Ontwikkelingen in 2021

De aanhoudende coronacrisis was in 2021 een bepalende factor voor de werkzaamheden in het veiligheidsdomein. Er is veel inzet gepleegd in het kader van de regievoering en handhaving van geldende coronamaatregelen en het reguleren van de drukte in de stad. Naarmate de coronacrisis langer voortduurde, werden ook de gevolgen van de crisis steeds duidelijker merkbaar. Het maatschappelijk ongenoegen over (onder meer) de corona-aanpak nam toe. Dit resulteerde in een forse toename in het aantal demonstraties, die bovendien ook omvangrijker waren qua aantal deelnemers. Het treffen van de benodigde voorbereidingen werd hiermee ook een steeds grotere uitdaging, hetgeen ook meer inzet en capaciteit vereiste. Ten gevolge van 'kortere lontjes' nam ook de verbale en fysieke agressie richting BOA's en andere medewerkers toe, hetgeen ook terug te zien is in de toename van het aantal meldingen in het Gemeentelijk Incidenten Registratiesysteem (GIR).

Ondanks de uitdagingen ten gevolge van de coronacrisis zijn er binnen het veiligheidsdomein ook goede resultaten behaald in 2021. Voor de aanpak ondermijning ging in 2021 het adagium ‘je gaat het pas zien als je het door hebt’ maximaal op. Er is veel inzet gepleegd om de bewustwording binnen de organisatie te stimuleren en de samenwerking met ketenparters verder te verstevigen. Ook de eigen informatiepositie is verder verstevigd. Hierdoor nam het aantal signalen van ondermijning opnieuw toe. De effecten van de aanpak van ondermijning zijn zichtbaarder geworden. Niet alleen wat betreft het tegengaan van ondermijnende activiteiten, maar ook waar het ging om het bevorderen van een integere vastgoedmarkt en eerlijke concurrentie.

In 2021 was er getalsmatig een forse daling waarneembaar in het totaal van de criminaliteitscijfers. Er zijn in totaal 5.483 misdrijven geregistreerd door de politie. Dit is een afname van ongeveer 10% ten opzichte van 2020 (6.103 misdrijven). In 2019 lag het aantal misdrijven opvallend hoger (6665), maar in 2018 lag het aantal misdrijven juist meer in de pas met de dalende trend die in 2020 en 2021 is voortgezet. Een zorgwekkende trend hierbinnen is de forse toename van cybercrime en online fraude. De cijfers in Leiden liggen in lijn met de landelijke trend. De daling in 2021 in Leiden (-10%) is sterker dan de landelijk trend (-7,6%) en die in het gebied van de politie-eenheid Den Haag (-6,45%). Het valt te bezien of met het einde van de coronacrisis dit ook gevolgen zal hebben voor het aantal (digitale) misdrijven.

Beleidsterrein 2A Veiligheid

Toelichting op prestaties

2A1.1 Aanpak ondermijning

In 2021 is opnieuw stevig ingezet op zowel de preventieve als de repressieve aanpak van ondermijning. Dit heeft tot zowel een verdere professionalisering van de aanpak als tot goede directe en indirecte resultaten geleid. Opnieuw nam het aantal signalen van ondermijning toe (+12%) en werden er meer integrale controles uitgevoerd (verzesvoudigd naar 17). Ook het aantal Bibob-onderzoeken nam toe: door het starten van 41 nieuwe onderzoeken kwam het totaal aantal lopende onderzoeken uit op 74 (in 2020: 46 lopende onderzoeken). De Wet bibob heeft als instrument duidelijk zijn meerwaarde bewezen in het voorkomen van ondermijnende activiteiten. Gelet op het toegenomen aantal signalen en de complexiteit van lopende Bibob-onderzoeken en ondermijningscasuïstiek zijn er weegteams in het leven geroepen. Op die manier kunnen (en moeten) op een zo objectief mogelijke manier keuzes worden gemaakt.

