Ontwikkelingen in 2023

Programma 10 is onderdeel van het sociaal domein, net als de programma's 7, 8C en 9. We zetten in op bestaanszekerheid voor elke Leidenaar. De focus ligt op het hebben van werk, voldoende inkomen, deelname aan de samenleving en het voorkomen van schulden. Alle inwoners moeten een dak boven hun hoofd hebben en voldoende financiële middelen hebben om rond te komen, bij voorkeur via werk. Hiervoor is een arbeidsmarkt nodig waar voor iedereen een plek is. We bieden een sociaal vangnet voor inwoners die geen werk hebben of te maken hebben met ziekte. Op die manier kunnen alle Leidenaars meedoen, op een manier die past bij hun eigen situatie.

Arbeidsparticipatie
Door een verbeterde integrale aanpak zijn in 2023 40 procent meer mensen bij DZB aangemeld voor een traject naar werk of een andere vorm van activering dan in 2022. Het gaat daarbij zowel om mensen die korte als langere tijd een uitkering hebben. Gelijk met deze toename is ook het aantal mensen dat op een beschutte werkplek of met loonkostensubsidie werkt toegenomen. Het wijkleren is een vervolg op de pilot Wijkleerbedrijf die in 2022 succesvol is afgerond. In het wijkleren kunnen mensen in de eigen wijk de eerste stap naar werk of activering zetten. Vanaf september 2023 is het wijkleren uitgebreid naar de andere wijken in Leiden. DZB werkt in de wijken samen met de andere stadspartners die hier actief zijn.

Volwasseneneducatie
Het aantal trajecten bij taalaanbieder NL Training is in 2023 verdubbeld ten opzichte van 2022. Ook het aantal deelnemers bij het programma Taal & Participatie (taal- en participatietrajecten voor inwoners met een uitkering) is sinds 2022 met 50 procent gestegen. Een deel van de toename komt door taaltrajecten aan Oekraïners die we vanuit de gemeente hebben gefaciliteerd, maar de rest van de groei is te danken aan aandacht en inzet van partners en gemeente (o.a. in het Taalpact, taalnetwerk, Leiden Leiderdorp) voor basisvaardigheden en Taalvaardigheden. Ook is het aantal taalgroepen NT1 verdrievoudigd. Dit komt voort uit een samenwerking van de taalaanbieder en partners in de wijk, zoals BuZz.

Inburgering
In 2023 heeft de gemeente te maken gekregen met een structureel verhoogde taakstelling om asielstatushouders te huisvesten. Ten opzichte van 2022 is de taakstelling verhoogd met 67% (275 personen in 2023 ten opzichte van 165 personen in 2022). Daarnaast is er een toename van alleenstaande minderjarige vreemdelingen en een nieuwe doelgroep gezinsmigranten. Hierdoor staat de Leidse inburgering voor een grote opgave. Het afgelopen jaar is het team Leidse inburgering dan ook verdubbeld in werknemers. Ook hebben we te maken met toenemende wachttijden voor het inburgeringsonderwijs door een tekort aan taaldocenten. De onderwijsroute, het taalschakeltraject Leiden-Den Haag, is door de onderwijsinspectie officieel geaccrediteerd op zowel HBO- als WO-niveau. In de regio Holland Rijnland en de regio Haaglanden vervult het Taalschakeltraject een belangrijke schakel in de weg naar het hoger onderwijs voor jonge, getalenteerde inburgeraars.

Daarnaast is in 2023 het Alrijne-project ‘Op je plek in de Zorg’ van start gegaan. Leidse Inburgering is een samenwerkingsverband aangegaan met partners (Alrijne, MBORijnland, Vluchtelingenwerk, Gemeente Leiden) om vluchtelingen een voortraject te laten volgen. Zo kunnen zij instromen in een opleidingstraject tot helpende in een verpleeghuis.

Ook is een samenwerkingsverband aangegaan met de Welcome App. Zowel inburgeraars als Oekraïners krijgen hiermee een warm welkom in de Leidse regio. De app promoot sociale cohesie door middel van de publicatie van activiteiten en het organiseren van evenementen voor nieuwkomers. Ook biedt het een platform voor lokale inwoners om laagdrempelig in contact te komen met nieuwkomers.”

