Ontwikkelingen in 2020

2020 was een veel bewogen jaar door de uitbraak van de corona-pandemie en de impact daarvan op de Leidse economie. Horeca en detailhandel hebben de deuren tijdelijk moeten sluiten en niet alle marktkramen mochten op de markt staan vanwege de coronamaatregelen. De coronamaatregelen leidden tot leegte in de winkelstraten, de wijkwinkelcentra, de horeca en in kantoren. Op het Leiden Bio Science Park was tegelijkertijd veel bedrijvigheid vanwege de bijdrage van Leidse bedrijven aan de ontwikkeling van testmethodes en vaccins.

In 2020 zijn enerzijds de voorgenomen beleidsplannen uitgevoerd en anderzijds is ingespeeld op de gevolgen van de coronamaatregelen. In 2020 zijn met succes de regionale bedrijventerreinenstrategie, de regionale retailvisie, de regionale kantorenmonitor en de strategie circulaire economie vastgesteld. Ook hebben de activiteiten rondom het Pelgrimsjaar zoveel mogelijk doorgang gevonden, zij het digitaal. De effecten van de coronapandemie zijn meegenomen in de ontwikkeling van de horecavisie, waardoor een toekomstbestendige aanpak eind 2020 aan de Raad is aangeboden.

Er is flexibel en met daadkracht ingespeeld op de gevolgen van de coronamaatregelen voor de ondernemers in de stad. Samen met ondernemersverenigingen en andere stadspartners is geprobeerd de negatieve effecten van de coronacrisis op de economie zo veel mogelijk te beperken en sterker uit de crisis te komen. Er is een periodieke overlegstructuur met stadspartners ingevoerd om de crisissituatie rondom corona wekelijks te bespreken en snel te schakelen vanuit de gemeente daar waar nodig. Er is veel aandacht voor communicatie met ondernemers: er is een enquête uitgezet om erachter te komen waar de behoefte lag. Online, per brief en telefonisch zijn ondernemers geïnformeerd over de landelijke maatregelen. Alle horeca in Leiden is bij aanvang van de tweede lockdown gebeld door de gemeente om hen een hart onder de riem te steken en te informeren of er vragen spelen. De laad- en lostijden zijn aangepast en er is ingezet om drukte in de stad te verspreiden. Ook is de beleidsregel Winterterrassen vastgesteld. Waar mogelijk zijn financiële mogelijkheden gecreëerd door het uitstel verlenen van het betalen van diverse belastingen en het niet versturen van invorderingen en aanmaningen. Voorbeelden zijn het niet betalen van precariorechten voor de winterterrassen en als er een lockdown is hoefde voor niet-gebruikte diensten zoals terrassen en het liggeld in de haven niet te worden betaald. Ook is er een Stimuleringsfonds opgericht waar de gemeente een financiële bijdrage aan levert om nieuwe initiatieven van ondernemers gericht op veerkracht van de economie te steunen.

Beleidsterrein 3A Ruimte om te ondernemen

Toelichting op prestaties

3A1.1 Regionale en lokale beleidsonbtwikkeling, beleidsuitvoering en advisering.

1. Regionale kantorenvisie Holland Rijnland . Groen stoplicht.
De regionale kantorenstrategie ziet toe op het verbeteren van het kwalitatieve en kwantitatieve aanbod van kantoren in de regio Holland Rijnland. De groei van kantorenvolume wordt alleen voorzien in het gebied Leiden Centraal. De leegstand van kantoren in Leiden is gedaald tot 7,9 %. Dat is in lijn met het streefcijfer. De leegstand in de kantorenvoorraad in Leiden betreft voor de helft leegstand in kleinere kantoren. De corona pandemie heeft ervoor gezorgd dat thuiswerken een grote vlucht heeft genomen. Toch wijzen alle verwachtingen van kantoorvastgoedadviseurs (Colliers, CBRE, JLL) dat het kantoorvolume in Nederland slechts beperkt zal afnemen en dan vooral op secundaire (minder goed bereikbare) locaties. Door de aanwezigheid van Leiden Centraal als mobiliteitsknooppunt en de kwalitatieve ontwikkelingen in de stad en het stationsgebied in het bijzonder, blijft het gebied Leiden Centraal aantrekkelijk als vestigingsplaats voor kantoren.

