Ontwikkelingen in 2022

Cultuur

Publiek
In de 2022 ging de cultuursector geleidelijk weer open voor publiek. In het eerste kwartaal waren er nog beperkende coronamaatregelen. De geleidelijke opheffing van die beperkingen was voor zowel de cultuursector als voor het publiek een opluchting. In de loop van 2022 bleek echter wel dat de bezoekersaantallen zich nog niet herstelden tot het oude niveau van voor de coronacrisis.
De gemeente en de (grotere) culturele instellingen werken gezamenlijk aan een toekomstbestendige en weerbare cultuursector. Het is van belang om het publiek weer in de zalen te krijgen. Zo heeft Gebr. De Nobel namens de 6 grotere culturele instellingen in 2022 het initiatief genomen voor een doelgroepenonderzoek. Dat is ook van belang met het oog op diversiteit en inclusie (zie ook programma 9 Maatschappelijke ondersteuning). De resultaten van het onderzoek worden in 2023 verwacht.

Maatwerk huisvesting
Vanaf medio 2022 werken we aan maatwerkoplossingen voor de huisvesting van culturele instellingen. We richten ons op de huisvesting van de volgende instellingen: BplusC, LSSGZ, Ins Blau, De Nobel (onderdeel vd C6) en Ars en de Veenfabriek/ Scheltema. Het streven is dat er medio 2023 per instelling een maatwerkoplossing ligt. Uitgangspunt in dit proces is:
- De huisvesting in (monumentale) panden is functioneel, duurzaam en betaalbaar voor de gebruiker.
- Met transparante inhoudelijke en financiële afspraken met de gemeente.

Steunmaatregelen cultuur
Landelijk zijn er geen aanvullende middelen beschikbaar gekomen voor de na-ijleffecten van corona in de culturele sector. Begin 2022 heeft het college besloten tot de regeling Coronasteun Cultuur Leiden 2022. Behalve compensatie van netto-schade werd hierbij ook ingezet op transformatie naar een sterkere en meer weerbare, toekomstbestendige cultuursector. De middelen voor deze regeling bestonden uit de restantbudgetten van 2021. Daarnaast werd er nog extra ingezet op de ondersteuning van Leidse makers, hier is actief gebruik van gemaakt. Van de 6 grote culturele instellingen die subsidie ontvangen van de gemeente (C6) hebben er 5 gebruik moeten maken van de Coronasteun Cultuur-regeling Leiden 2022, met name voor netto-schade. De precieze schade 2022 wordt pas bij de jaarafrekeningen 2022 bekend, deze worden door de instellingen ingediend in mei 2023.

Prijsstijgingen alle sectoren
Uiteraard voelen alle sectoren sterk de impact van de prijsontwikkelingen in 2022, als gevolg van inflatie en de stijging van energiekosten. Dit komt voor de cultuursector bovenop de effecten van corona. Ook in de erfgoedsector wordt dit uiteraard gevoeld. In diverse grote historische gebouwen - zoals het religieus erfgoed - ging de verwarming uit. Ook vond er in 2022 een opvallend grote stijging plaats in het aantal aanvragen voor een (gratis) duurzaamheidsadvies (van Erfgoed Leiden) voor historische gebouwen.

Boisotkade - Erfgoed Leiden en Omstreken
De Raad heeft in 2022 een budget beschikbaar gesteld voor de renovatie en verduurzaming van de huisvesting aan de Boisotkade. Dit is een belangrijke stap op weg naar een toekomstbestendige huisvesting met bezoekerscentrum.

Sport

Ook in 2022 stimuleerden we dat elke Leidenaar moet kunnen sporten, spelen en bewegen, in lijn met het Beleidskader Sport en Gezondheid: 'Samen maken we de stad gezond en actief 2019-2023’ (RV 19.0093). We streven ernaar dat de fysieke leefomgeving sporten, spelen en bewegen bevordert en dat iedere Leidenaar een gezonde en actieve leefstijl heeft. In het beleidsakkoord 'Samen leven in Leiden 2022-2026' zijn onder andere extra middelen beschikbaar gesteld voor het op peil houden van een gezond Leids sportklimaat. Daarnaast is er budget uitgetrokken voor het vergroten van de doelgroep die gebruik kan maken van het Jeugdfonds sport en cultuur. We hebben in bredere zin gekeken naar het ondersteunen van verenigingen in de hogere energielasten, onder andere door de energieactie.

Handboek sportaccommodaties
In 2022 heeft het College het Handboek sportaccommodaties vastgesteld (BW 22.0103). Hierin staat welke sportvoorzieningen we aanbieden, dat we zorgen voor luxere sportvoorzieningen indien de sportvereniging de meerkosten hiervan betaalt en voor welke voorzieningen verenigingen zelf zorg mogen/dienen te dragen. Daarnaast gaat het Handboek in op de rol die verenigingen kunnen spelen in het onderhoud van gemeentelijke sportvoorzieningen. Tenslotte beschrijft het Handboek de spelregels voor verzoeken van verenigingen om gemeentelijke sportvoorzieningen vervroegd (eerder dan gepland) of aanvullend (bovenop de geplande maatregelen) te verduurzamen. Het Handboek draagt bij aan het verbeteren van de communicatie en samenwerking met sportverenigingen (door duidelijkheid te creëren over wat verenigingen van de gemeente mogen verwachten en welke initiatieven zij, onder welke voorwaarden, zelf mogen en kunnen nemen).

