereiden is op 1 januari 2024 de Omgevingswet in werking getreden. 2023 stond in het teken van de laatste voorbereidingen op dit moment én de start van de komende transitiefase.
In voorbereiding op de start van de Omgevingswet zijn de laatste werkprocessen rondom vergunningverlening geïmplementeerd en geborgd in de organisatie. Medewerkers zo goed mogelijk voorbereid met o.a. de Dag van de Omgevingswet en inwoners en ondernemers zijn op verschillende wijzen geïnformeerd over de veranderingen in het nieuwe Omgevingsloket.
In de transitiefase is gestart met de ontwikkeling van het Leids Omgevingsplan, het actualiseren van de Omgevingsvisie Leiden 2040 en het opstellen van een Leidraad Omgevingsprogramma. De transitiefase loopt door tot 2032. De projecten en activiteiten in deze fase zijn voor de komende jaren voorzien in de derde tranche die in de begroting 2023-2026 is vastgesteld.

Beleidsterrein 6B Gemeentelijke gronden en gebouwen

Beleidsterrein 6C Wonen

Toelichting op prestaties

6C1.1 Woonvisie Leiden 2020-2030 en uitvoeringsagenda wonen

In 2023 is de doelgroepenverordening aangepast. Hierdoor blijven sociale en middeldure huurwoningen langer beschikbaar voor de doelgroep. Daarnaast wordt het voor ontwikkelende partijen aantrekkelijker om de woningen over te doen aan corporaties.
De subsidieperiode voor het Huurteam liep tot en met mei 2023. De verwachting was dat gedurende de subsidieperiode steeds 300 woningopnames per jaar zouden worden uitgevoerd. In de praktijk bleek dit aantal iets lager. Daarom heeft het Huurteam de periode van mei tot en met december 2023 gebruikt om de rest van de opdracht te voltooien.

6C1.2 Uitvoering prestatieafspraken 2020-2025

De gewijzigde Woningwet (2022) heeft meer ruimte gegeven voor lokaal maatwerk in de samenwerking met corporaties en huurders. Er is nu afgesproken dat het werken met jaarschijven en jaarlijkse biedingen komt te vervallen. Aan de hand van de jaarlijkse monitor van de prestatieafspraken bekijken partijen hoe de uitvoering verloopt en of er aanleiding is voor bijsturing.

6C1.3 Regionale woonvisie en woonruimteverdeling

In 2023 zijn de Regionale Woonagenda (RWA) en de regionale Huisvestingsverordening vastgesteld. De regionale Huisvestingsverordening is per 1 januari 2024 van kracht.

Met betrekking tot de woningmarktregulering en verkamering kunnen we melden dat naar aanleiding van het voornemen in het beleidsakkoord om met een samenhangend pakket van maatregelen ten behoeve van de woningmarktregulering te komen, de gemeenteraad deze op 21 december 2023 heeft vastgesteld. Het opstellen van dat pakket heeft langer geduurd omdat de wijziging van de Huisvestingswet pas op 1 januari 2024 van kracht werd.

6C1.4 (Laten) Uitvoeren van projecten (inclusief studentenhuisvesting)
Projecten met oranje stoplicht
Westerpoort
Er is onder andere een verkeersonderzoek uitgevoerd naar de effecten van Agenda Autoluwe Binnenstad die gevolgen kunnen hebben voor de haalbaarheid van de gebiedsontwikkeling.
Prioritering van de uitvoering van Agenda Autoluwe Binnenstad heeft een wezenlijke wijziging van de verkeerskundige uitgangspunten voor de gebiedsontwikkeling Westerpoort tot gevolg.
Inmiddels is er een QuickScan uitgevoerd waarmee is verkend of er overeenkomstig de uitgangspunten voor de gebiedsontwikkeling Westerpoort (zie Verstedelijkingsnotitie en Ontwikkelperspectief De Mors) een ander ruimtelijk plan mogelijk is.
De uitkomst van de QuickScan biedt voldoende perspectief om in samenwerking met eigenaar/ ontwikkelaar van de Holiday Inn-locatie (Adriaan van Erk/ Amvest) de ruimtelijk-programmatische en financiële haalbaarheid hiervan nader te onderzoeken en daarmee alsnog tot spoedige afronding van de Gebiedsvisie Westerpoort te komen.

Morspoortterrein
Doordat het Morspoortterrein langer in gebruik is gebleven als opvanglocatie voor het programma opvang statushouders en asielzoekers (OSA), wordt er in het derde kwartaal van 2024 gestart met de sloop van het voormalige belastingkantoor.In de tweede helft 2025 start de bouw van het eerste deel van nieuwe bouwplan.

Entreegebied LBSP
De onderhandelingen over de grondreserveringsovereenkomst van kavels 6 en 7 hebben langer geduurd dan verwacht. De grondexploitatie is daarmee ook vertraagd. Naar verwachting wordt deze medio juli 2024 aan de raad aangeboden voor besluitvorming.
Elders in het gebied verloopt de ontwikkeling voorspoedig en is er in 2023 een nieuw bouwblok (kavel 5) in aanbouw gegaan.

