Ontwikkelingen in 2021

Ook in 2021 had de corona-pandemie impact op de Leidse economie. Bedrijven in de horeca en detailhandel, cultuur- en evenementensector hebben een aantal maanden in het jaar weer de deuren tijdelijk of geheel moeten sluiten en de marktkramen van de weekmarkt in het centrum werden tijdelijk naar de Lammermarkt en omgeving verplaatst. De coronamaatregelen leidden tot leegte in de winkelstraten, de wijkwinkelcentra, de horeca en in kantoren. Op het Leiden Bio Science Park was tegelijkertijd veel bedrijvigheid vanwege de bijdrage van Leidse bedrijven aan de ontwikkeling van testmethodes en vaccins. Het Janssen-vaccin werd mede afgevuld in Leiden en verschillende bedrijven ontwikkelden testen en medicijnen ter beheersing van covid.

In 2021 zijn enerzijds de voorgenomen beleidsplannen uitgevoerd en anderzijds is ingespeeld op de gevolgen van de coronamaatregelen. Er is met het oog op een hopelijk snel einde aan de coronapandemie en het bieden van mogelijkheden aan bedrijven en instellingen om snel weer te kunnen opstarten, hard gewerkt aan de beleidsontwikkeling voor de diverse segmenten van de Bezoekerseconomie. De gemeenteraad heeft het beleid voor de stimulering van de horeca- en hotelontwikkeling in de stad vastgesteld (Horecavisie, ruimtelijk economische visie Leiden 2020-2026). De regeling overdracht toeristenbelasting aan het ondernemersfonds Leiden voor de medefinanciering van de citymarketing van de stad is geëvalueerd.
Verder is gewerkt aan de ontwikkeling van de Visie op de bezoekerseconomie van Leiden 2021-2024, het opstellen van beleidsregels voor de toeristische verhuur van woonruimten in de stad en de ontwikkeling van een nieuw kader voor beleid voor de warenmarkt en retail in de stad. Hierover zal besluitvorming plaatsvinden in 2022. Voor de drie beleidsonderdelen zijn uitgebreide participatieprocessen gevoerd met betrokken partijen en instellingen, waaronder de bewonersverenigingen. In 2021 is onderzoek gedaan naar de structurele voortzetting van het Expat Centre. Het onderzoek heeft drie scenario’s opgeleverd voor doorontwikkeling. In 2022 vindt besluitvorming plaats over doorontwikkeling van het Expat Centre op de langere termijn (periode 2023-2027).

Het LBSP is en blijft één van de belangrijkste economische gebieden van onze stad. Inmiddels is, in plaats van een campus, sprake van een innovatiedistrict waar, naast gewerkt en gestudeerd, ook gewoond en ontspannen wordt. Het is een stadswijk die zich richt op innovaties, gesterkt door de mogelijkheid elkaar te ontmoeten, van elkaar te leren en ruimte te hebben om door te groeien. Ook in 2021 zijn er weer belangrijke resultaten behaald. Mooie voorbeelden zijn het gereedkomen van de nieuwbouw van TNO aan de Zernikedreef, met onder andere Europa's enige biomedische Accelerator Mass Spectometer (AMS), die wordt ingezet om sneller en veiliger geneesmiddelen te ontwikkelen en die een belangrijke rol heeft in het (sterk) verminderen van dierproeven in het hele proces van medicijnontwikkeling. De start van de bouw van studentenwoningen in zowel het Entreegebied als het deelgebied Boerhaave. De nieuwe locatie van het LevendLab van het Centrum voor Milieukunde waar de Universiteit veldexperimenten uitvoert, mede mogelijk gemaakt door de Campusregeling van de Provincie. De eerste delen van de hartlijn die in uitvoering is gegaan in 2021 zijn gereed. En tenslotte is aan het einde van 2021 het stedenbouwkundige plan voor het Pesthuiscomplex door de gemeenteraad vastgesteld.