Wijksportpark de Mors
In 2022 zijn we gestart met het project sportpark de Mors. De Steenwisselplaats wordt bij het sportpark De Mors betrokken, waarmee gedeeltelijk invulling wordt gegeven aan de compensatieopgave als gevolg van het bestemmen van sportpark De Vliet tot bedrijventerrein. In sportpark de Mors breiden we ook de rugbycapaciteit uit. Ook wordt er, conform de visie op wijksportparken (RV17.0062), ruimte gecreëerd voor de ongebonden sporter. Tot slot wordt ook een kwaliteitsimpuls gegeven aan een of twee bestaande voetbalvelden door deze te vervangen door kunstgras. Dit bevordert de bespeelbaarheid: de velden kunnen intensiever gebruikt worden en bij slecht weer kan er aanzienlijk langer doorgespeeld worden.

Sportakkoord
Om in aanmerkingen te komen voor de energieactie konden verenigingen een aanvraag indienen voor een gratis energiescan en €1500,- om de eerste acties uit de scan direct uit te voeren. Bijna 30 verenigingen hebben een aanvraag ingediend en groen licht gekregen. Begin 2023 worden afspraken met de verenigingen gemaakt om de scans uit te voeren. In de reguliere rondes van het Sportakkoord is in 2022 o.a. een toekenning geweest aan de klimvereniging om de vereniging en faciliteiten toegankelijk te maken voor de kwetsbare groep van mensen met een fysieke beperking, heeft de badmintonvereniging een toekenning gekregen om een nieuwe vorm van badminton in de buitenlucht voor jeugd en senioren te introduceren, heeft een roeivereniging een toekenning gekregen om een project voor blinden en slechtzienden te starten. In 2023 gaan we met de stad het Sportakkoord 2.0 opstellen, omdat het Sportakkoord tot eind 2022 liep.

Beleidsterrein 8A Cultuur

Inleiding

Cultuurnota en Uitvoeringsagenda Cultuur
In 2020 heeft de raad de Cultuurvisie Leiden vastgesteld, De Kracht van Cultuur. De visie luidt: Cultuur in Leiden biedt iedereen die hier woont, werkt of verblijft de gelegenheid mee te doen in onze Stad van Ontdekkingen, zich te ontwikkelen & te ontmoeten, te genieten & te ontdekken. Begin 2022 is de Uitvoeringsagenda Cultuur door het college vastgesteld. In deze Uitvoeringsagenda staat concreet omschreven hoe de gemeente en de culturele instellingen de ambities uit de Cultuurvisie in 2022 gezamenlijk gaan realiseren. In het beleidsakkoord 2022 - 2026 is voor cultuur een aantal prioriteiten gesteld. Daarbij wordt voortgebouwd op de Cultuurvisie 2020 en de uitvoeringsagenda. Een van de prioriteiten is het op orde brengen van de huisvesting van de culturele instellingen. In de Uitvoeringsagenda Cultuur zijn in totaal 10 grotere projecten of thema’s door de gemeente voorgesteld:
1. Breder en ander bereik & diversiteit, inclusie en integratie 2. Fair Practice Code 3. Huisvesting Cultuursector 4. Ruimte voor (Leidse) makers 5. Cultuur en Zorg 6. Cultuur en Kennis 7. Cultuur, onderwijs en arbeidsmarkt 8. Duurzame cultuursector 9. Samenwerking C6 10.Hoe uit de coronacrisis te komen. Met name op de eerste drie thema’s is veel inzet gepleegd door de instellingen.

Toelichting op prestaties

8A1.1 Ondersteunen en mogelijk maken voorstellingen en optredens podiumaanbod
Het publiek was in 2022 nog niet op het oude niveau van voor de coronacrisis. Programmering was wel het grootste deel van 2022 weer mogelijk (na de beperkingen in het eerste kwartaal). Het jongere publiek vindt haar weg sneller terug dan het oudere publiek. De bezoekersaantallen voor het poppodium trekken redelijk snel aan (in 2022 meer dan 80% van het aantal in 2019), voor bezoek aan theater gaat dit herstel minder snel.

Gebr. de Nobel
Bij Gebr. de Nobel is geleidelijk aan het publiek weer teruggekeerd in 2022. In het najaar waren er veel uitverkochte concerten met (inter)nationale topacts als Goldband, Son Mieux, Wende en Kim Wilde. Verder stond 2022 in het teken van het ontwikkelen van meer diversiteit in de programmering om verschillende Leidse publieksgroepen te bereiken. Daarnaast gaf De Nobel prioriteit aan het ondersteunen van de Leidse muziekscene door meer lokale acts het podium te geven en door met Leidse Muzikanten een plan te maken hoe het muziekklimaat in de stad te verbeteren komende jaren.