Projecten met groen stoplicht

• Veilingterrein
• Plesmanlaan 100
• JacobsLammenschansdriehoek (voorheen Lammenschanspark)
• Stationsgebied
• De Zwijger
• Vondelkwartier
• Energiepark
• Werninkterrein
• LEAD Groenoord fase 2
• Telderskade e.o.
• Meerburg
  
  

NB: Zowel aantal toegevoegde als aantal vernietigde woningen is inclusief verbouw en administratieve correcties (dus niet alleen nieuwbouw / sloop, maar ook verbouw en correcties n.a.v. constateringen tellen mee).

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 6D Energietransitie

De realisatiecijfers over 2023 zijn nog niet bekend.

Kaderstellende beleidsstukken

In 2023 zijn de volgende kaderstellende beleidsstukken vastgesteld:

• RV 23.0116 Pakket Woningmarktregulerende Maatregelen
• RV 23.0113 Benoemingsbesluit leden Welstands- en Monumentencommissie Leiden
• RV 23.0112 Afgifte definitieve vvgb Schelpenkade 35A
• RV 23.0084 Voorbereidingsbesluit Energiepark 2023
• RV 23.0082 Aanscherping adviesrecht onder de Omgevingswet
• RV 23.0081 Delegatiebesluit Omgevingsplan Leiden 2023
• RV 23.0080 Vaststelling bestemmingsplan Corantijnstraat
• RV 23.0079 Vaststelling bestemmingsplan, beeldkwaliteitsplan en beleidsregel Energiepark e.o.
• RV 23.0063 Vaststelling bestemmingsplan Willem de Zwijger blok 1 tm 5
• RV 23.0062 Vaststelling bestemmingsplan Morspoortgebied
• RV 23.0055 Voortzetting samenwerking Warmte Leidse Regio
• RV 23.0060 Verordening tot wijziging van de Verordening voor de fysieke leefomgeving Leiden 2020 – najaar 2023 (m.b.t. reclame, overlast fietsen en terrassen)
• RV 23.0056 Vaststelling van de Verordening nadeelcompensatie gemeente Leiden 2023
• RV 23.0051 Vermogensbeheer Grondexploitaties 2023-2027
• RV 23.0050 Meerjaren Perspectief Grondexploitaties Plus 2023 (MPGPlus 2023)
• RV 23.0054 Aanpassen percentages sociaal en middelduur in de Woonvisie 2020-2030 en de Uitvoeringsagenda Wonen 2020-2023 en wijziging Verordening doelgroepenwoningbouw Leiden 2021 (1e wijziging)
• RV 23.0038 Nota van Uitgangspunten woningbouwontwikkeling Lorentzhof Fase 2
• RV 23.0035 Bestemmingsplan Watergeuskade
• RV 23.0036 Beeldkwaliteitsplan Watergeuskade en wijzigen Welstandsnota Leiden 2020
• RV 23.0029 Aanvullend krediet fietsenstalling de Geus
• RV 23.0027 Bestemmingsplan P.J. Blokhof (gecoördineerde besluitvorming)
• RV 23.0028 Uitvoeringskrediet Huis van de Buurt, fase 1, Boshuizerkade 119
• RV 23.0021 Vaststellen stedenbouwkundig plan Humanities Campus
• RV 23.0016 Burgerberaad versnellen energietransitie
• RV 23.0024 Raadsvoorstel Rhijnvreugd openen grondexploitatie met bijbehorend krediet
• RV 23.0009 Kaderbesluit gebiedsontwikkeling Park De Zwijger en aanvullende kaders Leidse Ring Noord Willem de Zwijgerlaan
• RV 23.0008 Wensen en bedenkingen VTH-Uitvoeringsprogramma van 2023
• RV 23.0007 Vaststelling bestemmingsplan ‘Lammenschansweg – Zirro en Schouls’
• RV 23.0006 Wensen en bedenkingen op de Regionale Woonagenda en Regionale Huisvestingsverordening
• RV 23.0005 Afgifte ontwerp verklaring van geen bezwaar (vvgb) Schelpenkade 35A
• RV 22.0092 Schrappen kleureneis voor zonnepanelen in zuidelijke schil
• RV 22.0091 Aanvraag gemeentegarantie Stichting Universitaire Woonwijk Boerhaave, nieuwbouw 51 woningen Mariënpoelstraat
  
  

Programmabudget

BELEIDSTERREINEN
Toelichting op beleidsterreinen met financiële afwijkingen (op de lasten en/of baten) > € 250.000

Algemeen

Het resultaat van het programma Stedelijke Ontwikkeling is voor bestemming € 3,8 miljoen positief. Dit positief resultaat komt tot stand doordat binnen het beleidsterrein ruimtelijke planvorming en plantoetsing het resultaat € 1,7 miljoen positief is. Het resultaat van het beleidsterrein gemeentelijk vastgoed is € 0,7 miljoen positief. Het beleidsterrein wonen heeft een positief resultaat van € 80.000. En het beleidsterrein energietransitie heeft een positief resultaat van € 1,4 miljoen. Hieronder wordt per beleidsterrein een nadere toelichting gegeven. Voor het voordelig saldo zijn voorstellen gemaakt voor bestemming van dit resultaat. Indien conform deze voorstellen wordt besloten is sprake van een negatief resultaat van € 0,4 miljoen.