Maatschappelijke participatie en ondersteuning vanuit minimaregelingen
In 2023 is input opgehaald voor het nieuwe Beleidsplan Armoede 2024-2026 “Samen Sterker”. Dit hebben we onder andere gedaan door middel van een bijeenkomst met inwoners en maatschappelijke organisaties en onderzoek naar de landelijke en lokale regelingen. Daarnaast vormde de minima-effect-rapportage van het NIBUD-onderzoek belangrijke input voor het beleidsplan. Het beleidsplan is eind 2023 aangeboden aan de raad en begin 2024 vastgesteld. Ook is, op verzoek van de raad, een regeling opgezet om inwoners met een laag inkomen te helpen in het betalen van hun dierenartskosten. Daarnaast is er onderzoek gedaan naar de mogelijkheden voor de Sleutelpas. In 2024 wordt dit gevolgd door een financieel haalbaarheidsonderzoek.

Inkomensvoorzieningen
In december is de energietoeslag 2023 uitgekeerd aan inwoners die al in beeld waren bij de gemeente met een inkomen tot 130 procent van het sociaal minimum. Daarnaast hebben inwoners een aanvraag kunnen doen voor de Individuele Bijzondere Bijstand (IBB) energiekosten. Vanaf januari 2024 kan de energietoeslag individueel worden aangevraagd, dit geldt voor alle inwoners die aan de voorwaarden voldoen en de energietoeslag in december niet hadden ontvangen. De regeling loopt tot en met mei 2024.

Arbeidsmarktregio
De komende jaren wordt de arbeidsmarktdienstverlening doorontwikkeld: in elke arbeidsmarktregio komt één (fysiek en digitaal) loket dat toegang biedt tot dienstverlening op het gebied van werk en scholing. Het kabinet reikt hiervoor de kaders aan. In de arbeidsmarktregio Holland Rijnland werken we hier al naar toe met het werkcafé dat in juni 2023 is gestart in het stadskantoor op de Bargelaan. Inwoners kunnen op dinsdagochtend zonder afspraak terecht voor gratis advies over werk of scholing. In september 2023 is het werkcafé ook in Alphen aan den Rijn en De Kust-, Duin- en Bollenstreek gestart. Hiermee helpen we mensen die graag willen werken, ander werk willen of willen omscholen: met en zonder uitkering, werkend en niet-werkend. Tot en met februari 2024 hebben in totaal 673 mensen het werkcafé bezocht, waarvan 285 in Leiden. Het overgrote deel heeft geen uitkering of is werkend. Hiermee weten we dus ook ‘onbekend arbeidspotentieel’ aan te boren voor werkgevers.

Schuldhulpverlening
In Leiden is het percentage huishoudens met problematische schulden in 2023 gestegen naar 6,8 procent, waar dit landelijk 8,8 procent is. Deze stijging is voor een deel te verklaren doordat de belastingdienst de invordering van coronaschulden en de invordering van de toeslagen en inkomstenbelasting weer is gaan opstarten. Bij de Stadsbank en bij Eerste Hulp Bij Geldzorgen (EHBG) zagen we in 2023 een lichte stijging van het aantal aanvragen schuldhulpverlening en het aantal meldingen vanuit vaste lasten partners in het kader van de vroegsignalering.

Eerste hulp bij Geldzorgen
Zowel in 2022 als in 2023 is vanuit de Social Impact middelen EHBG uitgebreid. Hierdoor is voor iedere wijk in Leiden een vaste sociaal werker en schuldhulpverlener beschikbaar gekomen om in contact te komen met de inwoner. Daarnaast is extra capaciteit ingezet om jongeren met schulden te helpen, onder andere door vroegsignalering. In 2023 zijn dan ook meer inwoners bereikt dan in 2022, 21 procent in 2023 ten opzichte van 18 procent in 2022. Het percentage inwoners in Leiden dat hulp accepteert is door de extra inzet en door een combinatie van verschillende contacten bijna verdubbeld, van 7 procent in 2022 naar 13 procent in 2023. Naast dat inwoners hulp hebben geaccepteerd, zijn er ook nog inwoners geweest die zelf actie hebben ondernomen om betaalachterstand op te lossen nadat zij een brief vanuit EHBG hebben ontvangen. Dit was 3 procent in 2023.