Leidse Schouwburg / Stadsgehoorzaal
Met een diverse programmering bereikt de Leidse Schouwburg / Stadsgehoorzaal nieuw publiek en zetten ze samen met de C6 blijvend in om diversiteit en inclusie te borgen in de bedrijfsvoering. Tijdens European City of Science 2022 was de Stadsgehoorzaal een bruisend middelpunt en kapstok voor alle congressen nationaal en internationaal. Samen zetten de instellingen Leiden op de kaart, niet alleen als dé stad van de wetenschap maar ook als congresstad (nummer vier van beste congressteden).

8A1.2 Ondersteunen en mogelijk maken museaal aanbod
De bezoekersaantallen zijn ten opzichte van 2022 verbeterd, in het bijzonder voor enkele rijksmusea. Nog niet alle musea zijn op het oude niveau van voor corona. Met name de door de gemeente gesubsidieerde instellingen hebben nog last van de na-ijleffecten van corona.
Museaal aanbod was - na het eerste kwartaal - gelukkig het grootste deel van 2022 weer mogelijk. We zien daarnaast ook dat musea proberen in te zetten op andere doelgroepen. Zoals Museum de Lakenhal met de edities van Lakenhal Laat (avondopenstelling, zie 1.8).

8A1.3 Ondersteunen en mogelijk maken educatief aanbod
Een aantal culturele instellingen in Leiden maakt cultuur-educatief aanbod voor jongeren en volwassenen mogelijk. Dit zijn onder meer BplusC, de Cultuureducatiegroep, Ars Aemula Naturae en de jeugdtheaterscholen. Na de beperkingen van de afgelopen jaren konden cursisten / leerlingen in 2022 weer onder normale omstandigheden van het aanbod gebruik maken.

BplusC
In 2022 is een aantal vervolgstappen gezet in de doorontwikkeling en vernieuwing van BplusC. Het college heeft in 2022 een duidelijke opdracht meegegeven in haar uitvraag aan BplusC en haar sturing op de prestatieafspraken verstevigd. De Toekomstvisie BplusC 2016, de Cultuurvisie 2020 en de startnotitie ‘Bibliotheek, Cultuureducatie en -participatie’ vormen onder meer het vertrekpunt voor deze uitvraag. Ook zijn de aanbevelingen uit de in 2021 uitgevoerde onderzoeken (DCK- ‘De Nieuwe Muziekschool’ en Rapport ‘Samenwerking BplusC- LSSGZ’) meegenomen.
Er zijn goede afspraken gemaakt tussen het college en BplusC over het proces en de te nemen stappen. Dit is vastgelegd in de subsidiebeschikking en de bijbehorende uitvoeringsovereenkomst 2022. In oktober 2022 heeft BplusC een meerjarenplan aan de gemeente aangeleverd. Op hetzelfde moment heeft de directeur/ bestuurder van BplusC laten weten te vertrekken bij BplusC, waardoor het nieuwe meerjarenplan nog niet is vastgesteld.
Samen met BplusC is vormgegeven aan het Stappenplan Muziekeducatie, waarin de doorontwikkeling van het huidige muziekonderwijs met een breder, inclusief aanbod, passend binnen de huidige tijdgeest uitgangspunt is. Er een besluit genomen de herhuisvesting van de muziekeducatie en -programmering naar één pand aan de Oude Vest/Hazewindsteeg. Ook heeft het college de (financiële) haalbaarheid onderzocht van de huisvesting van de bibliotheek. Begin Q2 2023 wordt hierover een bestuurlijke keuze gemaakt.

8A1.4 Ondersteunen en mogelijk maken beeldende kunst (in de openbare ruimte)
Het Lucas van Leyden Fonds heeft in 2022 bijna alle geplande kunstwerken op kunnen leveren, met als hoogtepunt het kunstwerk To Breathe Leiden van de internationaal gerenommeerde kunstenaar Kim Sooja. Per 31 december 2022 is het fonds formeel gestopt. De uitvoering van het laatste kunstwerk van Frank Koolen zal door de gemeente worden overgenomen en plaatsvinden begin 2023.
Verder zagen we in 2022 dat kunst in de openbare ruimte doelwit was van actiegroepen om maatschappelijke thema’s aan de kaak te stellen. Dit heeft gelukkig geen blijvende schade aan de kunstwerken veroorzaakt maar blijft een punt van aandacht. Bij incidenten proberen we met de daders in gesprek te gaan. Daarnaast doen we altijd aangifte bij de politie.

