Ontwikkelingen in 2021

In 2021 is op vele manieren in Leiden geïnvesteerd in de stad. Er is hard en voortvarend gewerkt aan vele projecten en er zijn de nodige positieve ontwikkelingen te noemen. Er is ingezet op een gezonder, duurzamer en groener Leiden om de leefbaarheid en aantrekkelijkheid van de stad te vergroten. Aan de uitdagingen op het gebied van duurzame verstedelijking en de grote woningbouwopgave is verder vorm gegeven in de vele woningbouwprojecten en de beleidsontwikkeling van het programma stedelijke ontwikkeling. Bij grote projecten, gebiedsontwikkeling en bij de totstandkoming van ontwikkelperspectieven is veel aandacht geschonken aan zorgvuldig en transparant handelen en goede participatie met de omgeving.

In de begroting 2021 zijn de opgaven en ambities uit het beleidsakkoord genoemd waaraan in 2021 verdere uitvoering is gegeven. In deze jaarrekening leggen we hierover verantwoording af. Het programma Stedelijke Ontwikkeling 2021 bestaat in totaal uit 24 verschillende prestaties. Elke prestatie is voorzien van een stoplicht en waar nodig van een toelichting; 21 prestaties krijgen een groen stoplicht en 3 een oranje stoplicht. De oranje stoplichten hebben bijna uitsluitend betrekking op de (woning) bouwprojecten. Belangrijkste reden om een oranje stoplicht hierbij op te nemen is meer benodigde tijd voor overleg , onderzoek, onderhandeling, (bezwaar) procedures en participatie bij projecten en beleidsontwikkeling. Voor een belangrijk deel liggen oorzaken hiervan buiten de invloedssfeer van de gemeente.

In de begroting 2021 waren op meerdere plekken prestaties c.q. projecten genoemd waardoor niet altijd de belangrijkste projecten naar voren kwamen. Voor de begroting 2022 is met de kaderbrief daarom de doelenboom van het programma Stedelijke Ontwikkeling gewijzigd. In het financiële systeem hebben we slechts de beschikking over één structuur waardoor de doelenboom 2022 met 18 prestaties ( 6 minder dan in 2021) in deze jaarstukken is opgenomen. Om toch de informatie over deze 6 , in de doelenboom 2022 ontbrekende, prestaties/projecten uit 2021 te vermelden is dit opgenomen bij prestatie 6C1.4.

De belangrijkste ontwikkelingen en resultaten voor 2021 zijn :

• De 2^e versie van de Omgevingsvisie Leiden 2040 inclusief leefomgevingsfoto en omgevingseffectrapportage is afgerond en vastgesteld door de Raad. Hiermee is wederom een stap gezet in het kader van het integraal en opgavegericht beleid voor de ruimtelijke ontwikkeling van regio, stad en stadsgebieden;
• In de Werkwijzer Bestuur en Omgevingswet zijn de bestuurlijke werkafspraken tussen gemeenteraad en college opgetekend. De afspraken gaan onder meer over de toepassing van de beleidsproducten uit de Omgevingswet, de bestuurlijke rolverdeling tussen raad en college, en een planmatige werkwijze voor Leidse projecten;
• De strategische uitgangspunten voor het Omgevingsplan zijn vastgesteld. Zowel de stad als de raad worden hierin betrokken;
• Naast de opgestelde ontwikkelperspectieven voor Leiden Zuid-West en De Mors is nu ook het ontwikkelperspectief Leiden Noord vastgesteld door de Raad;
• Voor de regio Holland Rijnland (HR) zijn drie kaderstellende documenten vastgesteld: de Regionale Omgevingsagenda HR, de Regionale Strategie Mobiliteit en de Regionale Energie Strategie HR;
• De Hoogbouwvisie (als onderdeel van Omgevingsvisie) is nader uitgewerkt met de Hoogbouw kwaliteitstoets.
• Het Handboek Openbare ruimte is van een update voorzien ;
• De online bouwkaart is ontworpen: www.leiden.nl/woningbouw. Deze kaart laat zien waar tot 2030 gebouwd wordt aan 8.500 woningen en 2.700 studenteneenheden;
• In navolging van twee succesvolle aanvragen in het kader van de Regeling Woningbouwimpuls (WBI) in 2020 zijn ook in 2021 twee WBI-subsidies toegekend, namelijk voor de gebiedsontwikkelingen Stationsgebied (€ 4 mln) en De Zwijger (€ 3,7 mln). In totaal heeft de gemeente Leiden € 17,5 miljoen aan WBI-subsidies ontvangen. Ook heeft Leiden in 2021 ca. € 1 mln aan subsidies voor de versnelling van woningbouw van de Provincie Zuid-Holland ontvangen;
• Gebiedsvisies voor gebiedsontwikkelingen Stationsgebied, Energiepark, Telderskade, Wernink, Roosevelt-west zijn vastgesteld;
• Versterkte positionering Knooppunt Leiden CS op weg naar MIRT verkenning en financiering Nationaal Groeifonds ;
• In 2021 is een groot aantal woningbouwprojecten opgeleverd, zoals Yours Leiden Blok A, Kanaalpark 141, de MEAS-locatie, De Nijverheid en Nieuweroord. Ook zijn veel nieuwe projecten in aanbouw gegaan, zoals De Veerplaats, Hoflaan, Kolffpad, Octagon en de eerste fase van het Entreegebied. Daarmee zijn we goed op koers gebleven om voor 2030 in totaal 8500 woningen en 2700 studenteneenheden in de stad toe te voegen;
• Er is een meerjaren onderhoudsplan opgesteld voor het gemeentelijk vastgoed.;
• Er is in 2021 verdere invulling gegeven aan de uitvoeringsagenda wonen waardoor een bijdrage geleverd is aan de doelstellingen uit de woonvisie. Bijvoorbeeld via de invoering van de doelgroepenverordening en sturing op de woningbouwprogrammering. Met de Leidse corporaties en huurders is het proces doorlopen om te komen tot een specificatie van de meerjarige prestatieafspraken 2020-2025 in de vorm van afspraken voor de jaarschijf 2022. Deze zijn eind 2021 vervolgens aan de raad voorgelegd voor wensen en bedenkingen;
• In 2021 is verder gewerkt aan de Energietransitie; de verduurzaming van woningen en schoolgebouwen heeft een boost gekregen, de Regionale Energie Strategie is vastgesteld, er is verder gewerkt aan het warmtenet, de Green Deal Zon is tot stand gekomen, er is een lokatie gevonden voor een 50Kv station in Leiden voor de uitbreiding van het electriciteitsnetwerk en de Transitievisie Warmte is door het college vastgesteld zodat wijkgericht klan worden gewerkt naar een aardgasvrije stad.

Beleidsterrein 6A Ruimtelijke planvorming en plantoetsing

Toelichting op prestaties

6A1.1 Opstellen kaderstellende visies voor de ruimtelijke ontwikkeling van regio, stad en stadsgebieden
Deze prestatie krijgt een groen stoplicht. Met de nieuwe Omgevingsvisie Leiden 2040 versie 1.1. en de drie ontwikkelperspectieven voor Zuidwest, de Mors en Noord heeft de gemeenteraad actuele, richtinggevende en samenhangende kaders om te sturen op de ontwikkelingen in de fysieke leefomgeving in de stad. Er is een flinke slag gemaakt, zowel op de inhoud als met de werkwijze. We zijn vernieuwend bezig en bereiden ons zo goed mogelijk voor op de komst van de Omgevingswet. Zo is er voor het eerst een Omgevingseffectrapportage opgesteld, is er veel nieuw beleid geïntegreerd en is er geoefend met de digitale standaarden van de Omgevingswet. We bouwen zo samen aan een effectief en samenhangend beleidsstelsel voor ontwikkeling, gebruik, beheer, behoud en bescherming van de fysieke leefomgeving, met overzichtelijk, goed uitvoerbaar beleid en handhaafbare regels.

In de zomer van 2021 zijn voor de regio Holland Rijnland drie belangrijke kaderstellende documenten vastgesteld: de ‘Regionale Omgevingsagenda Holland Rijnland’, de ‘Regionale Strategie Mobiliteit’ en de ‘Regionale Energie Strategie Holland Rijnland 1.0’. Deze documenten kennen een onderlinge samenhang en bieden aanzetten tot een samenhangende ruimtelijke ontwikkeling van de regio. De eerder in de ‘Regionale Omgevingsagenda 2040 aan de slag met Hart van Holland’ vastgestelde ambities worden daarmee ingebed in een regionaal kader. Dat kader is het uitgangspunt voor de ‘Uitvoeringsagenda van de Regionale Omgevingsagenda Holland Rijnland’ die Holland Rijnland eind 2022 wil opleveren. In die Uitvoeringsagenda worden de prioriteiten vastgelegd waarvoor de gemeenten in Holland Rijnland steun van elkaar, de regio, provincie, rijk of andere partners nodig hebben.