Twee belangrijke projecten kregen in 2021 (steeds meer) voet aan de grond in Leiden: het vastgoedproject ‘Geldstromen in de Leidse vastgoedwereld’ (tegengaan witwassen) en het project ‘Dealbreakers’ (voorkomen instroom jongeren in criminaliteit). Ook heeft de informatieorganisatie rondom de aanpak van ondermijning een duidelijke impuls gekregen met de ingebruikname van software die bijdraagt aan het verkrijgen van inzicht. Tegelijk werd de expertise vergroot voor wat betreft het kunnen duiden van informatie, bijvoorbeeld als het gaat om het herkennen van signalen van witwassen. De werkwijze is inmiddels een voorbeeld voor vele andere gemeenten. Tenslotte zijn (ondanks corona) wederom een groot aantal ambtenaren door middel van training weerbaar gemaakt tegen ondermijning.

2A1.3 Voorkomen cybercrime/gedigitaliseerde criminaliteit

Een zorgwekkende meerjarige ontwikkeling is de toename van het aantal misdrijven op het gebied van cybercime en online fraude. Daar waar er in 2019 in Leiden nog maar 19 registraties van cybercrime waren, is dit aantal in 2021 toegenomen naar 51 (168% toename). Er zijn daarnaast in 2021 333 misdrijven met online fraude geregistreerd bij de politie. Hoewel cybercrime de grenzen van de gemeente overstijgt, zijn in 2021 de eerste stappen gezet om te komen tot een lokale preventieve aanpak. Zo hebben drie masterstudenten onderzoek gedaan naar respectievelijk slachtoffereigenschappen bij cybercrime, de digitale onveiligheidsbeleving en de inzet van bestuursrechtelijke maatregelen bij digitale oproepen tot openbare ordeverstoringen. In samenwerking met de diverse kennistellingen en via Leren met de Stad is (en wordt) verkend hoe het thema cybercriminaliteit projectmatig onder de aandacht kan worden gebracht.

2A1.4 Inzet Veilig Thuis

De meldingen en adviezen van Veilig Thuis waren in het 2e corona jaar stabiel ten opzichte van vorig jaar. Naast de uitvoering van de wettelijke taken is ingezet op versterking van de samenwerking op basis van het landelijke programma’s ‘Geweld hoort nergens thuis’, ‘Veilig Voorop’ en extra inzet ten behoeve van de lokale teams. De chatfunctie van Veilig Thuis maakt na een landelijke evaluatie definitief onderdeel uit van de dienstverlening.

Met ‘Veiligheid Voorop’ is de samenwerking tussen Veilig Thuis, Politie en Justitie versterkt. In dat kader sluit Veilig Thuis aan bij het Zorgvuldig Snel Maatwerk-overleg (ZSM). Dit overleg draait om het snel reageren op veel voorkomende criminaliteit, waaronder huiselijk geweld. Het gaat er om direct een relevante strafrechtelijke reactie tot stand te brengen en te zorgen dat slachtoffers, verdachten en de samenleving merken dat er iets gebeurt. Daarnaast is er en actie gericht overleg gestart, met als doel om samen met Veilig Thuis en justitiepartners casuïstiek vroegtijdig af te stemmen indien sprake is van samenloop straf/zorg en/of bij (vermoedens van) een strafbaar feit.

2A2.1 Beperken van overlast van personen die verward gedrag vertonen

Het aantal incidenten met personen die verward gedrag vertonen, is in 2021 met 8% gestegen van 1.125 naar 1.219. Personen die verward gedrag vertonen, kunnen thuis door de GGZ worden bezocht of naar de Psychiatrische Eerste Hulp (PEH) worden vervoerd om te beoordelen of diegene moet worden opgenomen. Om politiecapaciteit te besparen wordt vervoer naar de PEH nu gedaan door de ambulancedienst. In het Zorg- en Veiligheidshuis kan een plan van aanpak worden gemaakt. Wanneer er een veiligheidsrisico is kunnen er ook bestuurlijke maatregelen worden ingezet, bijvoorbeeld een last onder dwangsom voor hinderlijk gedrag of een gebiedsverbod. Het is altijd van belang om deze maatregelen deel uit te laten maken van een breder plan van aanpak, omdat de effectiviteit dan het grootst is.