8A1.5 Ondersteunen amateurkunstverenigingen
In 2022 pakten de amateurkunstverenigingen na corona de draad weer snel op. Veel concerten werden alsnog uitgevoerd. Hoewel het er in eerste instantie somber uitzag maken eind 2022 nog steeds zo’n 65 verenigingen gebruik van de amateurkunst subsidie. Verenigingen zijn er zelf in geslaagd om ook weer nieuwe leden te werven, maar hier zal nog wel verdere aandacht nodig zijn.
Veel verenigingen hebben zich in ieder geval goed kunnen presenteren tijdens grotere Leidse evenementen zoals het korenweekend of het muzikale programma tijdens de Open Monumenten Dagen. Tot slot vond in 2022 ook weer het tweejaarlijkse Leids Amateurkunst Festival plaats dat dit keer plaatsvond in verschillende wijken. Hierbij werd ook de samenwerking gezocht met de huizen van de buurt en de wijkverenigingen.

8A1.6 Ondersteunen lokale media
De bijdragen vanuit het Leids Media Fonds aan een groot aantal producties heeft ook in 2022 geleid tot het vervaardigen van kritische, betrouwbare en onafhankelijke journalistieke producten. Landelijk wordt het Leidse fonds een toonaangevend voorbeeld genoemd. Op basis van de Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Zuid-Hollandse Journalistiek is van de Provincie Zuid-Holland in 2022 een subsidie van € 75.000,- ontvangen, die door de gemeente Leiden aanvullend aan het Leids Media Fonds is verstrekt.

Eind 2022 is bij de Eerste begrotingswijziging 2023 - bij de ontstane incidentele vrije ruimte in de concernreserve - besloten een extra incidentele bijdrage aan de Lokale publieke omroep te verstrekken door toevoeging van 200.000 euro aan programma 8/8A Cultuur van 100.000 euro per jaar voor de jaren 2023 en 2024. De rijksoverheid werkt aan nieuw beleid voor de lokale publieke omroepen, met gevolgen voor de organisatie en de financiering van de lokale publiek omroepen. Doel van deze extra incidentele subsidiebijdrage is de garantie voor continuïteit van inzet van de redactiewerkzaamheden en zo de lokale publieke omroep enige rust in de bedrijfsvoering te geven.

8A1.7 Ondersteunen projecten voor diversiteit, toegankelijkheid, ander publieksbereik, spreiding in de stad
Begin 2022 waren de beperkingen van de afgelopen jaren verdwenen en vonden de projecten weer onder normale omstandigheden plaats. Activiteiten die hebben plaats gevonden, zijn o.a. het wijkproject Grensland Matilo in Meerburg, het Leids Festival van het levenslied en het Amalyashi Verhalenfestival waar verschillende culturen samen komen.

8A.1.8 Exploitatie Museum De Lakenhal
De bezoekersaantallen hebben zich na corona nog niet hersteld tot het oude niveau. In het eerste kwartaal waren er ook nog beperkingen. In totaal bezochten 55.415 bezoekers het museum. Dat is minder dan voor de coronacrisis. De na-ijleffecten van corona hadden ook nog gevolgen voor de evenementen en verhuur.
Wel zijn de doelen voor publieksprogramma's en tentoonstellingen gehaald. Museum De Lakenhal maakte in 2022 twee grote tentoonstellingen: Christa Ehrlich, pionier in de design in het voorjaar, en Imagine Intuition in het najaar. De laatste sloot met de samenwerking tussen wetenschappers en kunstenaars aan bij het Leiden European City of Science jaar.
Met het Singelpark werd samengewerkt in een community kunstproject, waarin iedereen kon deelnemen in een mobiel-atelier waar op traditionele wijze de stof ‘saai’ werd gemaakt. Ook werd weer een nieuwe editie van de Kunstroute gemaakt.

In 2022 is veel aandacht besteed aan de publieksprogramma's om scholen, gezinnen, jongeren, ouderen en andere doelgroepen te betrekken bij de tentoonstellingen en de collectie. Voor het nieuwe programma voor ouderen met dementie (Memorabel) is veel belangstelling, evenals voor creatieve activiteiten in het atelier of rondleidingen. Daarnaast is gestart met de extra gratis openstellingen (met aantrekkelijk publieksprogramma) op de Dies Natalis van de Universiteit Leiden en op de geboortedag van Rembrandt van Rijn, mogelijk gemaakt door de gemeenteraad. Beide dagen zijn druk bezocht, ook door mensen voor wie anders de toegangsprijs een drempel is. Tijdens de najaar tentoonstelling is gestart met de pilot Lakenhal Laat, een maandelijkse avondopening. Hier komen verschillende kunstdisciplines op een interactieve manier samen. Door de dynamische wijze van presenteren bereikt het museum daarmee ook andere doelgroepen. Het publiek reageerde hier positief op.

In 2022 vonden al uitgebreide voorbereidingen plaats voor de in 2023 geplande internationale tentoonstelling over het werk van kunstenaar David Bailly (Leiden, 1584-1657). Ook werd gewerkt aan een vernieuwde gedragen visie en missie en aan de programmering op langere termijn, zoals het 150-jarig bestaan van het museum in 2024 en de viering van 450 Leidens Ontzet en Universiteit Leiden.