Er is flexibel en met daadkracht ingespeeld op de gevolgen van de coronamaatregelen voor de ondernemers in de stad. Samen met ondernemersverenigingen en andere stadspartners is geprobeerd de negatieve effecten van de coronacrisis op de economie zo veel mogelijk te beperken en sterker uit de crisis te komen. Er is een periodieke overlegstructuur met stadspartners voortgezet om de crisissituatie rondom corona te bespreken en snel te schakelen vanuit de gemeente daar waar nodig. Er is veel aandacht voor communicatie met en ondersteuning van ondernemers, zoals met de Ondernemersdesk. De aangepaste laad- en lostijden zijn verlengd en er is ingezet om drukte in de stad te verspreiden. Ook is de beleidsregel Winterterrassen verlengd. Het Stimuleringsfonds, waar de gemeente een financiële bijdrage aan levert, om nieuwe initiatieven van ondernemers gericht op veerkracht van de economie te steunen liep door in 2021. Om studenten en bedrijven te ondersteunen bij het vinden en vervullen van stageplaatsen is het stagepact ondertekend en uitgevoerd. Daarnaast is een MKB deal Digitalisering afgesloten om het MKB te ondersteunen naar een digitale(re) bedrijfsvoering.

Programma 3 is onderverdeeld in 4 beleidsterreinen, 11 prestaties en vele verschillende onderdelen. Van de 11 prestaties krijgen er 10 een groen stoplicht en 1 een oranje stoplicht. Dit geeft aan dat er voortvarend gewerkt en geinvesteerd is om de doelen binnen het programma Economie te behalen.

Beleidsterrein 3A Ruimte om te ondernemen

Toelichting op de prestaties.

3A1.1 Regionale en lokale beleidsontwikkeling, beleidsuitvoering en advisering.

Deze prestatie bestaat uit 9 verschillende onderdelen. Hiervan krijgen 7 onderdelen een groen stoplicht. Er is 1 oranje en 1 rood stoplicht die hieronder nader worden toegelicht.

1. Regionale kantorenvisie Holland Rijnland, groen stoplicht.

De leegstand van kantoren in Leiden is in 2021 gedaald tot 4,0% (in 2020 was dit 7,9%). Dat leegstandcijfer voor 2021 is onder het streefcijfer dat we hebben gesteld. Echter, de 4% leegstand ligt ook onder het gewenste niveau van een gezonde frictieleegstand (tussen 5-8%) die nodig is voor bewegingsruimte in de markt. Het kwalitatieve aanbod is te laag en kantoorhoudende bedrijven kunnen zich niet in Leiden vestigen of binnen Leiden verplaatsen naar kwalitatief betere kantoren.
In Leiden zullen kantoren gerealiseerd moeten worden om weer op het niveau van een gezonde frictieleegstand te komen. Dat maakt dat de ontwikkeling van nieuwe kantoren in Leiden nodig is voor het versterken van het vestigingsklimaat. Voor Leiden ligt een opgave om toekomstbestendige kantoren te realiseren in de spoorzone conform de kantorenstrategie Holland Rijnland en de leegstand niet verder te laten dalen. De regionale kantorenstrategie ziet toe op het verbeteren van het kwalitatieve en kwantitatieve aanbod van kantoren in de regio Holland Rijnland. De groei van kantorenvolume wordt alleen voorzien in de spoorzone rond Leiden Centraal. Door de aanwezigheid van Leiden Centraal als mobiliteitsknooppunt en de kwalitatieve ontwikkelingen in de stad en het stationsgebied in het bijzonder, blijft het gebied Leiden Centraal aantrekkelijk als vestigingsplaats voor kantoren. De behoefte aan kantoren zal ook na corona blijven, het gebruik van de kantoren zal mogelijk veranderen.

2. Economie 071, groen stoplicht.

3. Bedrijventerreinenstrategie, groen stoplicht.

In 2021 is het Uitvoeringsplan bedrijventerreinenstrategie regio071 vastgesteld. Dit uitvoeringsplan geeft weer hoe de uitvoering van de regionale bedrijventerreinenstrategie wordt vormgegeven en wordt geoperationaliseerd. Een belangrijk onderdeel van het uitvoeringsplan is het aantrekken van een regisseur bedrijventerreinenstrategie, met als kerntaak ervoor te zorgen dat er voldoende ruimte blijft om te ondernemen op bedrijventerreinen in de regio. Dit sluit aan bij de doelstelling om vraag en aanbod van ruimte op bedrijventerreinen in balans te houden. De regisseur is conform planning aangetrokken. Daarnaast is gewerkt aan een bestuursovereenkomst met Katwijk voor compensatie van transformatielocaties in Leiden.