6A Ruimtelijke planvorming en plantoetsing

De werkelijke lasten zijn € 0,4 miljoen lager dan begroot. Reden is onder meer dat de leges van gemeentelijke projecten verrekend zijn middels een interne verrekening. Aangezien deze interne verrekeningen niet zijn begroot resulteert dit in een voordeel van € 0,2 miljoen. Voordeel aan de lastenkant ontstaat doordat deze opbrengsten van leges als negatieve last zijn verantwoord. De kosten voor het verlenen van bouwvergunningen zijn in 2023 € 0,1 miljoen lager dan begroot. Dit als gevolg van het minder uitbesteden van werkzaamheden bij derden. Ook zijn de kosten van handhaving op naleven van bouwregelgeving lager (€ 0,1 miljoen) doordat er minder proceskosten zijn gemaakt.

Het voordeel op de baten van € 1,3 miljoen komt grotendeels tot stand door het realiseren van hogere leges
op de bouwvergunningen. De inkomsten uit leges zijn voor een groot deel toe te schrijven aan bouwprojecten op het BioScience park, Willem de Zwijgerlaan, Corantijnstraat en Lammenschansweg.

6B Gemeentelijk vastgoed

Het resultaat van het beleidsterrein gemeentelijk vastgoed is € 0,7 miljoen positief. Dit saldo komt tot stand doordat de werkelijke lasten binnen dit beleidsterrein afgerond € 1,7 miljoen lager zijn dan begroot wat resulteert in een voordeel aan de lastenkant. Daarnaast zijn de werkelijke baten afgerond € 1,0 miljoen lager dan begroot wat resulteert in een nadeel aan de batenkant. In onderstaande tabel zijn de voordelen en nadelen van het beleidsterrein Gemeentelijk vastgoed per betreffende prestatie opgenomen. Vervolgens wordt per prestatie een toelichting gedaan.

Prestatie voeren erfpachtbedrijf

De werkelijke lasten zijn € 135.000 lager dan begroot. Dit komt met name door lagere kosten voor ICT (erfpachtsysteem Totallink) en inhuur. De werkelijke baten binnen deze prestatie zijn € 285.000 hoger dan begroot. Deze hogere opbrengst is voornamelijk het gevolg van incidentele opbrengsten door verkoop van erfpachtgronden naar volledige eigendom en canonherzieningen. Daarnaast zijn er suppletievergoedingen ontvangen van woningbouwvereniging Ons Doel voor het omzetten van erfpachtpercelen met sociale huurwoningen naar erfpachtpercelen met koopwoningen.

Prestatie opstellen Meerjaren Perspectief Grondexploitaties en Vermogensbeheer

Onderdeel van deze prestatie zijn naast de actieve grondexploitaties onder incidentele inkomsten uit verkoop van grondopbrengsten, huren gronden en kosten die gemoeid zijn met de verhuur, de beheerskosten van strategisch vastgoed en het zogenaamde werken voor derden (budgetten waar de gemeente een bijdrage van een derde voor ontvangt zoals intentieovereenkomsten en anterieure overeenkomsten). De werkelijke lasten binnen deze prestatie zijn € 2,8 miljoen lager dan begroot (voordeel). De werkelijke baten binnen deze prestatie zijn € 2,7 miljoen lager dan begroot (nadeel). In onderstaande tabel is de afwijking van de lasten ten opzichte van de begroting opgenomen. Vervolgens wordt per onderdeel een toelichting gegeven.

a - Lasten actieve grondexploitaties

De gerealiseerde lasten van de grondexploitaties zijn in 2023 € 4,2 miloen lager dan begroot. De niet gerealiseerde lasten schuiven door naar 2024. Zie voor een nadere toelichting van alle gemeentelijke grondexploitaties paragraaf 2.3.7 Grondbeleid.

b - Exploitatiebijdrage aan investeringen

Het budget exploitatiebijdragen aan investeringen heeft en voordeel van € 1,2 miljoen. Dit betreft verschillende bijdragen vanuit reserves aan kredieten die nog niet volledig zijn uitgegeven en worden doorgeschoven naar 2024.