Op het gebied van collectiebeheer zit de grootste zorg bij de (overvolle) depots. In 2022 strandde het oorspronkelijke plan van een gezamenlijke collectiecentrum in Leiden met Museum Boerhaave en het Nationaal Museum van Wereldculturen (NMvW).

8A2.1 Stimuleren en ondersteunen netwerkvorming en kennisontwikkeling cultuur- en zorgsector
Na een succesvol pilot project Kunst op recept in 2021, is dit project in 2022 volop gecontinueerd. Kunst op recept maakt het mogelijk dat mensen met psycho-sociale problematiek via de eerstelijns zorg, zoals een huisarts, een doorverwijzing krijgen voor ‘kunst op recept’. Uiteenlopende kunstdisciplines doen mee, en kunstenaars worden zorgvuldig geselecteerd. Tevens is er een website gemaakt voor bemiddeling in vraag en aanbod binnen cultuur- en zorgsector.

8A2.2 Stimuleren en ondersteunen dat cultuur bijdraagt aan integratie nieuwkomers
In 2022 waren er weer diverse initiatieven, vooral met aandacht voor het slavernijverleden. Er is een podcast gemaakt over het Leidse Slavernijverleden in Leiden. Het theaterstuk van de Veenfabriek, Koken met Amba, ging langs een aantal basisscholen. Ook is er een wandeling in ontwikkeling, Mapping Slavery, langs de plekken in de stad waar het slavernijverleden ook Leiden raakt.

8A2.3 Onderzoek en stimuleren grotere toegankelijkheid cultuur voor smalle beurs en jongeren
Er is bij de 6 grote culturele instellingen (de C6) en de cultuurcoaches meer aandacht voor jongerenprogrammering. Ook zijn de kennismakingscursussen cultuureducatie gestart bij Verwonder om de Hoek.
Het onderzoek naar de meedoenpas voor mensen met een smalle beurs is pas eind 2022 gegund aan bureau Bartels, waardoor de uitgangspunten vanuit het nieuwe college-akkoord konden worden meegenomen.

8A3.1 Versterken unieke weefsel kennis en cultuur door Pilgrimjaar, ECS 2022
Onder Leiden ECS hebben verschillende culturele instellingen het profiel van Kennis en Cultuur actief kunnen uitdragen. Dit heeft geleid tot mooie initiatieven in de stad, zowel bij de grote instellingen als in de wijken.
Verder is vanuit de pijler ‘Erfgoed en cultuurhistorie’ onder programma Kennisstad een begin gemaakt aan een unieke samenwerking tussen musea/erfgoedinstellingen, de Universiteit en de Gemeente. In 2023 zal deze samenwerking onder de noemer ‘Collectie Leiden’ verder vormgegeven worden.

8A3.2 Cultuureducatie icm natuur- en milieueducatie om de hoek
Verwonder om de hoek heeft te kampen gehad met personeelstekorten en de nasleep van corona, waardoor minder activiteiten zijn uitgevoerd dan gepland.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers. Er was geen Stadsenquete in 2022, deze vindt om het jaar plaats.

Beleidsterrein 8B Cultureel erfgoed

Inleiding

Het erfgoedbeleid is vastgelegd in de Leidse Erfgoednota. Het erfgoedbeleid draagt bij aan de toekomstvisie Leiden, Stad van Ontdekkingen (internationale kennis en historische cultuur) en aan de kwaliteit van de fysieke leefomgeving. Leiden heeft met erfgoed een onderscheidende kracht in huis; zo heeft Leiden én de (internationale) kennis én collecties, én de aantrekkelijke historische stad én de grote mate van betrokkenheid van bewoners. Zowel gemeente als vele stadspartners dragen bij aan het realiseren van de drie ambities (en 12 doelen) uit de Erfgoednota. De gemeentelijke instelling Erfgoed Leiden en Omstreken vormt in de uitvoering van het erfgoedbeleid een belangrijke schakel.

Toelichting op de prestaties

8B1.1 Exploitatie en beheer Erfgoed Leiden en Omstreken
De gemeentelijke instelling Erfgoed Leiden en Omstreken heeft (met haar partners uit de regio) voor haar organisatie een strategische visie opgesteld (2022-2025), met speerpunten voor bv. de collecties, het publiek en samenwerking. De Erfgoednota is voor Leiden daarbij natuurlijk het beleidskader.

Erfgoed Leiden en Omstreken verstrekt gratis duurzaamheidsadvies aan eigenaren van historische woningen. Zo draagt erfgoed ook bij aan duurzaamheidsdoelen (zie ook Stedelijke ontwikkeling). Vanwege de landelijke en internationale ontwikkelingen, onder meer ten aanzien van de energieprijzen, was er in 2022 een enorme toename in het aantal adviesaanvragen. Op aanraden van de Jongerenraad (van Erfgoed Leiden) is voorlichtingsmateriaal ontwikkeld voor studenten die in een monumentaal huis wonen. Leiden is voor de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) één van de voorbeeldgemeenten met een goed afwegingskader voor het verduurzamen van historische gebouwen.