Katwijk, Oegstgeest en Leiden zijn een samenwerking aangegaan om het potentiegebied langs de Oude Rijn verder te brengen. In dat grensgebied komen de doorontwikkeling van het Leiden Bio Science Park, de energietransitie, mobiliteit en de verstedelijkingsopgaven samen in een integrale grensoverstijgende ruimtelijke ontwikkeling. Verkend wordt hoe de ruimtelijke ontwikkelingen van de andere potentiegebieden op een efficiënte manier verder gebracht kunnen worden en zo de kwaliteit van de fysieke leefomgeving en de economische slagkracht van de regio kunnen versterken.

6A1.4 Implementatie Omgevingswet
Een Groen stoplicht op de inhoud, maar een oranje stoplicht voor de financiën. Voor het implementatiebudget zijn tot nu toe 2 tranches toegekend (2016-2020 en 2021-2022). De noodzakelijke derde tranche zal worden aangevraagd bij de begroting/kaderbrief van 2023. Omdat nu (landelijk) meer duidelijk is geworden over de inwerkingtreding en de kosten, zal hierin ook een doorkijk op de structurele effecten van de Omgevingswet voor de exploitatie worden gegeven.

Algemene kanttekening: bij opstellen van de begroting waarover de voortgang wordt gerapporteerd werd uitgegaan van de inwerkingtreding van de Omgevingswet per 1 januari 2022. De nieuwe startdatum van de Omgevingswet is 1 januari 2023. Het implementatieprogramma gaat onveranderd en in volle vaart door. Deze extra tijd is voor Leiden net als veel andere gemeenten zeer welkom om te zorgen voor een goede voorbereiding en overgang naar een nieuwe (digitaal) stelsel. Gelijktijdig treedt de Wet Kwaliteitsborging voor de bouw in werking.

6A2.1 Behandeling verzoeken om omgevingsvergunningen
Het behandelen van aanvragen van omgevingsvergunningen is een wettelijke taak van de gemeente. De digitale afhandeling van de vergunningaanvragen heeft in 2021 hinder ondervonden van IT problemen en er is sprake geweest van het verlengen van behandeltermijnen. Inmiddels is de aanvragenstroom weer beheersbaar door de instroom van nieuwe medewerkers in combinatie met een intern opleidingstraject.

Er is in 2021 toegewerkt naar de invoering van de omgevingswet op 1 januari 2022, echter invoering van de wet is uitgesteld tot 1 januari 2023. De software waarmee vergunningsaanvragen worden behandeld is gekoppeld aan de Landelijke Voorziening Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Voor de ontwikkelingen rond het DSO zijn wij dan ook in sterke mate afhankelijk van de rijksoverheid.

Beleidsterrein 6B Gemeentelijke gronden en gebouwen

Toelichting op prestaties

6B1.3 Exploiteren van gemeentelijke gebouwen
De exploitatie van gemeentelijk vastgoed staat op groen. Ook in 2021 is uitvoering gegeven aan het vastgestelde Beleidskader Vastgoed. In het Beleidskader Vastgoed is afgesproken dat vastgoed dat geen beleidsdoel dient, verkocht kan worden. In 2021 is een aantal panden verkocht die geen beleidsdoel meer dienen. Het betreft panden aan de Topaaslaan 23, Stille Rijn 7, Stille Rijn 7A, Stille Rijn 7B. Brahmslaan 80, Hoge Morsweg 160 en Oosterstraat 16. Er is in 2021 geen vastgoed aangekocht.

Er is in 2021 ook geïnvesteerd in het vastgoed. De interne verbouwing van het stadhuis valt weliswaar onder het programma Overhead, maar de gelijktijdig uitgevoerde renovatie is wél onderdeel van de opgave tot renovatie en verduurzaming van gemeentelijk vastgoed en daarmee onderdeel van programma 6. Dit onderdeel van de renovatie van het stadhuis is binnen raming en planning uitgevoerd. Het ging daarbij om de renovatie van de monumentale zandstenen gevel aan de Breestraat die in een matige staat van onderhoud verkeerde voor wat betreft het voegwerk en de zandstenen delen. Deze werkzaamheden zijn in 2021 opgeleverd. De toren, het carillon en het uurwerk van het stadhuis hebben dringend onderhoud nodig en daarom is opdracht gegeven voor uitvoering van de benodigde onderhoudswerkzaamheden. De oplevering wordt begin 2022 verwacht. Voor de Stadsgehoorzaal en de Leidse Schouwburg is een onderzoek gedaan naar het brandveilig gebruik van de gebouwen en naar de vervanging van de brandmeldinstallaties. Hieruit is geconcludeerd dat de installaties vervangen moeten worden en dat bouwkundige aanpassingen nodig zijn om te voldoen aan de regelgeving. De maatregelen hebben effect op de openstelling van de podia en dit is afgestemd met de gebruiker. In 2021 is opdracht gegeven voor deze werkzaamheden die zullen worden gecombineerd met de verduurzaming van deze panden. Tenslotte is het kinderdagverblijf aan de Oppenheimstraat 2 volledig verbouwd en verduurzaamd.

In 2021 is het meerjaren onderhoudsplan (hierna: MJOP) opgesteld voor het gemeentelijk vastgoed. In het MJOP wordt inzichtelijk gemaakt hoe het beheer en onderhoud voor de periode 2022-2031 wordt vormgegeven en hoe de hiervoor benodigde structurele middelen zich verhouden tot de beschikbare structurele middelen. Het MJOP kijkt steeds 10 jaar vooruit. Iedere 5 jaar wordt het MJOP geactualiseerd zodat een goede aansluiting met marktontwikkelingen gemaakt kan worden. Dit draagt bij aan goed inzicht in de lange termijn ontwikkeling van de gemeentefinanciën, met name de lange termijn kosten voor het onderhoud van het gemeentelijk vastgoed. Uit de analyse van het MJOP is gebleken dat extra budget nodig is om het vastgoed te onderhouden. Bij de Kaderbrief 2021-2025 is daarom extra structureel budget van € 706.670 toegekend.

Voor de verduurzaming van het vastgoed is in 2020 een routekaart vastgesteld. De routekaart is een stappenplan dat is opgezet om de gefaseerde aanpak van de verduurzaming van gemeentelijk vastgoed vorm te geven. In de routekaart wordt het ‘Paris Proof’ maken van de vastgoedportefeuille als einddoel in 2050 geformuleerd. Dit houdt in dat het gebouwenbestand op dat moment zo opgebouwd is dat de duurzaamheidsdoelstellingen uit het VN-klimaatakkoord van Parijs gehaald zijn. Hiermee wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan een groener, gezonder en duurzamer Leiden. Er is gekozen voor een gefaseerde aanpak omdat niet alle panden tegelijkertijd verduurzaamd kunnen worden en hierdoor de financiering ook gefaseerd kan worden geregeld. Tijdens de huidige coalitie (2018-2022) is voor de verduurzaming van het vastgoed een krediet beschikbaar gesteld van circa € 4,3 miljoen voor de verduurzaming van ongeveer 15 panden. We verwachten dat deze werkzaamheden in 2023 afgerond zijn. In 2021 zijn de panden aan het Milanenhorst, Topaaslaan, Driftstraat en Slachthuislaan verduurzaamd.

Beleidsterrein 6C Wonen

Toelichting op prestaties

6C1.4 (Laten) Uitvoeren van projecten (inclusief studentenhuisvesting)
In de begroting 2021 zijn 13 projecten opgenomen die moeten bijdragen aan een kwantitatieve en kwalititatieve toename van de woningvoorraad. Hiervan krijgen 9 projecten een groen stoplicht, 3 projecten een oranje stoplicht en 1 een rood stoplicht.