Schuldsanering
In juli 2023 is door de wetswijziging in de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP) het traject verkort van 36 naar 18 maanden. Dit geldt ook voor de Minnelijke Schuldsanering Natuurlijke Personen (MSNP). Het ministerie heeft besloten om geen overgangsrecht toe te passen voor inwoners die al in een MSNP-traject zaten waarbij de looptijd 36 maanden is. In de raadsvergadering van 21 december 2023 is besloten om dit overgangsrecht wel toe te passen voor inwoners in Leiden. Daarnaast is ook besloten om de schuldregelingsregistratie bij het BKR (Bureau Krediet Registratie) na afloop van een schuldregeling te verwijderen na 6 maanden in plaats van na 5 jaar. Hierdoor kunnen Leidenaren hun leven sneller weer op orde krijgen. Hiermee sluiten we aan bij de aanpak van andere gemeenten zoals Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht.

Toeslagenaffaire
Gedupeerden van de Toeslagenaffaire worden geholpen via het herstelprogramma van het rijk. Dit bestaat uit financiële compensatie, een schuldenaanpak en brede ondersteuning. De financiële compensatie en de schuldenaanpak worden door het rijk uitgevoerd, de brede ondersteuning via de gemeente. De Stadsbank heeft het afgelopen jaar gedupeerden en kindgedupeerden geholpen via de brede ondersteuning. Het is voor de gemeente moeilijk om kindgedupeerden hulp aan te bieden omdat vanuit de Belastingdienst geen namen van kindgedupeerden worden doorgegeven in verband met privacy. Via de gemeentelijke communicatiekanalen proberen we de kindgedupeerden te bereiken. De brede ondersteuning wordt gegeven op vijf leefgebieden: financiën, wonen, zorg, gezin en werk. Het is de bedoeling dat door de brede ondersteuning de gedupeerde het leven weer zelfstandig of via reguliere hulpverlening verder aan kan. De doelen (en eventuele voorzieningen die nodig zijn om de doelen te bereiken) worden in samenspraak met de gedupeerde opgesteld en opgenomen in een plan van aanpak. Hulp die we verlenen gaat van het verstrekken van woninginrichting tot aan het verstrekken van tandheelkundige hulp. Op de website van de gemeente is een speciale pagina waar informatie is te vinden over de brede ondersteuning. Daarnaast is er een rechtstreeks mailadres waar gedupeerden zich kunnen melden voor hulp.

Beleidsterrein 10A Arbeidsparticipatie

Toelichting op prestaties

10A1.2 Aanbieden volwasseneneducatie

Volwasseneneducatie valt onder de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB), hierbij hoort ook het WEB-budget (educatiebudget om trainingen en opleidingen te financiëren). Hoewel het WEB-budget voor 2023 volledig is besteed en een grote groep mensen heeft deelgenomen aan verschillende trajecten, is er door de flinke toename aan deelnemers (zie ook de inleiding van dit programma), personele wisselingen en organisatieproblemen daarnaast ook een wachtlijst van 300 mensen ontstaan bij de aanbieder. Deze wachtlijst wordt in de eerste helft van 2024 verwerkt.

*) De cijfers van 2023 zijn (nog) niet beschikbaar.
**) In de programmabegroting van 2023 is deze indicator gewijzigd. In voorgaande jaren werd het aantal volledige banen in de Wsw (uitgedrukt in Standaard Eenheden) bij DZB in dienst weergegeven. Mensen die met een Wsw indicatie in het kader van Begeleid Werken bij een reguliere werkgever in dienst zijn werden daar niet in meegenomen. Deze mensen worden voortaan wel meegeteld. De realisatiecijfers voor de jaren 2020, 2021, en 2022 en de streefcijfers vanaf 2023 tot en met 2027 zijn in de programmabegroting 2024 hierop aangepast. De huidige cijfers zijn gebaseerd op de nieuwe telling.
***) In de realisatiewaarde van 2022 stond een fout. Het gerealiseerd aantal nieuw beschut in 2022 had 43 moeten zijn en niet 49.
****) Sinds 2020 is het aantal gerealiseerde banen met opstapsubsidie lager dan 20. Dit terwijl er voor 40 opstapbanen budget wordt gereserveerd. Dit budget wordt grotendeels niet ingezet. DZB bemiddelt mensen bij voorkeur zonder inzet van opstapsubsidie naar werk. Opstapsubiside wordt alleen ingezet als dat nodig is. Daarom wordt vanaf 2024 de streefwaarde voor indicator 10A2.d verlaagd van 40 naar 20,

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 10B Maatschappelijke participatie en ondersteuning minima

Toelichting op prestaties
Zie toelichting bij 'Ontwikkelingen in 2023' aan het begin van dit programma.