Voor publieksbereik en kennisdeling blijkt de locatie aan de Boisotkade nog steeds zeer in trek. De Museumnacht was weer een grote publiektrekker. De universiteit maakt steeds meer gebruik van de mogelijkheden tot het geven van college op locatie. Erfgoedcollega’s uit verschillende disciplines komen zeer regelmatig voor het delen van hun kennis.

Voor de invoering van de Omgevingswet is, ook landelijk, een bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van standaarden en instrumenten voor erfgoed, met het oog op het digitaal loket en het Omgevingsplan.

Het nieuwe collectiebeheersystem is door vertraging bij de ontwikkelaar nog niet geïmplementeerd; dit wordt 2023. Dit levert ook vertraging op voor de nieuwe website. Wel is een crowdsourcingstool in gebruik genomen die de organisatie in staat stelt zelf projecten te starten waarmee mensen thuis aan de digitale collectie kunnen werken.

Er zijn nieuwe regiogemeenten aangesloten op het e-depot.

B1.2 Exploitatie molenmuseum De Valk
Het aantal bezoekers lag in 2022 weer dichtbij het oude niveau van voor corona.

8B1.4 Uitvoeren erfgoedbeleid met partners
In aanvulling op de prestaties uit 8B1.1.

In 2022 is redelijk goed gebruik gemaakt van de Subsidieregling Historisch Stadsbeeld, met een benutting van driekwart van het beschikbare budget. Daarmee zijn weer diverse historische winkelpuien, kleuren op gevels en objecten in de binnenstad hersteld. Hoewel dus nog niet helemaal op het oude niveau van voor corona zien we wel weer een stijgende lijn.

In 2022 is door Erfgoed Leiden samen met een klankbordgroep e.a. gewerkt aan de cultuurhistorische inventarisatie en waardering van de periode van de Jonge bouwkunst (1970-1990) in Leiden. Deze periode wordt in beeld gebracht zodat dit kan worden meegewogen in de ontwikkeling van de stad. Dit project loopt door naar 2023.

Begin 2022 is de nota Leids religieus erfgoed door de raad vastgesteld.

Na de toekenning in 2021 van de Unescostatus voor de Romeinse Limes is in 2022 voor het archeologisch park Matilo een managementplan door het college vastgesteld.

1.a. Er was geen Stadsenquete in 2022, deze vindt om het jaar plaats.
1.d. * Inclusief online dienstverlening zoals digitale bezoeken aan bv studiezaal of digitale lessen en lezingen.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 8C Sport

Toelichting op prestaties

8C1.1 Exploiteren, beheren en onderhouden van de gemeentelijke sportaccommodaties 
In Januari en februari van 2022 waren er nog maatregelen door Corona die een beperkend effect op het gebruik van onze binnenbaden hebben gehad.

*) Deze BBV-indicator is landelijk verplicht. De realisatiewaarden staan op waarstaatjegemeente.nl. De gezondheidsmonitor wordt eens per vier jaar gehouden (2020, 2024, etc.). Daarom is er voor 2022 geen streefwaarde opgenomen.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 8D Recreatie

Toelichting op de prestaties

8D.1.1 beheer en exploitatie van Jeugddorp Zuid-west
In 2022 is het project Vlietzone-Midden opgestart. Met alle verenigingen in het gebied zijn een of meerdere gesprekken gevoerd. Voor LCKV jeugdvakanties, Stichting Jeugddorp en Hardloopvereniging Roadrunners heeft de Raad het college via een motie (2021) opgeroepen om zich in te spannen om hun huisvesting te blijven bieden in Leiden. Met deze drie verenigingen zijn de gesprekken daarover gaande. Eind 2022 is een informatiebijeenkomst voor alle belanghebbenden gehouden over de toekomst van het gebied, en is er via doemee de mogelijkheid tot reactie geweest. De resultaten hiervan worden betrokken bij het Kaderbesluit.

8D1.2 Beheer en exploitatie van volkstuinen
Het huurcontract met de Leidse bond van amateurtuinders (LBA) loopt na de eerste termijn van 10 jaar (t/m 31 oktober 2021) conform de bepalingen in de overeenkomst gewoon door. Gemeente en LBA zijn met elkaar in gesprek om aanpassingen te doen op het huidige huurcontract.

8D 2.3 Ondersteunen van de drie grootschalige en overige evenementen
In het eerste kwartaal 2022 zijn de coronabeperkingen losgelaten. Hierdoor was het weer mogelijk om gedurende de rest van het jaar evenementen in de openbare ruimte te organiseren, waaronder Koningsdag, Leidens Ontzet, Leidse Lakenfeesten en de Leiden Marathon.

Leidens Ontzet
Ook bij de viering van Leidens Ontzet 2022 mocht weer grotendeels als vanouds van alles georganiseerd worden. Voor de horecaondernemers in het gebied rondom de Nieuwe Rijn, Hooglandse Kerk en rondom de Burcht waren live-acts en het plaatsen van podia niet toegestaan. Om zo overcrowding te voorkomen en daarmee de veiligheid van de bezoeker te kunnen blijven waarborgen. In 2022 is een enquete ontwikkeld, waarvan de resultaten in 2023.