c - Voorziening negatieve grondexploitaties

De voorziening negatieve grondexploitaties neemt toe met € 1,5 miljoen (nadeel). De grondexploitatie Lammenschansdriehoek wordt € 1,7 miljoen negatiever. De grondexploitatie GEO Noord wordt € 0,3 miljoen negatiever. En de grondexploitatie STEO-Rijnsburgerblok 1-2, 5 wordt € 0,5 miljoen positiever. Dit resulteert per saldo in een toename van de voorziening negatieve grondexploitatie met € 1,5 miljoen (nadeel). Daarnaast wordt aan de voorziening 2% rente toegevoegd. In 2023 betreft dit een toevoeging van € 0,2 miljoen. In de exploitatie is hiervoor € 0,5 miljoen beschikbaar. Dit betekent een voordeel in de exploitatie van € 0,3 miljoen. Voor de grondexploitatie Rhijnvreugd is in 2023 in de exploitatie een budget begroot ter hoogte van € 0,4 miljoen voor dekking tekort resultaat grondexploitatie. Dit budget is in 2023 niet aangesproken aangezien de historische plankosten al verrekend zijn met de reserve Grondexploitaties (vanuit het krediet Inititiatieven derden). Dit leidt tot een voordeel van afgerond € 0,4 miljoen.

d - Afrondende werkzaamheden Aalmarkt

Voor het afronden van de werkzaamheden uit de grondexploitatie Aalmarkt is een restkrediet/budget beschikbaar gesteld. In 2023 zijn nog niet alle werkzaamheden uitgevoerd. Per eind 2023 is nog € 0,2 miljoen beschikbaar.

e - Beheerskosten tijdelijk vastgoed

De beheerskosten van het tijdelijk vastgoed (strategisch vastgoed) zijn ten opzichte van het beschikbare budget met € 0,5 miljoen overschreden. Overschrijding komt met name tot stand door hogere energiekosten (€ 0,4 miljoen) als gevolg van een stijging van de energietarieven in 2023. Kanttekening hierbij is dat energiekosten doorbelast worden aan huurders (middels voorschotten en eindafrekening jaar er op), zie ook toelichting k - baten tijdelijk vastgoed. Daarnaast is als gevolg van onderhoud vastgoed en OZB voorgaande jaren een nadeel gerealiseerd van € 0,1 miljoen.

f - Werninkterrein

In de Tweede Voortgangsrapportage 2023 (RV23.0087) is € 1,5 miljoen beschikbaar gesteld voor het afboeken van de kosten en het terugbetalen van de ontvangen WBI subsidie voor het afgesloten project Werninkterrein. Aan de lasten kant is een voordeel van € 0,7 miljoen omdat de terug te betalen subsidie vanuit de batenkant moet worden verantwoord.

g - Lasten werken voor derden (facilitair grondbeleid)

Het werken voor derden budget betreft projecten van derden waarbij de gemeente met een initiatiefnemer een intentieovereenkomst dan wel een anterieure overeenkomst heeft afgesloten. Om deze lasten te kunnen bekostigen ontvangt de gemeente een exploitatiebijdrage van de initiatiefnemer die gelijk is aan de te maken kosten. In 2023 zijn de totaal gerealiseerde lasten € 2,1 miljoen hoger dan begroot. Tegenover deze hogere lasten is in 2023 ook een hogere exploitatiebijdrage ontvangen, zie hiervoor de toelichting bij punt j - werken voor derden.

l - Lasten overige exploitatiebudgetten

Dit betreft met name een overschrijding op het beschikbare budget van gemeentelijke heffinge gronden en terreinen. In 2023 is door de BSGR ook nog OZB en waterschapsheffingen uit voorgaande jaren doorbelast (€ 150.000 nadeel). Daarnaast is voor beheerskosten gronden en terreinen een nadeel ontstaan van afgerond € 50.000.

In onderstaande tabel is ten opzichte van de begroting de afwijking van de baten opgenomen (een nadeel van € 2,7 miljoen). Vervolgens wordt per onderdeel een toelichting gegeven.

i - Baten actieve grondexploitaties

De gerealiseerde baten van de grondexploitaties is in 2023 € 4,2 miljoen lager dan begroot. De niet gerealiseerde opbrengsten in 2023 schuiven door naar 2024. Zie voor een nadere toelichting van alle gemeentelijke grondexploitaties paragraaf 2.3.7 Grondbeleid.

j - Werken voor derden (facilitair grondbeleid)

Zie ook toelichting bij punt g. In 2023 zijn de gerealiseerde opbrengsten in de exploitatie € 1,9 miljoen hoger dan begroot.

k - Baten tijdelijk vastgoed

De baten laten een voordeel zien van € 0,2 miljoen. Dit resultaat is het saldo van een nadeel van € 0,2 miljoen als gevolg van leegstand bij het pand Langegracht 70 en een voordeel van € 0,4 miljoen door hogere doorbelasting van energielasten aan huurders.

l - Bijdrage Werninkterrein

In de Tweede Voortgangsrapportage 2023 (RV23.0087) is € 1,5 miljoen beschikbaar gesteld voor het afboeken van de kosten en het terugbetalen van de ontvangen WBI subsidie voor het afgesloten project Werninkterrein, zie hiervoor toelichting bij f - Werninkterrein. Omdat de terugbetaling van de subsidie vanaf de batenkant geboekt wordt en hier geen begroting tegenover staat ontstaat hier een nadeel van € 0,6 miljoen. Tegenover dit nadeel staat een voordeel van € 0,7 miljoen aan de lastenkant.