2A2.2 Beperken van overlast in de woonomgeving 

De meeste cijfers van overlast in de woonomgeving zijn gedaald in 2021 – zoals overlast van drugs burenruzies, overlast jeugd. Een uitzondering in de cijfers is geluidsoverlast. Op basis van de meldingen kan geconcludeerd worden dat dit samen hangt met de lockdowns. De meldingen gaan niet alleen over coronafeestjes, maar bovenal wordt meer overlast van leefgeluiden ervaren. Buurtbemiddeling ziet ook dat het grootste deel van hun aanmeldingen gaat over geluidsoverlast. Het handelingskader woonoverlast is in 2021 bestuurlijk geëvalueerd met de woningcorporaties. De ervaringen zijn positief: Het kader biedt voor partijen een heldere basis om vanuit te werken. Inwoners weten waar ze moeten melden, omdat het handelingskader een heldere meldroute beschrijft. Er is echter nog ruimte voor verbetering. Interventies blijven soms te lang liggen en partijen weten nog niet altijd (tijdig) het Zorg- en Veiligheidshuis te vinden, waardoor een integraal plan van aanpak soms pas laat tot stand komt. Bekendheid van het handelingskader verdient blijvend aandacht.

2A2.4 Regievoering samenwerking jaarwisseling/vuurwerk

Opnieuw maakten de coronamaatregelen het verloop van oudjaarsavond vooraf onvoorspelbaar. Ook dit jaar gold er een landelijk vuurwerkverbod en was de horeca gesloten. De jaarwisseling verliep onrustig. Het vuurwerkverbod werd minder goed nageleefd dan vorig jaar. De schade aan gemeentelijke eigendommen was afgelopen jaarwisseling ook hoger. Dit kwam met name door een opgeblazen parkeerautomaat en monumentale fontein, evenals de schade aan twee buurthuizen waarvan er een in het geheel is afgebrand. Zowel het aantal politie-incidenten als het aantal brandweermeldingen (van 22.00 uur tot 5.00 uur) is toegenomen ten opzichte van de jaarwisseling 2020-2021. De uitdaging voor het aankomend jaar is om in samenwerking met de partners de overlast weer zoveel mogelijk terug te dringen.

2A2.5 Inzet buurt & wijkveiligheid

In het kader van de inzet rond buurt- en wijkveiligheid is in 2021 veel inzet gepleegd in de aanpak van (georganiseerde) drugscriminaliteit. Zo hebben 10 personen een last onder dwangsom opgelegd gekregen vanwege drugshandel in respectievelijk soft- en harddrugs. Ook heeft de gemeente meerdere woningen en bedrijfspanden gesloten vanwege aangetroffen hennepkwekerijen, grote hoeveelheden (hard)drugs en/of stoffen en goederen waarmee drugs worden gekweekt of vervaardigd. Verder werkt de gemeente rond drugscriminaliteit samen met verschillende samenwerkingspartners, waaronder woningcorporaties. Dit is geregeld in het “Convenant aanpak drugscriminaliteit Eenheid Den Haag 2020-2024”. Een woningcorporatie wordt geïnformeerd bij een constatering van een overtreding van de Opiumwet in een huurwoning en kan eigen maatregelen treffen. Ook zijn er vorig jaar stappen gezet om meer op te trekken met de corporaties rond de preventie van hennepkwekerijen in woningen.