Revolverend evenementenfonds
In het beleidsakkoord 2022-2026 ‘Samen leven in Leiden’ is opgenomen de ontwikkeling van een Revolverend evenementenfonds voor het aanmoedigen van evenementorganisatoren, gericht op een impuls voor de lokale economie. In 2022 zijn de mogelijkheden van een revolverend fonds verkend. Nadere uitwerking hiervan vindt plaats in 2023.

Kaderstellende beleidsstukken

In 2022 zijn de volgende kaderstellende beleidsstukken vastgesteld:

• RV 21.0143 Nota Leids religieus erfgoed 2021, kaders voor de toekomst
• BW 22.0481 Managementplan park Matilo Unesco
• BW 22.0524 Vaststelling subsidieregeling cultuur 2023
• BW 22.0392 Onttrekking budget regeling coronasteun 2022 t.b.v. Ins Blau
• BW 22.0125 Verlengen bestuurlijk kader Cultuur en Onderwijs met een jaar
• BW 22.0102 Uitvoeringsagenda Cultuur 2022
• BW 22.0061 Tijdelijke Subsidieregeling Coronasteun Cultuursector Leiden 2022
• BW 22.0494 Herhuisvesting muziekeducatie en -programmering - definitiefase
• BW 22.0103 Collegevoorstel Handboek Sportaccommodaties + brief aan de raad (8 maart 2022)

Programmabudget

BELEIDSTERREINEN
Toelichting op beleidsterreinen met financiële afwijkingen (op de lasten en/of baten) > € 250.000.

8A Cultuur
De lasten vanuit cultuur zijn €573.000 hoger dan begroot. De overbesteding wordt voornamelijk veroorzaakt doordat er in de 4e technische wijziging een bedrag van €550.000 overgeheveld van 2022 naar 2023 onder aanmelding D120 vanwege de beperkte aanvragen voor de subsidieregeling Coronasteun Cultuursector in Leiden. Tegen de verwachting in kwamen er tegen het eind van 2022 een aantal grote aanvragen binnen, hierdoor is het budget in 2022 door de budgetoverheveling niet toereikend. Bij de jaarrekening wordt voorgesteld om dit met een negatieve budgetoverheveling te corrigeren. Door deze negatieve budgetoverheveling zal het budget voor de Corona-steun toereikend zijn. Daarnaast wordt het verschil veroorzaakt door de specifieke uitkering Impuls Jongerencultuur. Deze SPUK is erg laat beschikt vanuit het rijk (medio november) waardoor de lasten niet in de begroting zijn verwerkt.

8B Cultureel erfgoed
Er zijn geen relevante afwijkingen.

8C Sport
De lasten zijn €647.000 lager dan begroot. Er zijn verschillende redenen voor de lagere lasten. De grootste oorzaak is de lagere uitgaven op sportstimulering en sportsubsidies. Zo is er bijvoorbeeld een subsidiebeschikking van €0 vastgesteld in 2022. Er zijn wel subsidies beschikt in 2022. Maar daartegenover stond dat een aantal oude voorlopige subsidiebeschikkingen op € 0 zijn vastgesteld in 2022. Per saldo was hierdoor een negatief bedrag op de uitgaven in 2022. Daarnaast is er weinig gebruik gemaakt van het budget voor sportevenementen, waaraan een subsidieregeling is gekoppeld, omdat clubs andere prioriteiten hadden (verduurzaming als gevolg van stijgende energieprijzen, club weer opstarten na corona en vinden van vrijwilligers die tijdens corona zijn vertrokken). Het beperkte gebruik van deze subsidiemogelijkheid nodigt uit om de regeling beter voor het voetlicht te brengen van de Leidse sportsector. Een andere reden is bijdrage vanuit de exploitatie voor de investering sportaccommodaties ICT die geraamd staat in 2022. Deze investering is doorgeschoven naar 2023, om die reden is daar niets op gerealiseerd. Ten slotte is er een deel van het budget voor wijksportparkontwikkeling FC Boshuizen niet uitgegeven in 2021 en doorgeschoven naar 2026. Dit komt omdat de kosten voor het eerst zijn gemaakt in 2022. De baten zijn €644.000 hoger dan begroot. Er werd een voordeel gerealiseerd op de Subsidie SPUK. Oorspronkelijk waren de verwachte subsidie-inkomsten voor sportinvesteringen meerjarig en centraal begroot. Dit met de gedachte om de subsidie centraal te boeken en vervolgens door te storten naar de verschillende sportinvesteringen. In de praktijk bleek dit een onwenselijke constructie te zijn. Dit enerzijds omdat het doorschuiven van sportinvesteringen vraagt om het steeds aanpassen van de begroting of een toelichting in de jaarrekening, omdat de subsidie in een ander jaar wordt gerealiseerd dan verwacht. De compensatie die door het Rijk is verstrekt, is om die reden hoger dan geraamd.