4. Retailvisie, groen stoplicht.

In 2016 is de regionale retailvisie vastgesteld, het toekomstplan voor de winkelgebieden in onze regio. De uitvoering daarvan is met name een lokale aangelegenheid. Met name op actielijn A (sterker maken wat sterk is) zit dynamiek. Zo is in 2021 verder gewerkt aan de ontwikkeling van Diamantplein.

5. Leiden winkelstad , groen stoplicht

Met het aanjaagteam en Centrummanagement Leiden is gewerkt aan diverse actiepunten uit de winkelnota. In 2021 is gewerkt aan het tegengaan van leegstand en het verleiden van goede retailers om te ondernemen in de Leidse binnenstad. Ook is gewerkt aan de nota warenmarkt- en retailbeleid Leiden 2021, als actualisatie van de winkelnota. Dit is gedaan mede in afstemming met programma binnenstad. Besluitvorming vindt plaats in 2022.

6 Markten, groen stoplicht.

In 2021 heeft de markt vanwege maatregelen naar aanleiding van de Coronacrisis niet kunnen functioneren zoals dat normaal het geval is. Zo heeft de weekmarkt lange tijd plaatsgevonden op de Lammermarkt en omgeving. In 2021 gewerkt aan de nota warenmarkt- en retailbeleid 2021, waarin acties zijn omschreven om de weekmarkt in de binnenstad toekomstbestendig te maken. Onderdeel van deze nota is een onderzoek naar de privatisering van de weekmarkt. Besluitvorming hierover vindt plaats in 2022.

7. Airbnb, groen stoplicht.

8. Verordening ligplaatsen bedrijfsvaartuigen, rood stoplicht.

In 2021 heeft het college voorrang gegeven aan het opstellen en verbeteren van de Verordening fysieke leefomgeving waarin de regels over ligplaatsen voor bedrijfs-en pleziervaartuigen zijn opgenomen. Deze regels moeten op termijn worden opgenomen in het omgevingsplan en daarom is ervoor gekozen om te werken aan de voorbereiding daarvan. Daarnaast is wel een regeling uitgewerkt en vastgesteld die de loting bij de vergunningen voor ligplaatsen voor bedrijfsvaartuigen regelt.

9. Internationalisering, groen stoplicht.

* Het aantal personen van 0-19 jaar én 65 jaar of ouder per honderd personen van 20-64 jaar, ofwel het aantal jongeren en ouderen ten opzichte van de potentiele beroepsbevolking. Hoe hoger het percentage, hoe meer druk op de groep die werkt of kan werken.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 3B Faciliteren/stimuleren van ondernemen

Toelichting op prestaties

3B1.1 Faciliteren bedrijvigheid, starters en ondernemerschap in Leiden.
Deze prestatie bestaat uit de onderdelen Starters en Space / Ruimtevaart. Beiden onderdelen hebben een groen stoplicht.

3B2.1 Stimuleren en aquisitie van kennisintensieve bedrijvigheid en netwerken
Deze prestatie bestaat uit vier onderdelen; Innovation Quarter, Medical Delta, Regionaal Investeringsprogramma EBZ en het Expat Centre Leiden. Alle 4 krijgen een groen stoplicht. Innovation Quarter en Expat Centre worden hieronder nader toegelicht.

Innovation Quarter.

Ondanks de coronatijd is IQ als Regionale Ontwikkelmaatschappij voor Zuid Holland in staat gebleken om zijn dienstverlening naar bedrijven op peil te houden. Aandacht ging naar de uitvoering van de regeling voor de Corona Overbruggingslening (COL). Daarnaast hebben een aantal Leidse bedrijven investeringen gekregen uit de fondsen van Innovation Quarter. Tevens heeft de raad van Leiden besloten om deel te nemen aan de fondsuitbreiding van Innovation Quarter, waarmee de bijdrage van het ministerie van EZK gemaximeerd is. Ook was 2021 het jaar van de toetreding van Erasmus Enterprise tot UNIIQ bv. Na de jaarvergadering in mei presenteert IQ haar jaarverslag 2021.

Expat Centre Leiden.

Het samenwerkingsverband Leiden Kennisstad heeft op 30 november 2021 het rapport ‘Leiden(d) in een internationale samenleving’ vastgesteld, met daarin drie scenario’s voor doorontwikkeling van het Expat Centre. Het jaar 2022 dient als overgangsjaar om te komen tot een scenariokeuze. Met een collegebesluit is in 2021 de bijdrage van gemeente Leiden voor dit overgangsjaar vastgesteld. Besluitvorming voor doorontwikkeling van het Expat Centre op de langere termijn (periode 2023-2027) dient in 2022 plaats te vinden.