Ananasweg, Groen

Big Boss / Maredijk, Groen

Dolfijn ’t Schippertje, Groen

Energiepark, Groen

Humanities Campus, Rood
In juli 2021 vond een draagvlakmeting onder de bewoners van het Doelencomplex door De Sleutels. Slechts een minderheid van de bewoners stemde voor het Sociaal Plan en het vervangende woningaanbod. Deze uitkomst was voor De Sleutels reden zich terug te trekken uit de samenwerking met de Universiteit Leiden en de gemeente en om het Doelencomplex niet te verkopen. In september 2021 vond er bestuurlijk overleg plaats tussen de gemeente en de universiteit naar aanleiding van de terugtrekking door De Sleutels. Gezamenlijk is besloten om de planvorming voor de Humanities Campus op basis van het vastgestelde stedenbouwkundige plan met sloop van het Doelencomplex stop te zetten, het ontwerp-bestemmingsplan niet aan de raad voor te leggen en een alternatief plan voor de campus te ontwikkelen met behoud van het Doelencomplex. De verwachting is dat er in het tweede kwartaal 2022 meer bekend wordt over het alternatieve plan en de planning.

Kaasmarkt, Groen
De gemeenteraad heeft in juli 2021 de kaders vastgesteld om de Kaasmarkt in te richten als een groen binnenstadsplein met een flinke reductie van het aantal parkeerplaatsen (voor zover mogelijk binnen het programma Autoluw), waarbij aan de randen van het plein ontwikkelingen mogelijk zijn. De woningbouwontwikkeling langs de Oude Rijn gaat met het genomen Kaderbesluit niet door. Dat deel van de Kaasmarkt wordt onderdeel van het groen in te richten binnenstadsplein. Of de ontwikkeling aan de Koppenhinksteeg van de grond komt is nog ongewis. Mogelijk komt daar geen woningbouw. Als dat wel doorgaat, is de kans nihil dat de gemeente daaruit inkomsten voor grondverkoop ontvangt omdat het plan een onrendabele top heeft. De ontwikkeling Hoek Middelweg is via een aanvraag vooroverleg / omgevingsvergunning in de lijn belegd. Totdat de ontwerpfase van start gaat, wordt eens in 3 maanden in een informeel gesprek met een vertegenwoordiging van de bewoners en van de ondernemers gesproken over voortgang en ontwikkelingen. Voor de Kaasmarktschool wordt momenteel invulling gegeven aan de motie van de raad.

Lammenschansdriehoek (vh Lammenschanspark), Groen

LEAD, Groen

Nieuweroord, Groen

Oude Rijnlocatie, Oranje
De oplevering van het gebouw staat gepland voor eind 2022 en het woonrijp maken loopt door tot begin 2023. Het is niet geheel zeker of deze planning gehaald kan worden gezien de complexiteit van het ontwerp van de openbare ruimte en de civiel-technische uitvoering.

Paardenwei, Oranje
Uitwerking van de gebiedsvisie vergt meer tijd dan gepland. Belangrijke oorzaken zijn langere doorlooptijden voor onderzoeken en adviezen. Verkeersonderzoek is complex in verband met raakvlakken met overige gebiedsontwikkelingen in het westelijk deel van Leiden en de Agenda Autoluwe Binnenstad. Dit vergt meer tijd vanwege noodzakelijk aanvullend onderzoek. Uiteenlopende belangen en opstelling van de betrokken stakeholders en vastgoedeigenaren in het gebied maken de uitwerking van de ontwikkelstrategie complex en tijdrovend. Verwachte afronding definitiefase met vaststelling kaderbesluit is opgeschoven naar Q3 2022.

Turkoois, Oranje
Na de overname van het project door woningbouwcorporatie Portaal kon er weer aan het project worden gewerkt. Portaal en de gemeente hebben in april 2021 de anterieure overeenkomst getekend. Op verzoek van Portaal heeft de gemeente een subsidie aangevraagd voor een deel van de sociale huurwoningen. Eind 2021 heeft de Provincie positief beschikt op deze aanvraag. In 2021 heeft Portaal het schetsontwerp opgesteld. Er is in het kader van de Tweede Participatieronde een bijeenkomst geweest en er is een klankbordgroep ingesteld. In verband met de parkeeropgave is het ontwerp halverwege 2021 aangepast om de parkeereis op eigen terrein te kunnen oplossen. Hierna zijn de onderzoeken voor het bestemmingsplan afgerond. Begin 2022 kan het ontwerpbestemmingsplan Turkoois met 134 appartementen (waarvan 85% sociale huur) ter visie worden gelegd. Rond de zomerperiode zal Portaal de aanvraag omgevingsvergunning indienen. De vaststelling van het bestemmingsplan is voorzien voor september 2022, waarna de start bouw kan worden voorbereid.

Werninkterrein , Groen
Op 15 juli 2021 heeft de raad ingestemd met het kaderbesluit Werninkterrein en de gebiedsvisie. Daarbij is een amendement aangenomen om een alternatievenstudie te doen voor een directe fiets- en wandelverbinding naar het Werninkterrein en daar belanghebbenden bij te betrekken.

De afgelopen periode heeft ontwikkelaar ABB een stedenbouwkundig plan op laten stellen binnen de kaders van de gebiedsvisie. Dit schetsontwerp is ter beoordeling aan de gemeente voorgelegd. ABB werkt dit vervolgens nader uit. De gemeente en ABB hebben gezamenlijk opdracht verstrekt aan ProRail en ingenieursbureau Antea voor de onderzoeks- en ontwerpfase van een tunnel onder het spoor. De gemeente heeft ook de ontwerpen voor de overige benodigde infrastructuur laten uitwerken en heeft de alternatievenstudie uitgevoerd voor de fiets- en wandelverbinding met een klankbordgroep.

Voordat het ontwerp-bestemmingsplan Werninkterrein ter inzage kan worden gelegd moet nog een aantal onderzoeken worden afgerond. Een anterieure overeenkomst met de ontwikkelaar zal worden gesloten op het moment dat er duidelijkheid is over het definitieve bouwprogramma.

Overige prestaties/projecten 2021
In de begroting 2021 waren op meerdere plekken prestaties c.q. projecten genoemd waardoor niet altijd de belangrijkste projecten naar voren kwamen. Voor de begroting 2022 is met de kaderbrief daarom de doelenboom van het programma Stedelijke Ontwikkeling gewijzigd. In het financiële systeem hebben we slechts de beschikking over één structuur. Na verwerking van wijzigingen in de doelenboom vormt dat de basis van het systeem. Daardoor kan de doelenboom 2021 niet in deze jaarstukken worden opgenomen. Om toch de informatie over deze prestaties/projecten te vermelden koppelen we dit aan de prestatie 6C1.4. Het betreft de volgende 6 prestaties/projecten uit de begroting 2021:

• Wonen boven winkels (6A4.1.) Groen stoplicht
• Ontwikkeling Stationsgebied (6A4.2) Een groen stoplicht met uitzondering van het Rijnsburgerblok dat op oranje staat en als volgt kan worden toegelicht. De start bouw van Lorentz fase 2 (K5) is gepland in 2023. Met ABC Planontwikkeling vindt overleg plaats over de precisie programmatisch invulling. Met name over de omvang en onderverdeling van het woningbouwprogramma in relatie tot de omvang en aard van het kantorenprogramma.
• Ontwikkeling Meelfabriek (6A4.3) Groen stoplicht
• Kooiplein (6C3.1) Oranje stoplicht. Ten tijde van de vaststelling van de begroting 2021 werd er van uitgegaan dat de gebiedsvisie (De Zwijger) in 2021 aan de gemeenteraad zou worden voorgelegd ter vaststelling. Dit is echter niet gehaald en staat nu gepland voor het jaar 2022. De reden is gelegen in het feit dat de oorspronkelijk opzet voor de Leidse Ring Noord (LRN) verkeerskundig niet optimaal functioneerde. Er is daarom gekozen voor een nieuwe opzet, hiermee kwam de uitwerking van de gebiedsvisie ook in de vertraging. Nu er zicht is op een nieuwe en mogelijk haalbare oplossing kunnen beide projecten als één opgave in het kader van de participatie worden gepresenteerd en zal de besluitvorming over de gebiedsvisie dit jaar worden afgerond. Voor de LRN zal dit in 2023 zijn.
• Groenoordhallen (6C3.2) Oranje stoplicht. De openbare verkoopprocedure is medio 2021 conform planning afgerond met als voorlopige winnaar Ballast Nedam Ontwikkelingsmaatschappij B.V. De contractuele uitwerking, voorafgaande aan het besluit van het College ten behoeve van de overname van de samenwerkingsovereenkomst Groenoord, heeft vervolgens meer tijd gevraagd dan de aan het begin van de verkoopprocedure ingeschatte doorlooptijden. Het College heeft de contractovername in februari jl. formeel bekrachtigd. Ballast Nedam volgt daarmee Groenoord C.V. op als ontwikkelaar van het Groenoordhallenterrein.
• Oude Kooi (6C3.3) Groen stoplicht.