8D Recreatie
Er zijn geen relevante afwijkingen.

RESERVES

Toelichting op afwijkingen Reserves > € 250.000.

Er zijn geen afwijkingen > €250.000

INVESTERINGEN

Overschrijdingen op investeringskredieten

7102163 Zonnepanelen De Zijl
Dit krediet heeft een overschrijding. Doordat er 21 % btw meegerekend is, die we op een andere manier terugvorderen, is dit krediet hoger uitgevallen. Door de uitbreiding van de btw-sportvrijstelling per 1 januari 2019 kan de gemeente de btw op de kosten van het gelegenheid geven tot sportbeoefening niet meer terugvorderen. De gemeente wordt voor dit nadeel gecompenseerd door de specifieke uitkering voor sport (SPUK). In de 1e technische wijziging van 2023 is de ophoging van dit krediet meegenomen.

Toelichting op investeringskredieten ouder dan drie jaar die niet afgesloten worden bij de jaarrekening

7101110 MDL R&U overig

Hierop worden de nagekomen kosten die uit het project Restauratie en Uitbreiding voortvloeien geboekt. Het betreft de post onvoorzien waar met name opleverpunten uit betaald worden. Zo wordt de huur van de elektriciteitstrafo betaald totdat deze volgens plan opgenomen wordt in het Filmhuis, de definitieve oplevering van de Brandmeldinstallatie wordt voorzien in 2023, de verbeteringen aan de deuren en het meubilair worden waarschijnlijk in 2023 afgerond. Hierom dient het krediet nog beschikbaar te blijven.

7101843 MDL Publieksvoorzieningen

Hieruit worden de voorziene uitgaven voor de publieke toegankelijkheid en programmering bekostigd, zowel digitaal als fysiek. De activiteiten zijn vertraagd door lagere capaciteit en een herijking van de programmering. De verwachting is dat de uitgaven met name in 2023 en in 2024 vallen. Het krediet dient daarom beschikbaar te blijven.

7101842 VVI MDL Online

Deze investering betreft het digitaal toegankelijk maken van het museum en de collectie. Er is een aantal partners gevonden met wie dit project wordt uitgevoerd. In deze fase wordt aanvullende financiering gezocht. Het project heeft enige vertraging opgelopen door hoge werkdruk in combinatie met verminderde capaciteit. De verwachting is dat dit project in 2023 opgetuigd wordt maar vanaf 2024 daadwerkelijk tot uitvoering zal komen. Het krediet dient hierom beschikbaar te blijven.

7101046/7101245/7101610 Indoorsportcentrum
De aanbesteding voor de bouw van het nieuwe Indoorsportcentrum is in 2021 succesvol afgerond en de bouw is gestart. De oplevering wordt na de zomer van 2023 verwacht.

7100673/7101127/7101453/7101478/7101510 Nieuwbouw combibad de Vliet en de IJshal
De aanbesteding voor het combibad/IJshal is in 2021 succesvol afgerond. De bouw is het laatste kwartaal van
2021 gestart en de oplevering wordt in de zomer van 2023 verwacht.

7100405 nieuwbouw huisvesting Jeugddorp
Dit krediet is in 2014 beschikbaar gesteld voor de nieuwbouw van huisvesting in Jeugddorp. Op dit moment is er nog geen zicht op het gebruik van het krediet voor dit doel. Bij kaderbrief wordt voorgesteld om dit krediet alsnog af te sluiten. De vrijval van de kapitaallasten komt ten gunste van de algemene middelen.

7100714 verv. Toplaag wetraveld Sportpark Noord
Dit krediet blijft benodigd. Dit project gaat in 2024 in uitvoering.

7100300 VVI kunstinstellingen/accommodaties
Dit betreft een verzamelkrediet voor vervangingsinvesteringen (VVI) kunstinstellingen. Dit is een krediet voor het vervangen van bezittingen in verband met economische veroudering of slijtage bij culturele instellingen.

7101848 VK VVI Stadspodia
Eén van de onderdelen van de verzelfstandiging van de Leidse Schouwburg was trekkingsrechten ter hoogte van € 1.874.000 op de gelden Vervangingsinvesteringen kunstinstellingen (VVI). Deze zijn in het krediet VVI Stadspodia beschikbaar gesteld. De regeling voor de trekkingsrechten van LSSGZ op de gelden beschikbaar voor de Vervangingsinvesteringen kunstinstellingen (VVI) liep af in 2022. In dit krediet is de nog resterende investeringsruimte voor LSSGZ.

7101179 Plankosten huisvesting cultuur
Dit krediet is beschikbaar gesteld voor externe plankosten tijdens de huisvestingsopgaven cultuur. Het krediet moet beschikbaar blijven aangezien de externe plankosten voor de huisvestingsopgaven cultuur en dan met name muziekeducatie en bibliotheek (BplusC) hier uit betaald gaan worden. Verwachting is dat de inzet in 2023 wordt afgerond.