m - Bijdrage initiatieven derden

Eind 2023 heeft de gemeente van de initiatiefnemers van de projecten Pesthuislaan en Rooseveltstraat een voorschot voor vergoeding plankosten gekregen (€ 150.000 voordeel).

n - Overige opbrengsten

De grondverkoop van het project Parel Morsweg heeft in 2023 niet plaats gevonden. Deze verkoop schuift door naar 2024 (€ 30.000 nadeel). De reserveringsvergoeding voor het project Einsteinweg is onterecht in de begroting van huur tuingronden opgenomen waardoor deze opbrengst twee keer is begroot (€ 50.000 nadeel).

Prestatie exploiteren van gemeentelijke gebouwen

Onderdeel van deze prestatie zijn onder andere de exploitatiebudgetten van maatschappelijk vastgoed, de facilitaire werkzaamheden van multifunctionele accommodaties (MFA's), het projectbudget Trien Semlerstraat 1-14 (woonwagens). De werkelijke lasten binnen deze prestatie zijn € 1,2 miljoen hoger dan begroot (nadeel). Hier tegen over staat dat de werkelijk baten € 1,4 miljoen hoger zijn dan begroot (voordeel).

Lasten prestatie exploiteren van gemeentelijke gebouwen

De exploitatie van maatschappelijk vastgoed laat met name door de hoge energietarieven een tekort zien van € 0,5 miljoen (nadeel). Dit tekort wordt grotendeels gecompenseerd doordat energiekosten worden doorbelast aan de gebruikers (wordt verantwoord bij de baten). In 2023 zijn niet alle gemeentelijke heffingen zoals OZB doorbelast naar de betreffende prestaties door onduidelijkheid over de objectomschrijving op de verzamelfactuur van de BSGR. Hierdoor ontstaat binnen de prestatie exploiteren van gemeentelijke gebouwen (binnen deze prestatie worden de facturen van de BSGR verantwoord om vervolgens intern doorbelast te worden naar de verschillende prestaties) een nadeel van € 0,25 miljoen. Tegenover dit nadeel ontstaat o.a. binnen programma 5 een voordeel. De onderhoudskosten van de panden uit de portefeuille maatschappelijk vastgoed zijn € 0,1 miljoen hoger dan begroot (nadeel). Dit met name als gevolg van meerdere kleinere calamiteiten (dagelijks onderhoud). De facilitaire kosten van MFA's worden doorbelast aan de gebruikers. Zowel de lasten als de baten zijn niet begroot. Aangezien deze lasten niet worden begroot leidt dit tot een nadeel aan de lastenkant van € 0,7 miljoen. Het projectbudget van Trien Semlerstraat 1-14 is in 2023 niet volledig ingezet (€ 0,4 miljoen voordeel). Dit budget schuift door naar 2024.

Baten prestatie exploiteren van gemeentelijke gebouwen
Als gevolg van de stijgende energietarieven worden ook meer energiekosten doorbelast aan de gebruikers. In 2023 is € 0,5 miljoen meer doorbelast aan gebruikers (voordeel). De facilitaire kosten van MFA's worden doorbelast aan de gebruikers. Aangezien deze opbrengsten niet worden begroot leidt dit tot een voordeel van € 0,7 miljoen.

6C Wonen

De afwijkingen binnen dit beleidsterrein zijn in 2023 lager dan € 250.000. Aan de lastenkant is de realisatie € 80.000 lager dan begroot. Aan de batenkant geen afwijking.

6D Energietransitie

De lasten op het beleidsveld energietransitie zijn € 2,5 miljoen lager dan begroot. Dit komt voornamelijk door een lagere realisatie op de budgetten van energiearmoede (€ 1.270.000 voordeel), isolatie (€ 439.000 voordeel), lagere bijdrage aan WLR (€ 291.000 voordeel) en een lagere realisatie voor een toekomstbestendig energiesysteem (€ 123.000 voordeel). De onderbestedingen komen tot stand doordat deze incidentele budgetten beschikbaar zijn voor de periode 2023-2025. Deze zijn echter volledig in 2023 begroot, maar worden vervolgens in de periode 2023-2025 ingezet. In 2023 zijn binnen de energietransitie extra middelen ontvangen voor inrichting en uitvoering organisatie. Hiervan is € 670.000 (voordeel) niet besteed aangezien de organisatie nog niet op volle sterkte is. Aan de andere kant zijn meer kosten gemaakt voor energiebesparing (€ 191.000 nadeel) en het burgerberaad (€ 67.000 nadeel) dan begroot.

De baten op het beleidsveld energietransitie zijn € 1,2 miljoen lager dan begroot. Dit komt voornamelijk door een lagere realisatie op de SPUK energiearmoede (€ 874.000) en de SPUK isolatie (€ 439.000). Beide regelingen hebben een looptijd t/m 2025. Aan de andere kant is een hogere bijdrage derden (o.a. bijdrage WLQ) ontvangen (€ 134.000) dan begroot.