Zoals hiervoor al genoemd is voor de begroting 2022 de doelenboom gewijzigd waardoor een nieuwe projectenlijst met de 14 belangrijkste projecten is gekoppeld aan prestatie 6C1.4. Hierop hebben relatief nieuwe, grote projecten als het Entreegebied en het Vondelkwartier een plek gekregen ten koste van kleinere projecten, die ook ten dele al zijn afgerond of in een vergevorderd stadium van planvorming zitten, zoals Dolfijn / ’t Schippertje. In deze jaarstukken rapporteren we dus voor het laatst over de oude projectenlijst uit de begroting 2021. In de volgende jaarstukken zal worden gerapporteerd over de projecten in de nieuwe lijst.

* * De Veiligheidsmonitor is in 2021 anders van opzet dan eerdere jaren, waardoor de uitkomsten niet goed te vergelijken zijn. We kunnen dus niet bepalen of de streefwaarde al dan niet is behaald.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 6D Energietransitie

6D1.1 Meer energie besparen

Binnen deze prestatie zijn verschillende activiteiten ontplooid die het vermeldedn waard zijn.

Verduurzamen woningen

In 2021 is een flinke boost gegeven aan het verduurzamen van woningen. Zo hebben de wijkambassadeurs verschillende laagdrempelige acties opgezet, is er een groeiende groep energiecoaches, loopt de subsidieregeling ter stimulering van het lokale initiatief goed en is de RRE-regeling ter stimulering van kleine maatregelen succesvol afgerond. Ook heeft Erfgoed Leiden hun inspanningen rondom maatwerkadvies voor monumenten doorgezet en is de inzet van het Duurzaam Bouwloket uitgebouwd met wijkanalyses en adviezen. Binnen de uitvoeringslijn is ook nadrukkelijk aandacht voor het thema energiearmoede, dat mede dankzij aanvullende middelen uit de eigen begroting en het Rijk de komende jaren flink aangepakt kan worden.

Verduurzamen maatschappelijk vastgoed

Binnen de Green Deal Verduurzamen Schoolgebouwen zijn mooie stappen gezet en wordt doorgepakt op goede voorbeelden en het faciliteren van initiatieven uit de stad. Een mooi voorbeeld zijn de 1.000 zonnepanelen op de daken van het Stedelijk Gymnasium.

6D1.2 Meer duurzame opwekking energie
Binnen deze prestatie zijn vijf lijnen geïdentificeerd voor 2021. Op alle vlakken is goede voortgang geboekt en zijn mooie resultaten te benoemen.

Regionale samenwerking
In 2021 is de Regionale Energiestrategie (RES 1.0) Holland Rijnland vastgesteld. Hiervoor werken de regiogemeenten, Provincie Zuid Holland, Omgevingsdienst West Holland en het Hoogheemraadschap van Rijnland, onder regie van Holland Rijnland, samen aan de thema’s warmte, energiebesparing, duurzame mobiliteit en opwek van duurzame energie.

Duurzame warmte voor huidig en toekomstig Leids warmtenet
De gemeente Leiden heeft een regisserende rol gepakt om te zorgen dat het huidige Leidse warmtenet zo spoedig mogelijk van een duurzame bron kan worden voorzien. Hierom is afgelopen jaar met de regiogemeenten Katwijk, Leiderdorp, Oegstgeest, Voorschoten en Zoeterwoude nauwere samenwerking verankerd. Bovendien is de potentie van nieuwe grootschalige bronnen als geothermie in kaart gebracht, mede doordat het Ministerie van EZK vier opsporingsvergunningen heeft afgegeven. Daardoor is de Leidse inzet van de regio in 2021 verlegd van de primaire focus op warmte uit Rotterdam naar focus op de realisatie van een open regionaal energiesysteem, gevoed met meerdere duurzame bronnen.

Ontwikkeling lokale warmtebronnen
Het benutten van lokale warmtebronnen, door ze in te voeden in een regionaal energiesysteem of in te zetten in een lokaal warmtenet, is een belangrijk onderdeel van de bronnenmix. Een eerste indruk van de beschikbaarheid van lokale bronnen is geschetst in de Transitievisie Warmte; of en op welke manier deze benut worden, wordt uitgewerkt in Wijkuitvoeringsplannen. In de Merenwijk is een onderzoek ondersteund om de mogelijkheid tot inzet en inpassing van lokale bronnen te onderzoeken; hieruit is gebleken dat dit kleinschalig zou kunnen beginnen, in enkele honderden woningen, met de mogelijkheid om hierop uit te breiden. Ook op het Waardeiland en in het Houtkwartier worden de mogelijkheden om lokale (rest)warmtebronnen te benutten geïnventariseerd.

Opwek lokale duurzame elektriciteit
Overkoepelend willen we in dit thema jaarlijks 10% meer duurzame energie opwekken. De meest recente cijfers zijn nog niet bekend, maar als de trend van 2017-2019 doorzet (stijging van 2,6 tot 4,1%, oftewel 57% in drie jaar tijd) wordt deze doelstelling behaald. Op stadsniveau is de Green Deal Zon op Leiden vastgesteld, waarin we minimaal één gemeentelijk dak per jaar in bruikleen geven aan deze coöperatie. In 2021 zijn er door hen 491 zonnepanelen op het dak van de Arcadeschool opgeleverd.

Toekomstbesteding elektriciteitsnetwerk
Samen met netwerkbeheerder Alliander en de regiogemeenten is onderzocht waar in verband met de groeiende vraag naar elektriciteit uitbreidingen van het elektriciteitsnetwerk nodig zijn. Dit heeft geresulteerd in een besluit over een locatie voor een 50Kv station op Leids grondgebied en in een gezamenlijke zoektocht naar de beste plek voor een 150Kv station. Er is bovendien een convenant gesloten met Liander en Dunea, waarin afspraken zijn gemaakt dat de netbeheerders en de gemeente Leiden afstemmen over werkzaamheden in de openbare ruimte. Dit zal de snelheid en de efficiëntie in het uitbreiden van het elektriciteitsnetwerk ook ten goede komen.

6D1.3 Realisatie aardgasvrije stad 
De gemeentelijke doelstelling is om in 2050 een aardgasvrije gebouwde omgeving te hebben en om in 2035 reeds een aantal kansrijke wijken aardgasvrij te hebben gerealiseerd. Bij deze omschakeling in de gebouwde omgeving wordt op een betaalbare, betrouwbare en duurzame manier verwarmd.

Wijkaanpakken

In 2021 is de Transitievisie Warmte (TVW) vastgesteld door het college ( begin 2022 in de raad). Deze visie biedt een belangrijk richtinggevend kader voor de omschakeling van Leiden naar een aardgasvrije stad. De visie is tot stand gekomen in samenwerking met professionele partners in de stad en na het doorlopen van een intensief participatietraject met bewoners.

Binnen de energie- en warmtetransitie pakken we de omschakeling naar aardgasvrij wijkgericht aan. In 2021 hebben we een zorgvuldig afwegingskader opgesteld op basis waarvan we 9 kansrijke wijken (Meerburg, Zuidwest, Leiden Noord, de Mors, Vogelwijk, Merenwijk, Waardeiland-de Waard, Houtkwartier en de Stevenshof) selecteren waar we beginnen met een wijkaanpak. In al die wijken versnellen we de energietransitie door gericht onderzoek te doen naar de beste warmteoplossing in die wijk en dat uiteindelijk vast te leggen in een Wijkuitvoeringsplan.