2. Economie 071, groen stoplicht.

3. Bedrijventerreinenstrategie, groen stoplicht.
Op 8 oktober 2020 is de Ruimtelijke strategie bedrijventerreinen economie 071 door de gemeenteraad van Leiden vastgesteld. De strategie bevat de ruimtelijke visie op bedrijventerreinen in de regio 071 en is het vertrekpunt voor gemeenten en bedrijfsleven om het vestigingsklimaat in de regio te versterken en gezamenlijk te werken aan toekomstbestendige bedrijventerreinen, waarmee een bijdrage wordt geleverd aan duurzame verstedelijking. Er wordt duidelijkheid gegeven welke bedrijventerreinen de komende periode kunnen transformeren naar woon-werklocaties en voor welke bedrijventerreinen dit niet geldt. De deelnemende gemeenten leggen in de strategie vast dat tot 2030 geen hectares bedrijventerrein in de regio verloren gaan als gevolg van transformaties. Ook zijn uitgangspunten en een handelingskader vastgelegd voor het compenseren van hectares bedrijventerrein, in geval van transformatie van bedrijventerreinen.

4. Retailvisie . Groen stoplicht.
De evaluatie is uitgevoerd en een retailmonitor Economie071 is gemaakt. Er is een informatieve brief van het college aan de raad gestuurd.

5. Winkelnota Leidse winkelstad 2018 - 2021, Groen stoplicht.

6 Markten, Oranje stoplicht.
Voor een groot gedeelte van 2020 heeft de markt niet op de manier kunnen plaatsvinden zoals deze normaal plaatsvindt in verband met de coronacrisis. De Non-food sector is met name hard getroffen door de coronacrisis. Hierdoor is er op het gebied van branchering en nieuwe ondernemers weinig gebeurd afgelopen jaar. Het aantal standplaatsvergunningen is in 2020 door de coronacrisis ten opzichte van andere jaren achtergebleven. Hierdoor zijn minder markt- en standplaatsengelden geïnd. Wel is er een ontwikkeling omtrent het privatiseren van de Leidse markt. In 2021 wordt er gewerkt aan de marktvisie waarin acties zullen worden beschreven om de markt toekomstbestendig te maken. In de marktvisie zullen de randvoorwaarden voor privatisering worden benoemd. Op het moment dat deze acties zijn gedaan en de markt toekomstbestendig is, kan worden onderzocht of de markt geprivatiseerd kan worden.

7. Standplaatsen, Groen stoplicht.

8. Horeca-visie, Groen stoplicht.
Eind 2019 zou er een tussentijdse evaluatie van de Ruimtelijke-economische horecavisie opgeleverd worden. Omdat tijdens de evaluatie is gebleken dat er een aantal zaken in deze visie grondig verbeterd en/of toekomstbestendig gemaakt moest worden, is ervoor gekozen om de huidige Ruimtelijk-economische Horecavisie Leiden, met een looptijd van 2016-2020, te vernieuwen. De Horecavisie 2020 is na een uitvoerig participatieproces op 13 oktober 2020 door ons vastgesteld na inspraak en aangeboden aan de gemeenteraad. De Horecavisie 2020 is uiteindelijk op 28 januari 2021 door de gemeenteraad vastgesteld

9. Airbnb, Groen stoplicht.
Voor de beheersing van de toeristische verhuur en ontwikkeling van instrumenten voor de lokale overheden, heeft de regering de Wet op de toeristische verhuur van woonruimte opgesteld. Het parlement heeft in 2020 ingestemd met het wetsvoorstel, waarna de wet per 1-1-2021 in werking is getreden. Inmiddels is de ontwikkeling van beleid voor de toeristische verhuur van woningen in voorbereiding.