Participatieladder

Beleidsterrein 10C Inkomensvoorzieningen

Toelichting op prestaties

Zie toelichting bij 'Ontwikkelingen in 2023' aan het begin van dit programma.

*) De cijfers van 2023 zijn (nog) niet beschikbaar.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 10D Schuldhulpverlening

Toelichting op prestaties

Zie toelichting bij 'Ontwikkelingen in 2023' aan het begin van dit programma.

Effectindicatoren bij 10D Schuldhulpverlening

*) Door de huidige inrichting van het registratiesysteem is op dit moment geen onderscheid te maken tussen particuliere schuldenaren, ex ondernemers en ondernemers. In het nieuwe registratiesysteem wordt dit wel mogelijk.
**) Het aantal ex-zzpers wordt op dit moment niet geregistreerd. Dit wordt in het registratiesysteem aangepast zodat zowel ex-ondernemers als ondernemers geregistreerd kunnen worden.
***) Doordat in de afgelopen jaren relatief minder schuldhulpverleningstrajecten zijn gestart wordt het aantal geslaagde trajecten ook lager.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Kaderstellende beleidsstukken

In 2023 zijn de volgende kaderstellende beleidsstukken vastgesteld:

• RV 23.0093 RV Samen Sterker (armoedebeleid) (vastgesteld 1-2-2024)
• Leidse Visie Gelijke Kansen 2023 (RV 23.0106)
• RV 23.0091 Herijking programma Leiden Inclusief 2023-2025
• RV 23.0061 Verkorten aflosperiode van minnelijke schuldregelingen in het beleidsplan schuldhulpverleninq
  Eerder. beter. sneller 2021 -2024

Programmabudget

BELEIDSTERREINEN

Toelichting op beleidsterreinen met financiële afwijkingen (op de lasten en/of baten) > € 250.000.

10A Arbeidsparticipatie Werk en Inkomen
Op het totale beleidsterrein is per saldo sprake van een voordeel van € 2,5 miljoen.
Op de regionale budgetten Laaggeletterdheid en Volwasseneneducatie zijn onderbestedingen ontstaan van respectievelijk € 172.000 en € 481.000. Er waren incidentele intensiveringen gepland in 2023, die gedekt waren uit onderbestedingen uit de coronajaren, maar dat is maar beperkt gelukt door de taalaanbieders. De reguliere jaarbudgetten zijn volledig besteed.
De uitvoeringskosten bij Inburgering worden gedekt door een vaste rijksbijdrage plus bijdragen van Leidse regiogemeenten. De kosten van de inburgeringsvoorzieningen zijn declarabel bij het Rijk. De inburgering is pas laat op gang gekomen waardoor de uitvoeringskosten lager zijn uitgekomen dan verwacht. Daarnaast is eind 2023 gebleken dat een deel van de uitvoeringskosten bij nader inzien onder inburgeringsvoorzieningen bij het Rijk gedeclareerd kunnen worden. Dit heeft geleid tot € 0,2 miljoen hogere rijksbaten.
Er is medio 2023 een budget van het Rijk ontvangen van € 120.000 voor Taalontheemden uit de Oekraïne. Dit zal pas worden besteed in 2024. Diverse Oekraïense vluchtelingen hebben wel taallessen gehad via het regionale budget Volwasseneneducatie (Wet Educatie Beroepsonderwijs).
Op het regionale budget voor arbeidsparticipatie is een onderbesteding ontstaan van € 379.000. De onderbesteding is voornamelijk ontstaan doordat er pas laat in het jaar regionaal besloten is hoe de middelen aangewend gaan worden (in 2024). Daarnaast is via de slotwijziging 2023 een incidenteel budget van € 68.000 toegevoegd aan de begroting voor een specifieke aanpak van regionale doelgroepen (statushouders en andere kwetsbare doelgroepen), maar zijn er nog geen uitgaven gedaan.