In 2021 hebben we stappen gezet richting Wijkuitvoeringsplannen (WUP) in wijken en zijn we gestart met uitvoering op buurtniveau. In de Stevenshof hebben we een plan van aanpak vastgesteld met welke techniek en financiële onderbouwing we de wijk aardgasvrij willen maken en zijn we begonnen met uitvoering op buurtniveau; in het centrum van de wijk wordt een buurt als pilot benaderd om te leren hoe de omschakeling van kookgas naar inductie koken het best kan worden aangevlogen. De wijk Meerburg is vastgesteld als pilot voor de gelijktijdige aanleg riool en warmtenet. In verschillende delen van de wijk een verschillende aanpak (alleen ruimtereservering, ook gezamenlijke aanleg). Deze combinatie van werkzaamheden wordt een cruciaal onderdeel van de transitie, om kosten en overlast te besparen. De pilot wordt verder voorbereid in 2022, de eerste resultaten worden verwacht in 2023. In Zuidwest is in 2021 verder gewerkt aan het in kaart brengen van de verschillende infrastructurele opgaven (wijkvernieuwing, elektriciteitsverzwaring, toevoegen van nieuwbouw en renovatieplannen van de woningcorporaties). Op buurtniveau is in 2021 verder gewerkt aan het projectgebied Haagweg-Zuid. Met de aanvraag voor de PAW-bijdrage in 2020 als basis wordt de mogelijkheid om deze buurt aardgasvrij of aardgasvrij-ready te maken verder onderzocht, wat als voorbeeld kan dienen voor de rest van de wijk.

Instrumenten

Binnen de wijkaanpak zijn we in 2021 verder gegaan met het gebruik van het Wijkkompas als een praktische tool, die stakeholders houvast geeft binnen het WUP; waar staan we, welke stappen nemen we vanaf nu en wie of wat hebben we daarvoor nodig? Ook aan de nieuwe Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie is aandacht besteed.

Lokale initiatieven

We hebben in 2021 nauw samengewerkt met de lokale bewonersinitiatieven in de energietransitie in Leiden. Wij hebben ze ondersteund door aanvragen voor (provinciale) subsidies voor te bereiden en in te dienen, mee te lezen op offertes en uitvragen aan technische adviesbureaus en ondersteund in pogingen om de wijk (beter) te bereiken. De initiatieven zijn bovendien nadrukkelijk onderdeel geworden van beleid door ze op te nemen in de Transitievisie Warmte en energie in de wijk als een van de criteria voor een kansrijke wijk te benoemen.

De realisatiewaarden van 2021 zijn nog niet bekend.

Kaderstellende beleidsstukken

In 2021 zijn de volgende kaderstellende beleidsstukken vastgesteld:

• RV 21.0135 Vaststellen bestemmingsplan Mary Zeldenrustweg 18
• RV 21.0132 Toetsingskader voor kwaliteit van hoogbouw
• RV 21.0119 Stedenbouwkundig plan Pesthuis
• RV 21.0101 Vaststellen ontwikkelperspectief Leiden-Noord
• RV 21.0091 Nota van Uitgangspunten bouwplan Verbeekstraat
• RV 21.0079 Nota van Uitgangspunten woningbouw Corantijnstraat
• RV 21.0089 Vaststelling bestemmingsplan Haagweg- Noordman
• RV 21.0072 Vaststelling bestemmingsplan Groenoordbedrijven
• RV 21.0078 Vaststelling Omgevingsvisie Leiden 2040 1.1
• RV 21.0056 Strategische uitgangspunten omgevingsplan Leiden
• RV 21.0092 Huisvestingsverordening als onderdeel van de Verordening Fysieke Leefomgeving Leiden en standstill verkamering
• RV 21.0087 Bestuurlijke werkafspraken Omgevingswet: werkwijzer bestuur
• RV 21.0061 Start projecten Vlietzone-Midden, Sportpark De Mors, Gemeentewerf en Duurzaamheidsplein
• RV 21.0030 Gebiedsvisie Roosevelt-West
• RV 21.0044 Mogelijkheden starterslening
• RV 21.0074 Vaststelling bestemmingsplan Lammenschansweg HOF 36
• RV 21.0055 Nota van Uitgangspunten P.J. Blokhof
• RV 21.0058 Kaderbesluit herontwikkeling Werninkterrein
• RV 21.0038 Gebiedsvisie Stationsgebied
• RV 21.0042 Vaststelling bestemmingsplan De Geus
• RV 21.0040 Kaderbesluit Groene Kaasmarkt
• RV 21.0031 Nota Kostenverhaal
• RV 21.0046 Vaststellen Regionale Energiestrategie (RES)
• RV 21.0043 Wensen en bedenkingen Regionale Omgevingsagenda Holland Rijnland
• RV. 21.0026 Raadsvoorstel samenwerking warmtetransitie Leidse regio en restwarmte via warmtelinQ+
• RV 21.0019 Afgifte verklaring van geen bedenkingen voor de uitgebreide omgevingsvergunningen Ypenburgbocht
• RV 21.0021 Vaststellen tweede tranche van de Verordening Fysieke Leefomgeving Leiden
• RV 21.0014 Kaderbesluit gebiedsontwikkeling Telderskade
• RV 21.0007 Verordening doelgroepen woningbouw Leiden 2021
• RV 21.0013 Kaderbesluit Diamantplein
• RV 21.0003 Nota van Uitgangspunten Plesmanlaan 100
• RV 21.0001 Kredietvotering project Kopermolen

Programmabudget

Toelichting op beleidsterreinen met financiële afwijkingen (op de lasten en/of baten) > € 250.000

Het resultaat van programma Stedelijke Ontwikkeling is voor bestemming € 4,5 miljoen positief.

6A Ruimtelijke planvorming en plantoetsing

De afwijking van zowel de lasten als de baten is binnen dit beleidsterrein kleiner dan € 250.000.

6B Gemeentelijk vastgoed

De werkelijke lasten binnen dit beleidsterrein zijn € 699.000 lager dan begroot. En de werkelijke baten binnen dit beleidsterrein zijn € 2.966.000 hoger dan begroot. In onderstaande tabel is de uitsplitsing van het beleidsterrein gemeentelijk vastgoed naar de betreffende prestaties opgenomen. Vervolgens wordt het verschil tussen begroting en realisatie voor zowel de lasten als de baten - waarbij het verschil per prestatie voor zowel de lasten als de baten groter is dan € 250.000 - nader toegelicht:

Prestatie voeren erfpachtbedrijf

De werkelijke baten binnen de prestatie voeren erfpachtbedrijf zijn € 1.621.000 hoger dan begroot. Deze hogere baten is voornamelijk het gevolg van incidentele opbrengsten door verkoop van erfpachtgronden naar volledig eigendom en eerste uitgifte van gronden in erfpacht. Daarnaast zijn er suppletievergoedingen ontvangen van woningbouwverenigingen Portaal en Ons Doel voor het omzetten van erfpachtpercelen met sociale huurwoningen naar erfpachtpercelen met koopwoningen.

Prestatie opstellen Meerjaren Perspectief Grondexploitaties en Vermogensbeheer

Onderdeel van deze prestatie zijn naast de actieve grondexploitaties onder andere de beschikbare budgetten voor grondexploitatie algemene dienst, de beheerskosten van strategisch vastgoed, budget bomenfonds, budget voor regionaal investeringsstrategie en het zogenaamde werken voor derden. De werkelijke lasten binnen deze prestatie zijn € 551.000 lager dan begroot. En de werkelijke baten zijn € 1.432.000 hoger dan begroot.

In onderstaande tabel is ten opzichte van de begroting de afwijking van de lasten opgenomen. Vervolgens wordt per betreffend onderdeel een toelichting gegeven.

a - Exploitatiebijdragen aan investeringen
Het budget exploitatiebijdragen aan investeringen heeft een voordeel van afgerond € 2,8 miljoen. Het gaat hierbij om verschillende bijdragen vanuit reserves aan kredieten die nog niet volledig zijn uitgegeven en worden doorgeschoven naar 2022.

b- Voorziening negatieve grondexploitaties
Als gevolg van het afsluiten van de grondexploitaties Aalmarkt en Nieuweroord en het actualiseren van de actieve grondexploitaties ontstaat in de exploitatie een negatief resultaat van € 360.000. Zie voor een nadere toelichting van alle gemeentelijke grondexploitaties paragraaf 2.3.7 Grondbeleid.

c - Beheerskosten strategisch vastgoed

De beheerskosten van het strategisch vastgoed zijn ten opzichte van het beschikbare budget met € 123.000 overschreden. Bij een aantal panden is meer onderhoud uitgevoerd om in deze gemeentelijke panden geen onveilige situaties te krijgen. Jaarlijks wordt vanuit de reserve Grondexploitaties budget beschikbaar gesteld voor het onderhoud van het strategisch vastgoed.