Duurzaamheidsleningen:

De gemeente ondersteunt de inwoners, ondernemers en (maatschappelijke) organisaties in het verduurzamen van hun woningen, bedrijven en andere panden. Hiervoor zijn meerdere typen duurzaamheidsleningen beschikbaar, waarbij de uitvoering bij de Svn ligt. In 2023 is in totaal € 828.000 aan duurzaamheidsleningen particulieren verleend. Dit betekent ongeveer een overschrijding van € 500.000 op het budget voor deze lening. Deze overschrijding is gedekt vanuit een onderbesteding op de stimuleringsregeling ondernemers.

RESERVES
Toelichting op afwijkingen Reserves > € 250.000.

Reserve Grondexploitaties
De werkelijke storting in de reserve is € 19.000 lager dan begroot. Het verkopen van de grond (project Parel Morsweg) is in 2023 niet gelukt waardoor ook de storting van het resultaat van deze verkoop niet heeft plaatsgevonden (€ 19.000). Dit schuift door naar 2024.

De werkelijke onttrekking aan de reserve is € 171.000 lager dan begroot. Reden is dat de investeringen die worden gedekt uit deze reserve niet volledig zijn ingezet in 2023 en dus ook niet volledig worden onttrokken aan de reserve (€ 1.561.000 voordeel). Dit betreft de projecten die voorgefinancierd zijn uit het krediet Initiatieven derden, het restplan Aalmarkt, het project Diamantplein en omgeving, het resplan Vollehovenkade, project Ananasweg en heronttwikkeling energiepark. De onttrekking aan de voorziening negatieve grondexploitaties neemt toe met € 1.415.000 (nadeel) als gevolg van verslechering resultaat grondexploitaties Lammenschansdriehoek en GEO Noord en verbetering resultaat grondexploitaties STEO-Rijnburgerblok 1-2, 5. In 2023 is vanuit de reserve Grondexploitaties € 25.000 beschikbaar gesteld voor deelname Provada. Deze middelen zijn niet ingezet aangezien het beschikbare budget van voorgaande jaren voor 2023 toereikend is geweest (voordeel).

Reserve Inkomsten bouwleges

Per saldo zijn de bouwleges in 2023 € 1,1 miljoen hoger dan begroot. Zie hiervoor bovenstaande onderbouwing 6A Ruimtelijke planvorming.

Reserve Sociale huurwoningen

De reserve Sociale huurwoningen wordt ingezet voor de uitvoering van de Nota Wonen. In 2023 is hiervoor € 130.000 besteed.

Reserve Stedelijke ontwikkeling P6

De reserve Stedelijke ontwikkeling wordt ingezet voor uitvoering project Wonen boven winkels. In 2023 is hiervoor € 51.000 ingezet.

Reserve Asbestsanering

In 2023 zijn geen gemeentelijke panden gesaneerd op asbest. Hierdoor is het beschikbare budget vanuit deze reserve niet ingezet.

Reserve Bedrijfsvoering plankosten

De plankosten voor het project herinrichting rivierenbuurt Meerburg is € 37.000 lager dan begroot.

Reserve Duurzame stad P6

De onttrekking aan de reserve is € 716.000 lager aangezien het incidentele budget voor energietransitie in 2023 niet volledig is ingezet.

INVESTERINGEN

Overschrijdingen op investeringskredieten

7101474 voorbereiding ontwikkeling entree LBSP

In juni 2024 wordt een grondexploitatie voor het project vastgesteld waarmee de overschrijding wordt opgelost.

Toelichting op investeringskredieten die worden afgesloten met een opvallend overschot

Toelichting op investeringskredieten ouder dan drie jaar die niet afgesloten worden bij de jaarrekening

7100139 Bodemsanering
Dit krediet kan niet worden afgesloten vanwege (doorlopende) verplichtingen van het Leidse Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond 2016-2020 (LUBO).

7100152 Gevelsanering woningen
Het krediet is nodig om aan de verplichting vanuit de rijksoverheid te kunnen voldoen om de gevels van de
zogenaamde A-lijstwoningen te saneren voor wat betreft het geluid, alsmede voor de verplichte geluidsanering van niet gemelde woningen die wel in de saneringsprojecten moeten worden meegenomen. Prognose is dat de werkzaamheden tot en met 2030 zullen doorlopen.

7100245 muziekcentrum De Nobel
Om (geluid-) technische problemen inzichtelijk te maken is een uitgebreid onderzoek gedaan door TNO en
Level-acoustics. De definitieve rapportage is nog niet volledig afgerond en zal naar verwachting leiden
tot concrete, op korte termijn, uit te voeren maatregelen. Het krediet kan pas na afronding daarvan afgesloten worden.