10. Schaarse vergunningen. Groen stoplicht.
Vergunningen die in aantal (beleidsmatig) of op grond van natuurlijke schaarste worden beperkt, mogen als gevolg van de Dienstenrichtlijn en jurisprudentie in beginsel niet voor onbepaalde tijd worden uitgegeven. Het college heeft hier zoveel mogelijk rekening mee gehouden. In de begroting 2021 is dit onderdeel niet meer in het programma Economie opgenomen omdat dit vraagstuk sectoraal wordt opgepakt.

11. Verordening ligplaatsen bedrijfsvaartuigen. Rood stoplicht.
Corona heeft een behoorlijke impact gehad op het, toeristisch, gebruik van het openbaar water. Er is mede daarom een pas op de plaats gemaakt met de implementatie van de verschillende onderdelen uit de Bedrijfs- en Pleziervaartuigenverordening en de uitwerking van het gebruik van het openbaar water. Ook is er voorrang gegeven aan het in de, op 1 januari 2021 in werking getreden, Verordening fysieke leefomgeving opnemen van de Bedrijfs- en Pleziervaartuigenverordening en het ligplaatsenplan. De verdelingssytematiek voor bedrijfsvaartuigen wordt in de eerste helft van 2021 opgepakt en vastgesteld.

12. Samenhang van het economisch beleid met ruimtelijk beleid en mobiliteitsbeleid. Groen stoplicht.
Vanuit economisch perspectief is in de integrale beleidsdocumenten inbreng geleverd; o.a. bij de omgevingsvisie 1.1; Hart van Holland en de ontwikkelperspectieven voor de Mors en Leiden Noord en de gebiedsvisies Schipholweg, Stationsgebied en Vondelkwartier.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 3B Faciliteren/stimuleren van ondernemen

Toelichting op prestaties

3B1.1 Faciliteren bedrijvigheid, starters en ondernemerschap in Leiden.
Deze prestatie bestaat uit de volgende drie onderdelen die allemaal een groen stoplicht krijgen : 1. Regeldruk/ dienstverlening ondernemers, 2. Starters en startersfonds en 3. Space / Ruimtevaart.

3B1.2 Verbetering aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt en stimuleren ondernemerschap.
De Covid crisis is van grote invloed op de economie en daarmee op de aansluiting tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt. Ontwikkelingen die we voor de crisis zagen, zoals een tekort aan personeel in de zorgsector, zijn versneld en versterkt. De focuspunten binnen deze prestatie zijn onveranderd, de uitvoering heeft logischerwijs wel om aanpassing gevraagd. Veel activiteiten en ontmoetingen hebben bijvoorbeeld online plaatsgevonden. In sommige gevallen heeft uitvoering hierdoor vertraging opgelopen door corona restricties en prioriteiten bijvoorbeeld bij het onderwijs. Doordat onderwijsinstellingen overgingen op online onderwijs en de focus meer intern gericht werd en op de kerntaken, werden veel onderwijsprogramma’s en projecten met onderwijspartners zoals Technolab, St. Naar Buiten uitgesteld.

3B2.1 Stimuleren en aquisitie van kennisintensieve bedrijvigheid en netwerken
Deze prestatie bestaat uit de vier onderdelen. Innovation Quarter, Medical Delta en het Regionaal Investeringsprogramma EPZ krijgen een groen stoplicht. Het vierde onderdeel, Expat Centre Leiden (ECL) , krijgt een oranje stoplicht. Het ECL heeft in 2020 met name ingezet op voortzetting van de huidige dienstverlening. Door de corona crisis zijn er in 2020 minder internationals naar de regio Leiden gekomen. Tevens leidde corona tot een andere prioritering bij het internationale bedrijfsleven en het aantrekken van internationals. Een aantal activiteiten is wel ingezet in 2020 en een verdere doorontwikkeling van activiteiten van het ECL is onderwerp van onderzoek in 2021.