d - Overige exploitatiebudgetten

Een aantal exploitatiebudgetten binnen deze prestatie zijn overschreden. Zo is voor het project Oude Rijnlocatie onverwachts een kostenpost ontstaan voor het verwijderen van een woonboot. Deze woonboot heeft echter niets met het project te maken waardoor deze eenmalig kosten (€ 75.000) ten laste zijn gebracht van de exploitatie. Voor het opschonen van het terrein aan de Hofvlietweg is ook een eenmalige kostenpost ontstaan ter hoogte van € 25.000. De beheerskosten van onder andere groenpercelen, gronden benzinestations en verkoopkosten gronden zijn afgerond € 200.000 hoger dan begroot. Tegenover dit nadeel staat echter wel een voordeel op de baten als gevolg van verkoopopbrengsten grond.

e - Afboeken plankosten STEO buskavel en verlies STEO De Geus

De Buslocatie B1 (onderdeel STEO) is vanaf 2016 aangemerkt als een IVA (immateriële vaste activa) waarbij de voorbereidingskosten voor een grondexploitatie maximaal 5 jaar geactiveerd mogen worden. Vanaf 2020 zijn de voorbereidende werkzaamheden voor B1 ‘on hold’ gezet, lopende de aanmelding van de OV-knoop in het MIRT-Traject. Eind 2020 is de MIRT-aanmelding aangenomen door het Rijk en vanaf 2021 is het onderzoek gestart. Naar verwachting wordt het onderzoek in 2025 afgerond. In het geval blijkt dat bouwplannen mogelijk zijn op deze locatie kan de voorbereiding van een grondexploitatie in 2026 weer hervat worden met een vaststelling van de grondexploitatie in 2027 of later. Dit heeft tot gevolg dat de historische voorbereidingskosten tot en met 31-12-2021 (een bedrag van € 1.167.619) op basis van het BBV afgewaardeerd moeten worden. Middels bestemmingsvoorstel bij de jaarrekening wordt € 400.000 van de afgewaardeerde plankosten gedekt door een onttrekking aan de reserve Grondexploitaties.

Uit recente informatie blijkt dat een deel van de “nog te ontvangen” bedragen voor krediet De Geus conform financiële regelgeving bij nader inzien niet als vordering kan worden aangemerkt. Met de externe partij zullen gesprekken hierover naar verwachting in 2022 uitsluitsel geven. Derhalve is de conclusie dat deze post, conform financiële regelgeving, niet kan dienen als onderbouwing van de “nog te ontvangen” post 2021. Derhalve is in 2021 het bedrag van € 279.851 als verlies genomen. De verwachting is dat de gemeente in 2022 een overeenkomst sluit met de betreffende marktpartij waarbij dit bedrag alsnog door de gemeente ontvangen gaat worden.

In onderstaande tabel is ten opzichte van de begroting de afwijking van de baten opgenomen. Vervolgens wordt per betreffend onderdeel een toelichting gegeven.

f - Incidentele bijdragen, huren en grondopbrengsten

Als gevolg van incidentele bijdragen van derden, incidentele grondopbrengsten en een niet begrote subsidie voor woningbouwimpuls is in de exploitatie een voordelig resultaat gerealiseerd van afgerond € 1.224.000.

g - Overige - o.a. baten strategisch vastgoed

In de exploitatie van strategisch vastgoed is een hogere opbrengst gerealiseerd als gevolg van een niet begrote opbrengst voor verhuur leegstand (Villex vastgoedbescherming). Daarnaast ontstaat er een voordeel als gevolg van hogere exploitatiebijdragen van derden (afgerond € 200.000). Hier staan echter wel kosten tegenoverer die nog niet volledig in 2021 zijn gerealiseerd.

Prestatie exploiteren van gemeentelijke gebouwen

Onderdeel van deze prestatie zijn onder andere de exploitatiebudgetten van maatschappelijk vastgoed. Het resultaat van de prestatie exploiteren van gemeentelijke gebouwen is nagenoeg budgetneutraal.

Echter, zowel aan de lastenkant als aan de batenkant is sprake van een overschrijding. Aan de lastenkant is voor onderhoud vastgoed afgerond eenmalig € 100.000 meer uitgegeven dan begroot. Dit als gevolg van het sluiten van nieuwe onderhoudscontracten. Het beschikbare budget van 2021 is nog gebaseerd op de oude beheerplannen. Daarnaast zijn niet alle kosten van beheerpanden (o.a. OZB) volledig doorbelast naar de verschillende exploitatie budgetten binnen de gemeentelijke begroting. Hierdoor ontstaat binnen deze presatie een nadeel van € 100.000 en ontstaat binnen een ander programma van de gemeentelijke begroting een voordeel. Tegenover deze nadeel van € 200.000 staat een voordeel van afgerond € 200.000 op het incidentele projectbudget Tries Semlerstraat. Aan de batenkant zijn ten opzichte van de begroting ook verschillen ontstaan die hieronder nader worden toegelicht.

Zo zijn de werkelijke huurinkomsten van maatschappelijk vastgoed lager dan begroot. Oorzaak hiervan is dat bij een aantal panden per 1 januari 2021 nieuwe huurcontracten zijn afgesloten waarbij het gebruikelijk is om in het 1e jaar een huurvrije periode af te spreken. Deze huurvrije periode heeft geresulteerd in een lagere huur van afgerond € 90.000. Vanaf 2022 wordt de volledige verbeterde jaarhuur in rekening gebracht.
Voor de panden Stadsgehoorzaal en Oude Vest (schouwburg) is als gevolg van een verbouwing een huurvrije periode afgesproken. Dit heeft geresulteerd in een lagere huur van afgerond € 110.000.
De huur van het pand Hazewindsteeg (huurder voorheen BplusC) is per juli 2020 beëindigd. Echter, in 2020 is wel de volledige huur ontvangen. De terugbetaling van een deel van de huursom 2020 is in 2021 verantwoord en leidt tot een nadeel van € 100.000. Aangezien het pand ook in 2021 leeg staat is er een nadeel gerealiseerd e van € 150.000. Conform het beleidskader Vastgoed wordt als gevolg van aanpassing huur de subsidie ook verlaagd. In 2021 is echter de verlaging van de subsidie niet ingezet voor aanpassing huur maar voor externe plankosten huisvestingsonderzoek BplusC. In 2022 wordt de verlaging van de subsidie wel ingezet voor compensatie lagere huur.
Naast deze nadelen is ook een voordeel gerealiseerd op het eenmalig beschikbare budget voor compensatie huurinkomsten als gevolg van corona. In 2021 is van het beschikbare budget afgerond € 320.000 niet ingezet.
Daarnaast is in 2021 op overige baten (servicekosten, doorbelasten energie, overige opbrengsten) een voordeel gerealiseerd van afgerond € 130.000. Hier staan echter wel kosten tegenover.

6C Wonen

De afwijking van zowel de lasten als de baten is binnen dit beleidsterrein kleiner dan € 250.000.

6D Energietransitie

Het voordeel op de lasten van € 610.000 heeft betrekking op een overbesteding op de prestatie meer energie besparen (min € 44.000), een onderbesteding op de prestatie meer duurzame energie opwekking (€ 128.000) en een onderbesteding op de prestatie aardgasvrije stad (€ 526.000), waarvan € 42.000 op de lokale opgave, € 90.000 op de bovenlokale warmte en € 394.000 op het niet volledig benutten van de RRE-subsidie. Het nadeel op de baten van € 197.000 heeft betrekking op het niet volledig benutten van de RRE-subsidie (min € 394.000) en een extra bijdragen regio-gemeenten voor de warmte transitie (€ 197.000).

Toelichting op afwijkingen Reserves

Onderstaand worden de afwijkingen van zowel de stortingen als de onttrekkingen aan de reserves toegelicht.

Reserve Grondexploitaties

De werkelijke storting in de reserve is € 98.000 lager dan begroot. Reden is het niet realiseren van de reserveringsvergoeding Lammenschansweg 4-6 (€ 50.000). Deze is doorgeschoven naar 2022. De totale reserveringsvergoeding (5 jaar - in 2022 laatste jaar) wordt verrekend met de uiteindelijk verschuldigde koopsom. Voor het project Dolfijn Het Schippertje is de begrote bijdrage van € 47.000 niet geboekt in de reserver. Deze bijdrage is echter wel binnen gekomen en wordt gestort in de reserve middels bestemmingsvoorstel bij de jaarrekening.