Verbonden partijen

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 3C Marketing en promotie

Toelichting op de prestaties.

3C1.1 Citymarketing en stimuleren toeristische aantrekkelijkheid
Het stoplicht staat op groen voor deze prestatie. In 2021 is het beleid voor de stimulering van de horeca- en hotelsector voor de komende jaren met de visie ‘Horeca, ruimtelijk economische visie Leiden 2020-2026’ vastgesteld. Verder is de regeling ‘Overdracht toeristenbelasting aan het Ondernemersfonds Leiden voor de medefinanciering van de citymarketing van Leiden’ geëvalueerd en aangepast.

In 2021 zijn de voorbereidingen verricht voor de vaststelling van nieuw beleid voor de bezoekerseconomie en regels voor de Toeristische verhuur van woonruimte. De coronacrisis heeft vooral toegeslagen in de bedrijvigheid van de bezoekerseconomie. Dit heeft onder meer geleid tot verplichte sluiting van de horecabedrijven, afname van het aantal overnachtingen in de stad en het aantal bezoekers. Onder de overkoepelende boodschap ‘Zomer in Leiden, herstelplan 2020-2021’ hebben de partijen uit het Handelshuis (Leiden & Partners, Centrummanagement Leiden en Cultuurfonds Leiden) gezamenlijk campagnes en activiteiten verricht, gericht op korte en middellange termijn herstel.

3.C1.2 Faciliteren Centrummanagement Leiden en marketing- en activiteitencampagne binnenstad
Deze prestatie krijgt een groen stoplicht. De gemeente Leiden en het Centrummanagement (CML) hebben in 2021 intensief samengewerkt om de gevolgen van de coronacrisis voor ondernemers in de binnenstad te beperken. CML heeft dit gedaan door onder andere in te zetten op de campagnes:

• Liever in Leiden (Koop Lokaal campagne);
• Trakteer jezelf op Leiden (regionale campagne gericht op een dagje Leiden);
• Leiden Open (het veilig open houden van de binnenstad binnen de in dat jaar geldende coronamaatregelen).

Verder is er vorm gegeven aan o.a. de volgende activiteiten:

• Leegstandsbestrijding (Parel zoekt ondernemer, pilot lege etalages)
• Landelijke retailacquisitie (lancering bidbook) gericht op aantrekken nieuwe winkels.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 3D Circulaire economie

Toelichting op de prestaties.

3D1.1 Transitie naar circulaire bouw, infrastructuur en gebiedsontwikkeling

In 2021 zijn routekaarten vastgesteld om bij bouwprojecten in de openbare ruimte 100% circulair uit te vragen, waarmee veel helderheid en richting is ontstaan. Ook is beleid vastgesteld om voortaan circulair te gaan slopen. Dat zich dit nog niet vertaalt naar resultaat in de indicatoren zegt vooral iets over de kwaliteit van de gebruikte data. Er wordt gewerkt aan betere monitoring.

3D1.2 Van afval naar materiaalstromen

De subsidieregeling Circulair Verwaarden is, ondanks noodzakelijke aanpassingen in verband met de corona-situatie, een succes gebleken. Er melden zich meer goede initiatieven dan er budget te verdelen is.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Kaderstellende beleidsstukken

In 2021 zijn de volgende kaderstellende beleidsstukken vastgesteld:

• Wijziging Verordening voor de Fysieke Leefomgeving Leiden ten behoeve van het mogelijk maken van ligplaatsen maatschappelijke doeleinden (RV 21.0128)
• Beleidskader buitenreclame Leiden (RV 21.0069)
• Voorgenomen besluit Innovation Quarter; fondsuitbreiding IQ capital (RV 21.0099)

Programmabudget

Toelichting op beleidsterreinen met financiële afwijkingen (op de lasten en/of baten) > € 250.000

3A Ruimte om te ondernemen
Geen toe te lichten afwijkingen

3B Faciliteren en stimuleren van ondernemen
In 2021 is er een onderbesteding 305.000 euro op de lasten. Deze bestaat uit een onderbesteding van € 235.000 vanuit de incidentele middelen voor het Leiden Bio Sciencepark (LBSP), door de coronamaatregelen zijn minder zaken uitgevoerd dan gepland, en een overbesteding bij kennisstad van € 270.000 door het eerder starten van enkele projecten. Een onderbesteding van € 225.000 op het incidentele budget om in de openbare ruimte te laten zien wat er gebeurt in de musea. Dit project, gedekt vanuit de reserve economische impulsen en kennisstad, is nog in voorbereiding. Een onderbesteding van € 55.000 op projecten LBSP en € 65.000 onderbesteding op Faciliteren ondernemersfonds Leiden.