7100459 wonen boven winkels
Het project is in 2016 uitgebreid en het budget is hierdoor verhoogd. In 2018 is het project opnieuw verlengd
voor de komende jaren. Er is geen strikte termijn aan te hangen aangezien inzet van het krediet afhankelijk is
van het aantal aanvragen.

7100788 Multifunctioneel maken Merendroom
De bedoeling is om het pand multifunctioneel te maken zodat het gebruikt kan worden door verschillende
instellingen. Om dit mogelijk te maken is een ruimte nodig die nu nog is verhuurd. Het plan kan dus
pas worden uitgevoerd na beëindiging huurcontract.

7101058 Voorbereiding STEO - Buskavel 1
Dit krediet is vanaf 2022 tot en met 2025 dichtgezet omdat project STEO – Buskavel een nauwe verbondenheid heeft met project Knooppunt Leiden. Dit komt omdat in overleg met andere overheden en de NS onderzoek nodig is met als belangrijkste thema de combinatie tussen een stedelijk programma, een hoogwaardig busstation en bereikbaarheid. Verwachte afronding van dit onderzoek is 2025. Hierna kan de voorbereiding van een grondexploitatie in 2026 weer hervat worden met een vaststelling van de grondexploitatie in mogelijk 2027. Na heropening van dit krediet in 2026 zullen de voorbereidende plankosten weer op dit krediet worden geboekt en worden opgenomen in de bij uitvoeringsbesluit STEO Buskavel vast te stellen “grondexploitatie STEO - Buskavel 1". Dit krediet kan dus niet worden afgesloten.

7101061 voorbereiding STEO-Openb.geb.+civ.werken
Dit krediet dient beschikbaar te blijven omdat hierop deelgebied overstijgende externe onderzoeken worden verantwoord om vervolgens conform relevantie te worden doorbelast aan deelgebieden einde kalenderjaar.

7101063 voorbereiding STEO - Trafolocatie 1
Dit krediet dient beschikbaar te blijven omdat hierop plankosten worden verantwoord welke, nadat het Uitvoeringsbesluit STEO - Trafolocatie T1 door de gemeenteraad is besloten, zullen worden opgenomen in de vast te stellen 'grondexploitatie STEO - Trafolocatie T1".

7101068 Verbetering entree minder-validen Oude Vest
Het onderzoek naar huisvesting voor BplusC is nog steeds gaande. Hierover is overleg met BplusC. Afhankelijk
van de uitkomst van het huisvestingsonderzoek zal worden besloten of dit krediet gebruikt gaat worden. De
verwachting is dat dit in 2024 duidelijk gaat worden.

7101129 Invoering Omgevingswet
Het krediet 7101129 invoering omgevingswet mag nog niet worden afgesloten omdat de transitiefase voor
Implementatie van de nieuwe omgevingswet nog niet is afgerond. Met de inwerkingtreding op 1 januari 2024 is de échte transitiefase gestart. Deze loopt tot uiterlijk 2032. Tot die tijd zullen we het krediet gebruiken om de extra kosten die deze transitiefase met zich mee brengt te kunnen dekken.

7101177 Tijdelijke maatregelen Lammenschansdriehoek
Het krediet is bedoeld om te investeren in leefbaarheid in (tijdelijke situaties tijdens) de gebiedsontwikkeling. Gebiedsontwikkeling is een langjarig proces en kent een uitgebreide fasering. De eerste fasestappen in de Lammenschansdriehoek zijn inmiddels gezet, met de oplevering van het Bètaplein en de Leidse Schans. Hierbij waren nog weinig aanvullende maatregelen nodig. Het aantal nog te verwachten maatregelen is inmiddels toegenomen. De noodzaak om te investeren in (tijdelijke) leefbaarheid is daarmee ook gegroeid. De afgelopen periode is het Kanaalpark heringericht waarbij leefbaarheid een belangrijk thema was. Binnenkort worden ook de eerste gebouwen aan de Lammenschansstrip opgeleverd. Verwachting is dat met name rondom de Lammenschansstrip tijdelijke maatregelen nodig zullen zijn. Het krediet kan daarom niet worden afgesloten.

7101300 Krediet Initiatieven derden (inclusief diverse andere PID-kredieten)
Het doorlopende krediet Initatieven derden is ingesteld om aanloopkosten (zowel gemeentelijke plankosten
als onderzoekskosten die overeenkomstig de Wet ruimtelijke ordening verhaald moeten worden op de
initiatiefnemer) van projecten waarbij het initiatief bij een marktpartij ligt te kunnen voorfinancieren.
Dit betreft de voorfinanciering tot sluiten anterieure overeenkomst. Door het sluiten van een anterieure
overeenkomst, afroming van de meeropbrengst bij erfpachtconversie, extra opbrengsten uit grondverkoop of
een exploitatieplan worden deze voorgefinancierde middelen van derden door de gemeente terug ontvangen. Dit doorlopende krediet is dus ingericht om initiatieven vanuit de markt te kunnen opstarten en moet hierdoor dus beschikbaar blijven. Echter, voor het opstarten van projecten vanuit de markt is nu het beleid om met de
betreffende marktpartij een zogenaamde intentieovereenkomst te sluiten waarbij een eerste voorschot op
gemeentelijke plankosten wordt overeengekomen. Hierdoor zal het krediet Initiatieven derden minder of niet
worden ingezet voor het voorfinancieren van nieuwe initiatieven vanuit de markt waardoor dit krediet na
verloop van tijd afgesloten kan worden.