De werkelijke onttrekking aan de reserve is € 171.000 hoger dan begroot. Reden is met name dat de geraamde exploitatiebijdragen aan investeringen niet volledig zijn uitgevoerd en dus ook niet volledig worden onttrokken. Dit betreft onder andere de projecten die voorgefinancierd zijn uit het krediet Initiatieven derden, het project Ontwikkeling entreegebied Bio Science Park, het restplan Vollenhovekade en Voetgangersbrug/inrichting Mendelweg. Ook is vanuit de reserve budget beschikbaar gesteld voor de projecten Ananasweg en Groenplan. Deze middelen zijn nog niet volledig ingezet. Bovenstaande resulteert in voordeel van € 1.074.000. Daarnaast is een onttrekking gerealiseerd die niet is begroot. Dit betreft het verhogen van de voorziening negatieve grondexploitaties als gevolg van actualisatie actuele grondexploitaties (o.a. Lammenschansdriehoek). Dit betreft een nadeel van € 1.245.683. In de financiele verordening is al uitzondering opgenomen dat de mutatie op de voorziening negatieve grondexploitaties bij de jaarrekening voor bestemming wordt verrekend met de reserve Grondexploitaties.

Reserve Bovenwijkse voorzieningen Grondbedrijf (Programma 6)
De onttrekking aan de reserve is € 13.000 lager als gevolg van exploitatiebijdragen aan investeringen die nog
niet volledig zijn uitgevoerd en dus ook niet volledig worden onttrokken. Dit betreft het krediet onderzoek
herplaatsing Waaghoofdbrug (€ 3.000) en het krediet Beeldende kunst (€ 10.000).

Egalisatiereserve inkomsten bouwleges
Er is per saldo € 287.384 meer aan bouwleges ontvangen dan begroot. Daarom is er extra gestort in de reserve. De invoeringskosten voor de omgevingswet zijn € 499.225 lager uitgevallen dan begroot en dat is deels ontstaan door het uitstel van de invoering van de omgevingswet.

Reserve Sociale huurwoningen
De reserve sociale huurwoningen wordt ingezet voor de uitvoering van de Nota wonen. In 2021 is hiervoor
€ 40.000 besteed.

Reserve Leids uitvoeringsprogramma LUBO 2016
De onttrekking aan de reserve Leids uitvoeringsprogramma LUBO 2016 is € 1,5 miljoen lager als gevolg van
exploitatiebijdragen aan investeringen die nog niet volledig zijn uitgevoerd en dus ook niet volledig worden
onttrokken. Het betreft het project bodemsanering (algemeen).

Reserve Herstructurering woongebieden SvZ&V
De onttrekking aan de reserve is € 20.000 lager als gevolg van exploitatiebijdragen die in een later stadium
worden gerealiseerd. Dit betreft het project Kooiplein. Daarnaast is de storting € 8.000 lager als gevolg van een aanpassing in de rente.

Reserve Stedelijk ontwikkeling (P6)
De onttrekking aan de reserve is € 122.000 lager als gevolg van een exploitatiebijdrage aan een investering die
nog niet volledig is uitgevoerd en dus ook niet volledig wordt onttrokken. Het betreft het project wonen boven winkels.

Reserve Leefbaarheids projecten in de wijken P6

De onttrekking aan de reserve is € 54.000 lager als gevolg van het niet volledig inzetten van het beschikbaar budget voor het project coordinatie uitvoering WOP Noord.

Reserve GSB-middelen ISV/EZ
Vanuit deze reserve zijn middelen beschikbaar gesteld voor het opstellen van vijf gebiedsvisies. Van het
beschikbaar gesteld budget is in 2021 nog € 171.000 beschikbaar. Hiervan is in 2021 € 135.000 ingezet. Het restant schuift door naar 2022 aangezien nog niet alle visies zijn afgerond.

Reserve Asbestsanering P6

Vanuit de reserve Asbestsanering is € 200.000 beschikbaar gesteld voor het eventueel saneren van gemeentelijke gebouwen. In 2021 is bij 2 panden asbest gevonden. De totaal gemaakte kosten in 2021 bedragen voor het saneren van deze panden in totaal € 36.308. Het restant schuift door naar 2022 voor eventuele inzet asbestsanering gemeentelijke gebouwen. Daarnaast is € 105.000 beschikbaar gesteld voor asbestsanering stadhuis. Deze middelen zijn in 2021 ook daadwerkelijk ingezet.

Reserve Herontwikkeling Stationsgebied e.o.
De werkelijke onttrekking aan de reserve is € 161.000 lager dan begroot aangezien de geraamde
exploitatiebijdrage aan investeringen niet volledig zijn uitgevoerd en dus ook niet volledig worden onttrokken. Dit betreft het project Morssingelblok H2-5.

Reserve Duurzame stad (P6)
Onttrekking reserve Duurzame Stad is € 460.000 lager dan begroot. Dit komt door een onderbesteding op de vanuit de reserve gedekte kosten van de energietransitie.

Kredieten die afgesloten zijn met een overschot van € 50.000 of meer dan 10% van het investeringskrediet worden hieronder toegelicht.

INVESTERINGEN

Overschrijdingen op investeringskredieten

7101487 Renovatie Oppenheimstraat 2

De lasten van dit krediet zijn met afgerond € 51.000 overschreden. Dit als gevolg van extra verduurzamingsmaatregelen. Ter compensatie is een vergoeding ontvangen van de gebruiker waardoor het saldo van het krediet niet wordt overschreden.

Toelichting op investeringskredieten ouder dan drie jaar die niet afgesloten worden bij de jaarrekening

7100135 exploitatieovk Haagwegterrein (La Linea)
Dit krediet kan nog niet worden afgesloten. Het wordt in 2022 afgesloten nadat het project geheel is overgedragen en in beheer is genomen. Er worden hiervoor in 2022 nog plankosten gemaakt. Dit vindt naar verwachting in de eerste helft van 2022 plaats.

7100136 LBSP externe plankosten en 7100153 planvoorb. Leiden Bio Science Park
Het project- en gebiedsmanagement voor Leiden BioScience Park wordt benaderd volgens een
programmastructuur ten behoeve van de voortdurende gebiedsontwikkeling van het BioScience Park. Hiertoe
heeft de gemeenteraad de kredieten LBSP externe plankosten en planvoorbereiding Leiden Bio Science Park (terdekking van de interne plankosten) beschikbaar gesteld. Zolang deze ontwikkelingen, volgens de leidraad als neergelegd in het Masterplan en in opdracht van de gemeenteraad, voortduren zal dit krediet naar verwachting niet worden afgesloten.

7100139 Bodemsanering

Dit krediet kan niet worden afgesloten vanwege (doorlopende) verplichtingen van het Leidse
Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond 2016-2020 (LUBO).

7100152 Gevelsanering woningen
Het krediet is nodig om aan de verplichting vanuit de rijksoverheid te kunnen voldoen om de gevels van de
zogenaamde A-lijstwoningen te saneren voor wat betreft het geluid, alsmede voor de verplichte geluidsanering van niet gemelde woningen die wel in de saneringsprojecten moeten worden meegenomen. Prognose is dat de werkzaamheden tot en met 2026 zullen doorlopen.

7100245 muziekcentrum De Nobel
Om (geluid-) technische problemen inzichtelijk te maken is een uitgebreid onderzoek gedaan door TNO en
Level-acoustics. De definitieve rapportage is nog niet volledig afgerond en zal naar verwachting leiden
tot concrete, op korte termijn, uit te voeren maatregelen. Het krediet kan pas na afronding daarvan afgesloten worden.

7100459 wonen boven winkels
Het project is in 2016 uitgebreid en het budget is hierdoor verhoogd. In 2018 is het project opnieuw verlengd
voor de komende jaren. Er is geen strikte termijn aan te hangen aangezien inzet van het krediet afhankelijk is
van het aantal aanvragen.

7100622 Kunst in openbare ruimte
Dit krediet kan niet worden afgesloten aangezien lopende verplichtingen zijn aangegaan zoals plaatsing van
een aantal beelden in het Singelpark. In 2022 wordt dit krediet verder aangesproken.

7100666 Bijdragen opstellen gebiedsvisies
Er wordt ingezet op intensieve integrale gebiedsaanpakken. Naast inzet op sociale vraagstukken volgt soms ook de noodzaak tot investeringen in de fysieke omgeving. Hiervoor is meestal nodig dat er een visie op een buurt
of gebied wordt gemaakt, wat soms langer duurt dan gedacht, rekening houdend met de kans en uitdaging die er ligt. Ook bepaalde ontwikkelingen hebben het nodig dat er eerst geïnvesteerd wordt in het opstellen van
een visie.

