Bijzonder programma Doorontwikkeling Sociaal Domein

Inleiding
Leiden is en blijft een sociale stad waarin iedereen mee telt en mee doet. Voor alle inwoners voerden we ook in 2022 de Visie Sociaal Domein uit. In 2022 werden de maatregelen rondom het coronavirus opgeheven, waardoor weer meer mogelijk werd. De oorlog in Oekraïne leidde echter tot nieuwe uitdagingen, zoals de inflatie en energiecrisis. De krapte op de arbeidsmarkt zorgde ervoor dat zorg en ondersteuning soms minder kon worden verleend en leidde tot lange wachtlijsten. Voor meer informatie over de de inhoudelijke doorontwikkeling van het sociaal domein en de uitvoering van de Visie Sociaal Domein wordt verwezen naar de programma's 7 Jeugd & Onderwijs, 9 Maatschappelijke Ondersteuning en 10 Werk& Inkomen en Programma 8 Cultuur, Sport en Recreatie, beleidsterrein 8C Sport.
In deze paragraaf gaan we in op de financiële resultaten van 2022 binnen het hek en laten we de ontwikkelingen in de reserve sociaal domein zien.

Sociaal domein als gesloten systeem / hek rond het sociaal domein
In de Programmabegroting 2019 is besloten om van het grootste deel van het sociaal domein een financieel gesloten systeem te maken. Dit betekent dat effecten van beleid, maar ook autonome ontwikkelingen, nieuw beleid en financiele mee- en tegenvallers binnen dit systeem blijven. Dit is het zogenoemde hek rond het sociaal domein. De verwachting is dat positieve effecten van beleid, zoals collectiveren, direct terecht komen bij het sociaal domein. Een voorbeeld hiervan is de Sterke Sociale Basis. Door een sterke sociale basisinfrastructuur te realiseren verwachten we dat minder mensen een beroep doen op individuele voorzieningen in het kader van de WMO, jeugdhulp of participatie. Die basisinfrastructuur bestaat ook uit goede en toegankelijke voorzieningen op het terrein van sport, cultuur en onderwijs(kansen). Evenals investeringen op het terrein van een groene en gezonde stad. Naast deze inhoudelijke keuze leidt het hek er ook toe dat er een financieel gesloten systeem ontstaat.

Definitie financiële hek rond sociaal domein
Bij de Programmabegroting 2019 is het financiële hek rond het sociaal domein gedefinieerd:

• Programma 7 Jeugd & Onderwijs: de prestaties 7A2.1 tot en met 7A3.1, betreffende CJG en jeugdzorg.
• Programma 9 Maatschappelijke ondersteuning. Alle beleidsterreinen, behoudens de prestatie ‘Bevorderen clientbetrokkenheid’. Deze prestatie bestaat uit Stimuleren wijkinitiatieven en de diverse Wijkvisies
• Programma 10 Werk en Inkomen. De beleidsterreinen 10A Arbeidsparticipatie (inclusief DZB), 10D Schuldhulpverlening en 10B Maatschappelijke participatie en Minimabeleid behoudens de prestatie ‘Kwijtschelding gemeentelijke heffingen.

Financiële resultaat 2022
We sluiten het jaar 2022 met een positief resultaat af (zie tabel hieronder) van afgerond € 6,5 miljoen, dat grotendeels incidenteel van aard is. Ondanks het positieve resultaat blijft de beheersbaarheid van de financiën van het sociaal domein een uitdaging omdat er vanaf 2026 nog een structureel in te vullen taakstelling staat van afgerond € 2,2 miljoen.

Grootste afwijkingen die verrekend worden met de reserve sociaal domein lokaal

Voordeel Wmo-maatwerkvoorzieningen € 1.060.000
Er is bij de 4e technische wijziging een voordeel gemeld van € 1,4 miljoen. De verwachte toename in het laatste kwartaal heeft zich niet voorgedaan, waardoor een extra voordeel is ontstaan van € 1,06 miljoen.

Voordeel Europese subsidie arbeidstoeleiding (arbeidsparticipatie) € 1.040.000
De Europese REACT-subsidie kon voorjaar 2021 worden aangevraagd, maar had betrekking op de periode vanaf februari 2020. Het plan was om kosten van 2020 en 2021 al op te nemen in de jaarstukken 2021 maar dat is niet gelukt. Eind 2022 bleek de subsidie- en de prestatieverantwoording van voldoende kwaliteit om een voorlopige opbrengst over de gehele periode te boeken. De geboekte voorlopige opbrengst voor de regio Holland Rijnland is € 1,8 miljoen meer dan begroot, waarvan € 0,8 miljoen bestemd is voor de regio-gemeenten (nadeel lasten) en € 1,04 miljoen voor Leiden. Medio 2023 zal de subsidieverantwoording beoordeeld zijn door het Agentschap van SZW. De daadwerkelijke opbrengst kan dus lager uitvallen. In het najaar van 2023 wordt de definitieve subsidiebeschikking verwacht. Na ontvangst van de beschikking zal uitbetaling aan de regio-gemeenten plaatsvinden.