7101327 klimaatinstallatie Het Gebouw en 7101328 zonwering Het Gebouw
Het krediet is bedoeld om de bestaande klimaatinstallatie en buitenzonwering te verbeteren aangezien
deze niet helemaal voldoen waardoor het binnenklimaat niet voldoet aan de minimaal gestelde eisen. De
problematiek is deels terug te voeren op het ontwerp en anderzijds bezuinigingen die tijdens de uitvoering zijn genomen. De verwachting is dat de werkzaamheden in 2024 worden afgerond.

7101474 voorbereiding ontwikkeling entree LBSP
Naar verwachting zullen de voorbereidende werkzaamheden aan het LBSP Entreegebied in 2024 worden
afgerond en kan dit budget worden afgesloten. Voor de verdere ontwikkeling van het Entreegebied zullen naar verwachting in 2024 twee budgetten beschikbaar worden gesteld die worden gedekt door bijdragen derden en grondopbrengsten.

7101191 LBSP infrastructuur grond

Het project DRORI – Duurzame reconstructie Openbare Ruimte en Infrastructuur LBSP heeft vanaf het begin van het project al veel last van vertraging door diverse omstandigheden. Hierdoor is op dit moment de verwachting dat het project niet eerder als in 2027 zal worden afgerond. De kredieten “7101124 reconstructie openbare ruimte LBSP en “7101191 LBSP infrastructuur grond” kunnen hierdoor niet worden afgesloten.

7101488 Volenhovenkade
Er wordt niet meer actief gewerkt aan de planontwikkeling van deze locatie. Voor enkele afrondende kosten is een krediet aanwezig die wordt gedekt door een onttrekking aan de reserve Grondexploitaties.

7101537 FPDS verduurzaming vastgoed fase 1
In fase 1 worden negen gemeentelijke gebouwen verduurzaamd. Het merendeel van de werkzaamheden
bestaan uit het isoleren van gevels, daken, toepassen van dubbel glas en het aanbrengen van zonnepanelen.
Van een aantal panden zijn de werkzaamheden inmiddels afgerond. De verwachting is dat alle negen panden in 2024 zijn verduurzaamd.

7101593 FPDS verduurzaming vastgoed fase 2
In fase 2 worden vier gemeentelijke gebouwen verduurzaamd. Het merendeel van de werkzaamheden bestaan uit het isoleren van gevels, daken, toepassen van dubbel glas en het aanbrengen van zonnepanelen. De
verwachting is dat alle vier panden in 2024 zijn verduurzaamd.

7101601 Morssingelblok H2-5
In 2024 worden de voorbereidingen getroffen om begin 2025 een grondexploitatie te kunnen openen. Daarom dient dit krediet tot ten minste eind 2025 nog niet te worden afgesloten.

7101609 Herontwikkeling Dolfijn 't Schippertje
Dolfijn ‘t Schippertje dient in 2024 nog beschikbaar te blijven voor de administratieve en financiële afronding van het project waarna dit krediet in Q1 van 2024 kan worden afgesloten.

7101627 STEO - De Geus
Het gebouw De Geus (o.a. wonen, horeca, bioscoop) wordt medio 2026 opgeleverd. Dit krediet maakt de begeleiding van de bouw door gemeente mogelijk. Daarom dient dit krediet tot ten minste eind 2026 nog niet te worden afgesloten.

7101628 voorbereiding project Diamantlaan
De verwachting is dat deze werkzaamheden in 2024 worden afgerond. De ontwikkeling van de Opaalstraat is
nog niet afgerond met een anterieure overeenkomst en heeft vertraging opgelopen i.v.m. gestelde eisen en de (financiële) haalbaarheid daarvan.

7101781 watercompensatie polder Lammenschans
Dit krediet zal vanaf 2024 nog nodig zijn om kosten te maken t.g.v. watercompensatie a.g.v. de ontpolderingsopgave van de Lammenschansdriehoek en het maken van oppervlakte water in afstemming met het Hoogheemraadschap, dus kan het krediet niet worden afgesloten.

7101959 Kooiplein DG 1,2
De ontwikkeling van de deelgebieden 1 en 2 van het kooiplein zijn oorspronkelijk onderdeel van het project Kooiplein e.o. In de gebiedsvisie Park de Zwijger, welke door de raad is vastgesteld in april 2023, is rekening is gehouden met de ontwikkeling van deze twee deelgebieden. Op basis van contractuele afspraken met derden wordt in 2024 nader onderzocht hoe invulling gegeven kan worden aan bestaande rechten en plichten over en weer. Het krediet blijft daarom benodigd.