7100783 afrondende werkzaamheden Nieuw Leyden
Dit krediet kan nog niet worden afgesloten in verband met de overdracht van de openbare verlichting in het Koningsparkje, een aantal lichtmasten in de Edisonstraat en wat aanpassingen aan lichtmasten in de Koningsstraat. Naar verwachting zal dit in het eerste kwartaal van 2022 zijn afgerond.

7100788 Multifunctioneel maken Merendroom
De bedoeling is om het pand multifunctioneel te maken zodat het gebruikt kan worden door verschillende
instellingen. Om dit mogelijk te maken is een ruimte nodig die nu nog is verhuurd. Het plan kan dus
pas worden uitgevoerd na beeindiging huurcontract.

7100800 Herinrichting Surinamestraat
Dit krediet zal worden betrokken bij de scope-uitbreiding waaraan momenteel wordt gewerkt met een
aantal partners in de stad. Deels zal het restantkrediet worden gebruikt ter dekking van het tekort op de
'herinrichting plein Timorstraat-Arubapad'. Moet daarom beschikbaar blijven in 2022.

7101050 grond Haagwegkwartier - ROC Ter Haarkade
Dit betreft de ontwikkeling van de leegstaande school op de Ter Haarkade 1 waar een ontwikkelende partij
appartementen voor jongeren gaat realiseren. De grond is nog niet door de gemeente geleverd aangezien er
nog bezwaar loopt tegen de afgegeven omgevingsvergunning. De verwachting is dat dit beroep uiterlijk in
2022 wordt afgerond.

7101058 Voorbereiding Stationsgebied en omgeving (hierna STEO) - Buskavel 1
Dit krediet dient beschikbaar te blijven omdat hierop plankosten worden geboekt welke, nadat het Uitvoeringsbesluit STEO - Buskavel 1 door de gemeenteraad is besloten, zullen worden opgenomen in de vastgesteld 'grondexploitatie STEO - Buskavel 1".

7101059 Voorbereiding STEO-Morspoortterr. M1-2-3
Dit krediet dient beschikbaar te blijven omdat hierop plankosten worden geboekt welke, nadat het Uitvoeringsbesluit STEO-Morspoortterr. M1-2-3 door de gemeenteraad is besloten, zullen worden opgenomen in de vastgesteld 'grondexploitatie STEO-Morspoortterr. M1-2-3". Naar verwachting zal in 2022 een uitvoeringsbesluit “Morspoortterrein (M1,2,3)” aan de gemeenteraad worden aangeboden.

7101061 voorbereiding STEO-Openb.geb.+civ.werken
Dit krediet dient beschikbaar te blijven omdat hierop deelgebied overstijgende externe onderzoeken worden verantwoord om vervolgens conform relevantie te worden doorbelast aan deelgebieden einde kalenderjaar.

7101063 voorbereiding STEO - Trafolocatie 1
Dit krediet dient beschikbaar te blijven omdat hierop plankosten worden verantwoord welke, nadat het Uitvoeringsbesluit STEO - Trafolocatie T1 door de gemeenteraad is besloten, zullen worden opgenomen in de vastgesteld 'grondexploitatie STEO - Trafolocatie T1".

7101068 Verb.entree minder-validen geb.Oude Vest
Het onderzoek naar huisvesting voor BplusC is nog steeds gaande. Hierover is overleg met BplusC. Afhankelijk
van de uitkomst van het huisvestingsonderzoek zal worden besloten of dit krediet gebruikt gaat worden. De
verwachting is dat dit in 2022 duidelijk gaat worden.

7101129 Invoering Omgevingswet

Het krediet 7101129 invoering omgevingswet mag nog niet worden afgesloten omdat de transitiefase voor implementatie van de nieuwe omgevingswet nog niet is afgerond. Deze fase loopt in ieder geval door t/m 2023. Tot die tijd zullen we het krediet gebruiken om de extra kosten die deze transitiefase met zich mee brengt te kunnen dekken.

7101177 Tijdelijke maatregelen Lammenschansdriehoek
Het krediet is bedoeld om te investeren in het leefbaar houden van de omgeving gedurende de periode dat de gebiedsontwikkeling uitgevoerd wordt. Gebiedsontwikkeling is een langjarig proces en kent een uitgebreide fasering. De eerste stappen in de Lammenschansdriehoek zijn inmiddels gezet, met de oplevering van het Bètaplein en de Leidse Schans. Hierbij waren nog weinig aanvullende maatregelen nodig. Dit is inmiddels veranderd c.q. toegenomen. De noodzaak om te investeren in het leefbaar houden van de omgeving gedurende de gebiedsontwikkeling is daarmee ook gegroeid. De komende periode wordt het Kanaalpark heringericht en over een aantal jaren worden ook de eerste gebouwen aan de Lammenschansstrip opgeleverd. Verwachting is dat met name rondom de Lammenschansstrip tijdelijke maatregelen nodig zullen zijn. Het krediet kan daarom niet worden afgesloten.

7101300 Krediet Initiatieven derden
Het doorlopende krediet Initatieven derden is ingesteld om aanloopkosten (zowel gemeentelijke plankosten
als onderzoekskosten die overeenkomstig de Wet ruimtelijke ordening verhaald moeten worden op de
initiatiefnemer) van projecten waarbij het initiatief bij een marktpartij ligt te kunnen voorfinancieren.
Dit betreft de voorfinanciering tot sluiten anterieure overeenkomst. Door het sluiten van een anterieure
overeenkomst, afroming van de meeropbrengst bij erfpachtconversie, extra opbrengsten uit grondverkoop of
een exploitatieplan worden deze voorgefinancierde middelen van derden door de gemeente terug ontvangen. Dit doorlopende krediet is dus ingericht om initiatieven vanuit de markt te kunnen opstarten en moet hierdoor dus beschikbaar blijven. Echter, voor het opstarten van projecten vanuit de markt is nu het beleid om met de betreffende marktpartij een zogenaamde intentieovereenkomst te sluiten waarbij een eerste voorschot op gemeentelijke plankosten wordt overeengekomen. Hierdoor zal het krediet Initiatieven derden minder of niet worden ingezet voor het voorfinancieren van nieuwe initiatieven vanuit de markt waardoor dit krediet na verloop van tijd afgesloten kan worden.

7101327 klimaatinstallatie Het Gebouw en 7101328 zonwering Het Gebouw
Het krediet is bedoeld om de bestaande klimaatinstallatie en buitenzonwering te verbeteren aangezien deze niet helemaal voldoen waardoor het binnenklimaat niet voldoet aan de minimaal gestelde eisen. De problematiek is deels terug te voeren op het ontwerp en anderzijds bezuinigingen die tijdens de uitvoering zijn genomen. De verwachting is dat de werkzaamheden in 2022 worden afgerond.

7101474 voorbereiding ontwikkeling entree LBSP

Vanwege een langer dan verwacht ontwikkeltraject is het krediet voorbereiding ontwikkeling entree LBSP nog niet afgesloten. Dit vanwege een optimalisatie van het plan waarvoor eind 2021 een intentieovereenkomst is aangegaan met de universiteit en de ontwikkelaar. De komende periode worden met de ontwikkelaar afspraken gemaakt over het programma en met de universiteit over een nieuw te realiseren parkeergarage. Naar verwachting wordt met het vaststellen van de grondexploitatie in december 2022 het krediet alsnog afgesloten en wordt vervolgens gestart met het bouwrijpmaken van het plangebied.

7101488 Vollenhovenkade
Na het ontbinden van de koop- en de uitvoeringsovereenkomsten met de ontwikkelaar in januari 2018 heeft de ontwikkelaar nog de mogelijkheid om een juridische procedure te starten. Om de grondexploitatie wel af te sluiten is een krediet geopend welke gedekt wordt door een onttrekking uit de reserve Grondexploitaties.

7101959 Kooiplein DG 1,2
Dit krediet is benodigd voor de deelgebieden 1 en 2 van het huidige projectareaal Kooiplein. De middelen
dienen beschikbaar te blijven wegens contractuele afspraken hierover met Kooiplein CV.

7101973 Verpl. Duiker en kabelkast Ter Haarkade
Dit krediet is beschikbaar gesteld voor aanpassingen aan duiker en kabelkast ten behoeve van het initiatief van derde aan de Ter Haarkade. De werkzaamheden zijn momenteel in de afrondende fase en naar verwachting kan het krediet in 2022 worden afgesloten.