3C Marketing en promotie
De inkomsten toeristenbelasting waren begroot op € 750.000 en worden door de BSGR geprognotiseerd op 575.000 euro. Tegenover deze inkomsten staat een subsidie aan het hoteloverleg voor eenzelfde bedrag. Daarnaast is er een voordeel op inkomsten voorgaande jaren (€ 65.000). Dit betekent een nadeel op de begrote baten van € 110.000 en een voordeel op de begrote lasten van € 110.000. Daarnaast is er een nadeel vanuit diverse posten van €75.000. Een onderbesteding op programma Binnenstad van € 340.000. Dit betreft een bijdrage aan het krediet Programma Binnenstad welke gedekt wordt door de reserve Programma Binnenstad. Een aantal inspanningen konden door corona in 2021 niet doorgaan en zijn doorgeschoven naar 2022, zoals de Hofjesconcerten, Beelden in Leiden, Nacht van Ontdekkingen, van Rijn Festival, Singelparkdiner, Leidse Rembrandtdagen en Fashion Festval. Dit betekent dat deze kosten in 2022 alsnog gemaakt zullen worden.

3D Circulaire economie
Geen toe te lichten afwijkingen

Toelichting op afwijkingen Reserves

Reserve Binnenstad (P3)
Onttrekking Reserve Binnenstad is € 325.000 lager dan begroot. Een aantal voorgenomen inspanningen en ontwikkelingen voor Programma Binnenstad moeten nog afgerond worden zoals de Hofjesconcerten, Beelden in Leiden, Nacht van Ontdekkingen, van Rijn Festival, Singelparkdiner, Leidse Rembrandtdagen en Fashion Festval.

Reserve Economische impulsen en kennisstad (P3)
Onttrekking Reserve Economische impulsen en kennisstad is € 225.000 lager dan begroot, door een onderbesteding van € 225.000 op projecten in de museale buiten ruimte, dit project zal in 2022 starten.

Reserve Duurzame Stad (P3)
Onttrekking Reserve Duurzame Stad is € 180.000 lager dan begroot. Dit komt door een onderbesteding op circulaire economie (€ 120.000) en een onderbesteding op de bedrijventerreinen strategie (€ 60.000).

INVESTERINGEN

Overschrijdingen op investeringskredieten

7100153 LBSP planvoorb. Leiden Bio Science Park
Op het krediet voor interne plankosten LBSP Gebiedsmanagement is gedurende het jaar 2021 een tekort t.o.v. de begrootte lasten ontstaan van €104.000. Dit als gevolg van het besluit om kosten voor twee deelprojecten, te weten LevendLab en KoffieVRIJ, niet te dekken uit de huuropbrengsten die deze projecten genereren, maar te dekken door het algemene LBSP budget. Het tekort kan worden gecompenseerd door middel van niet geraamde opbrengsten ter hoogte van € 88.000 alsmede een ruimte van € 30.000 op het krediet voor externe plankosten LBSP Gebiedsmanagement 2021. NB Netto was er dus een ruimte van € 14.000.

Toelichting op investeringskredieten ouder dan drie jaar die niet afgesloten worden bij de jaarrekening

7100136 LBSP externe plankosten en 7100153 LBSP planvoorb. Leiden Bio Science Park
Het project- en gebiedsmanagement voor Leiden BioScience Park wordt benaderd volgens een programmastructuur ten behoeve van de voortdurende gebiedsontwikkeling van het BioScience Park. Hiertoe heeft de gemeenteraad de kredieten LBSP externe plankosten en LBSP planvoorbereiding Leiden Bio Science Park beschikbaar gesteld ter dekking van de interne en externe plankosten. Zolang deze ontwikkelingen, volgens de leidraad als neergelegd in het Masterplan en in opdracht van de gemeenteraad, voortduren zullen deze kredieten naar verwachting niet worden afgesloten.