Voordeel inburgering (arbeidsparticipatie) € 1,0 miljoen
De uitvoeringskosten bij Inburgering worden gedekt door een vaste rijksbijdrage plus bijdragen van Leidse regiogemeenten. De kosten van de inburgeringsvoorzieningen zijn declarabel bij het Rijk. De inburgering is pas laat op gang gekomen waardoor de uitvoeringskosten lager zijn uitgekomen dan verwacht. Daarnaast is eind 2022 gebleken dat een deel van de uitvoeringskosten bij nader inzien onder inburgeringsvoorzieningen bij het Rijk gedeclareerd kunnen worden. Dit heeft per saldo geleid tot € 0,5 miljoen lagere uitvoeringslasten en € 0,5 miljoen hogere baten inburgeringsvoorzieningen.

Voordeel WSW € 817.000
Het rijk stelt de jaarlijkse WSW-subsidie vast op basis van een inschatting van de blijfkans van de gesubsidieerde medewerkers. Het in een jaar gerealiseerd aantal WSW’ers wijkt daar bijna altijd van af. Wij rekenden de WSW subsidie op basis van het werkelijke aantal gerealiseerde WSW plaatsen toe aan het resultaat en lieten het verschil staan op de balanspost Vooruit ontvangen. Dit blijkt niet juist te zijn omdat de ontvangen WSW-subsidie, onderdeel van het gemeentefonds, niet hoeft te worden afgerekend met het Rijk. Een overschot op de WSW-subsidie moet daarom als eigen vermogen worden beschouwd. Het in de jaren 2017 t/m 2021 opgenomen overschot op de balans valt daardoor vrij ten gunste van de exploitatie. In totaal leidt dit tot een voordeel van
€ 817.000.

Voordeel minimabeleid/bijzondere bijstand € 494.000
Er is incidenteel € 319.000 van het Rijk ontvangen via de algemene uitkering. Het betreft een mutatie uit de decembercirculaire die via de 4e technische wijziging is toegevoegd aan de begroting. Het was bedoeld om extra uitgaven bijzondere bijstand op te vangen als gevolg van de gestegen energieprijzen. Er zijn echter weinig aanvragen ontvangen en toegekend en daardoor is er een voordeel ontstaan van € 237.000. Door o.a. de verhoogde en gerealiseerde taakstelling 'te huisvesten statushouders' is meer aan leenbijstand verstrekt waardoor een niet-geraamde terugvordering is ontstaan van € 207.000.

Voordeel sociale wijkteams € 487.000
Er was o.a. een incidenteel budget van € 238.000 beschikbaar voor de implementatiekosten bij de sociale wijkteams van het nieuwe softwaresysteem Samenleving sociaal domein, maar dit budget is niet nodig geweest. Op het subsidiebudget voor de sociale wijkteams is een onderbesteding ontstaan van € 231.000, waarvan € 107.000 is veroorzaakt door afwikkeling van de subsidie 2021.

Nadeel jeugdhulp € 812.000
Het budget Jeugdzorg is bij de 4e technische wijziging afgeraamd op basis van de tweede prognose van de Service Organsiatie Zorg (SOZ). Medio maart 2023 is de derde prognose over 2022 ontvangen van SOZ. De derde prognose leidde tot een nadeel van per saldo € 592.000. Het nadeel is o.a. ontstaan doordat het de zorgaanbieders toch gelukt is om meer te produceren door interventies in de verschuivingen van budgetten tussen zorgaanbieders en segmenten. Ten opzichte van de primitieve jeugdzorgbegroting betekent het nog steeds een voordeel.
Holland Rijnland is samen met de vier andere jeugdhulpregio’s in landsdeel Zuidwest onder Interbestuurlijk Toezicht (IBT) geplaatst als gevolg van de financiële problemen die zijn ontstaan bij de aanbieders gesloten jeugdzorg (iHUB en Schakenbosch) ten gevolge van de scherpe daling van het aantal kinderen in de gesloten jeugdzorg. De gemeente Rotterdam is de accounthoudende gemeente voor iHUB en Den Haag is aangewezen als accounthoudende gemeente voor Schakenbosch. Het Rijk heeft de gesloten jeugdzorg als cruciale zorg aangemerkt. De financiële problemen die in 2022 zijn ontstaan, hebben geleid tot een verplichte bijdrage van allle gemeenten uit de vijf jeugdhulpregio's. Voor Leiden betekende dit een nadeel van ca. € 220.000.

De bedragen in onderstaande tabel zijn een deelverzameling van de bedragen zoals opgenomen in programma 7, 9 en 10. In de programmaverantwoordingen, onderdeel programmabudget, zijn toelichtingen opgenomen over de relevante financiële afwijkingen.

toelichting verschil:
Er is onderbesteding ontstaan op het budget vrijwillige thuis/mantelzorg, waarvan € 50.000 betrekking heeft op Versterken aanbod dementie. Daardoor is er € 50.000 minder onttrokken. Er is onderbesteding ontstaan op een aantal projecten social impact en daardoor is er € 196.000 minder onttrokken. Het regionaal budget actieplan voorkomen dakloosheid is onderschreden. Dat komt met name door de vertraging in de realisatie van "scheve" huisjes in Oegstgeeest en Zoeterwoude. Daardoor is er € 441.000 minder onttrokken aan de reserve.

2) Ontwikkeling Reserve sociaal domein