2A2.6 Aanpak fietsendiefstal

Het aantal fietsendiefstallen in Leiden is in 2021 nagenoeg gelijk gebleven aan 2020 (916 t.o.v. 914). Aan de hand van de politiecijfers is nader geanalyseerd of hier opvallende inzichten uit te herleiden zijn. Hieruit is gebleken is dat ongeveer 20% van alle fietsendiefstallen elektrische fietsen zijn. De meeste fietsendiefstallen vinden plaats in de wijk Binnenstad Noord van Leiden. In het kader van de aanpak van fietsenoverlast is in 2021 net als in 2020 minder inzet gepleegd op weesfietsen in het stationsgebied. In plaats daarvan zijn in andere delen van de stad wel meer wrakfietsen verwijderd.

2A3.1 Stedelijke jeugdaanpak

Jeugdoverlast is sterk gedaald, van 1.290 meldingen in 2020 naar 913 in 2021. De Stedelijke Jeugdaanpak (SJA) is naast personen die overlast veroorzaken op straat, ook zeer actief voor jongeren die crimineel gedrag laten zien of voor jongeren die dreigen af te glijden naar criminaliteit. Dit werpt zijn vruchten af. De SJA brengt experts bij elkaar die een mogelijke oplossing voor het probleem in handen hebben en bedenkt gezamenlijk een plan van aanpak. De structurele bijdrage voor de Stedelijke Jeugdaanpak is €210.000,- per jaar. Vanaf 1 januari 2022 is voor een periode van twee jaar €80.000,- per jaar extra beschikbaar gesteld voor de aanpak van jeugdoverlast in de Stevenshof. De aanpak is ondergebracht bij het Zorg- en Veiligheidshuis en gemeente Leiden is opdrachtgever.

2A4.4. Optimale preventie brandveiligheid

Voor het samenwerkingsproject met de brandweer Hollands Midden en de zorginstellingen “De Leidse zorg brandveilig” is eind 2021 een convenant getekend en is het project van start gegaan voor de periode van drie jaar. Doel van het project is het brandveiligheidsbewustzijn bij bestuurders, medewerkers en bewoners van zorginstellingen en woonlocaties voor kwetsbare personen in Leiden te verhogen en te borgen. Inmiddels is een Platform opgericht waar het delen van kennis en ervaringen op gebied van het verhogen van de brandveiligheid centraal staat en de voortgang van het convenant wordt gemonitord.

Verbonden partijen

* De Veiligheidsmonitor is in 2021 anders van opzet dan eerdere jaren, waardoor de uitkomsten niet goed te vergelijken zijn. We kunnen dus niet bepalen of de streefwaarde al dan niet is behaald.
** Door een wijziging in de vraagstelling is deze indicator in 2021 niet gemeten
*** Deze indicator is in 2021 niet gemeten.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Kaderstellende beleidsstukken

In 2021 zijn voor het Programma Veiligheid geen kaderstellende beleidstukken vastgesteld:

• Beleidsregels toepassing Wet Bibob gemeente Leiden 2021

Programmabudget

Toelichting op beleidsterreinen met financiële afwijkingen (op de lasten en/of baten) > € 250.000

2A Veiligheid
Het project Dealbrekers moet voorkomen dat jongeren in de drugscriminaliteit belanden. De kosten zijn declarabel bij het Rijk. De kosten en de opbrengsten bedragen € 84.196 en waren niet begroot.
Voor het tegengaan van vastgoedcriminaliteit is een bijdrage van € 235.518 ontvangen gelijk aan de kosten. De kosten en de opbrengsten waren niet begroot.
De rijksbijdrage Versterkingsgelden is bedoeld voor het tegengaan van radicalisering, extremisme en terrorisme. De kosten zijn declarabel bij het Rijk. De kosten en de opbrengsten bedragen € 118.509 en waren niet begroot.

INVESTERINGEN

Overschrijdingen op investeringskredieten
Binnen dit programma zijn per 31-12-2021 geen overschrijdingen op investeringskredieten.

Toelichting op investeringskredieten ouder dan drie jaar die niet afgesloten worden bij de jaarrekening
Binnen dit programma zijn geen investeringskredieten ouder dan drie jaar.