10A Arbeidsparticipatie DZB
Er is een voordeel ontstaan van €1.445.000. Dit is opgebouwd uit een voordeel van € 1.259.000 bij de re-integratie activiteiten, een nadeel van € 141.000 bij de WSW, een voordeel van € 352.000 op de Overhead (zie programma Overhead) en een nadeel van € 25.000 op de reserves.
Het voordeel op het budget Re-integratieactiviteiten is €1.259.000. In het budget van Re-integratie zijn een aantal projecten van de arbeidsmarktregio Holland Rijnland opgenomen. De onderbesteding op het regionaal budget betreft € 1.106.000, dit bedrag is nodig voor de afronding van de projecten in de komende jaren en moet worden overgeheveld.
Bij de overige re-integratieactiviteiten is minder opleidingsbudget aangewend als gevolg van minder instroom en is meer personeel ingezet ten behoeve van de regionale projecten (beide voordelen). Uiteindelijk resulteert dit in een voordeel van € 153.000 op de overige re-integratieactiviteiten.
Het nadeel op het budget WSW is €141.000 en wordt grotendeels veroorzaakt door het realiseren van een lagere omzet (nadeel). Daarnaast zijn de loonkosten lager, omdat er minder mensen uit de nieuwe doelgroep zijn ingestroomd (voordeel). Lagere loonkosten van de nieuwe doelgroep betekent echter ook lagere ontvangsten van loonkostensubsidies (nadeel). Uiteindelijk resulteert dit in een nadeel van €141.000 op de WSW.

10B Maatschappelijke participatie en ondersteuning minima
Op het beleidsterrein is per saldo sprake van een voordeel van € 0,8 miljoen.
De afrekening van de subsidie aan het Volwassenenfonds over 2022 heeft tot een voordeel van € 153.000 geleid. Het fonds heeft eind 2023 aangegeven dat op de verstrekte subsidie over 2023 een onderbesteding is ontstaan van € 113.000. De stichting Leergeld heeft € 107.000 overgehouden doordat ze meer externe middelen (Rijk, fondsen) hebben verkregen dan verwacht. Op de inkomsten leenbijstand is een voordeel ontstaan van
€ 136.000. Deze vier voordelen vallen binnen het hek van het sociaal domein.
Op de kosten leefgelden Oekraïne (gemeentelijke opvang) is een voordeel ontstaan van € 166.000. Dat komt deels omdat er meer Oekraïners zijn gaan werken. Dit voordeel zal worden verrekend met de reserve OSA.
Op de kosten kwijtscheldingen gemeentelijke heffingen is een voordeel ontstaan van € 41.000. Daarnaast is een niet-geraamde bate ontvangen van het Rijk van € 44.000 inzake verleende kwijtschelding aan gedupeerden van de toeslagenaffaire. Beide voordelen zullen worden verrekend met de concernreserve.
Er is een incidenteel voordeel van € 170.000 ontstaan doordat een deel van de voorziening oninbaar is vrijgevallen. Voorheen werd 60% van de openstaande leenbijstandsvorderingen als oninbaar beschouwd. Na analyse van de openstaande vorderingen is gebleken dat het percentage naar 58% kan worden bijgesteld.

10C Inkomensvoorzieningen
Er is een incidenteel voordeel van € 1,0 miljoen aan baten ontstaan doordat een deel van de voorziening oninbaar is vrijgevallen. Voorheen werd 60% van de openstaande bijstandsvorderingen als oninbaar beschouwd. Na analyse van de openstaande vorderingen is gebleken dat het percentage naar 58% kan worden bijgesteld.

10D Schuldhulpverlening
De hogere kosten worden veroorzaakt doordat bepaalde kosten vergoed worden aan gedupeerden van de kindertoeslagaffaire. Deze kosten kunnen volledig worden gedeclareerd bij het Rijk en daardoor is de hogere opbrengst ontstaan.

RESERVES
Toelichting op afwijkingen Reserves > € 250.000

Reserve DZB zachte landing rijksbezuinigingen WSW
Het nadeel op de reserve is € 25.000. Begroot was een onttrekking van € 183.000, echter zijn er minder kosten gemaakt waardoor uiteindelijk een onttrekking van € 158.000 is gerealiseerd.

Reserve social domein programma 10

Er is € 172.095 minder onttrokken doordat de geplande intensivering bij Laaggeletterdheid maar deels gelukt is. Daarnaast is het budget voor de vervanging van Polydoc (software) via de slotwijziging overgeheveld naar 2024. Dat is per abuis via de reserve budgetoverheveling verlopen, maar het had via de reserve sociaal domein moeten verlopen. Voorgesteld zal worden om de geraamde onttrekking van € 90.000 alsnog over te hevelen naar 2024.

INVESTERINGEN
Overschrijdingen op investeringskredieten
Niet van toepassing.

Toelichting op investeringskredieten die worden afgesloten met een opvallend overschot
Niet van toepassing.

Toelichting op investeringskredieten ouder dan drie jaar die niet afgesloten worden bij de jaarrekening
Niet van toepassing.