Verbonden partijen

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 3C Marketing en promotie

Toelichting op prestaties

3C1.1 Citymarketing en stimuleren toeristische aantrekkelijkheid
De corona-crisis heeft ernstige gevolgen voor de bedrijven en instellingen van de bezoekerseconomie in Leiden. Zo is vanaf het voorjaar het aantal overnachtingen in hotels en overige logiesbedrijven ingezakt, met een aanzienlijke afname van de verwachte opbrengsten van de toeristenbelasting. Als compensatie voor de buiten proportioneel geleden schade ten gevolge van de Coronacrisis is aan Leiden Marketing een incidentele subsidiebijdrage toegekend voor de instandhouding van een professioneel werkende citymarketingorganisatie voor de stad Leiden. In het kader van het project Regiomarketing heeft Leiden Marketing het project Streek van Verrassingen ontwikkeld. Hierbij zijn de bewoners uit de stad en ommelanden uitgenodigd om elkaars stads- en dorpscentrum te bezoeken.

Het jaar 2020 stond in het teken van het themajaar Leiden 400, waarbij met Plymouth-UK en Plymouth-USA de tocht van de Pilgrimfathers vanuit Leiden naar Amerika is herdacht. Via internetverbindingen konden meer dan 50.000 bezoekers uit de UK en USA dit meemaken.

3.C1.2 Faciliteren Centrummanagement Leiden en marketing- en activiteitencampagne binnenstad
Er is vertraging opgetreden in dit proces doordat een overkoepelende overeenkomst is gemaakt over de UVOKs van LM, CF en CML. Inmiddels zijn nu alle stadspartners akkoord. Ondanks de vertraging krijgt deze prestatie daarom toch een groen stoplicht .

3C1.3 Inspanningen en programmasturing Binnenstad
Door de coronacrisis is het een totaal ander jaar geworden dan was voorzien voor de binnenstad. Veel moest er geïmproviseerd worden. Daarbij ging de aandacht vooral uit naar de ondersteuning van ondernemers. Het programma is aangepast door zich te richten op wat wel kon, en het informeren van het publiek. Denk aan druktemeters, straattekens, publiekscampagnes. Er is nog een redelijke zomer geweest met de grotere terrassen, winkels die open waren en met een horeca op 1,5 meter, maar de lange periode van dichte winkels, horeca en het ontbreken van evenementen geven de binnenstad een heel ander karakter. De plaatsing van de singelparkbruggen in het voorjaar 2020 zijn voor de bewoners een trekpleister gebleken. Door de sluiting van de horeca en publieke gebouwen is een tekort aan publieke toiletten ontstaan. De ontwikkeling van de projecten in de binnenstad, onderzoek en beleid zijn wel conform planning uitgevoerd. Een deel van de inspanningen van 2020 schuiven door naar 2021, zoals de tijdelijke toiletvoorzieningen, druktemeters, bijdrage aan Leiden marathon, terrasverwarmingsubsidie en structurele aanpassingen aan toiletvoorzieningen. Zie ook het onderdeel programmabudget met de financiële effecten hiervan.

Verbonden partijen

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 3D Circulaire economie

Toelichting op prestaties

3D1.1 Transitie naar circulaire bouw, infrastructuur en gebiedsontwikkeling
In 2020 zijn verschillende onderzoeken naar de mogelijkheden van circulaire werkprincipes in de bouw, hun bijdrage aan de circulaire doelstellingen en de toepassingsmogelijkheden binnen de gemeentelijke werkwijzen afgerond. Dit leidt tot een versnelling en focus op stromen die een groter impact hebben en vanuit de gemeente goed beïnvloed kunnen worden.

3D1.2 Van afval naar materiaalstromen
Er is een proces ingericht om innovatieve ideeën rondom het verwaarden van materiaalstromen in de stad te stimuleren: de Subsidieregeling Circulair Verwaarden. Door corona was het lang onduidelijk wat de mogelijkheden voor een bijeenkomst zouden zijn, en in hoeverre bedrijvigheid daarvoor openstond. Daardoor is vertraging opgetreden en is de eerste uitvoering van deze regeling doorgeschoven naar 2021. Het opbouwen van communities zal om dezelfde reden pas in 2021 plaatsvinden.

3D1.3 Maatschappelijk verantwoord inkopen
In 2020 is gewerkt aan een aanpak om als gemeente meer in te zetten op maatschappelijk verantwoord inkopen. Dit is een organisatie-brede opgave, waarbij aangesloten moet worden bij doelstellingen en beweegredenen, wat ingewikkelder is om aan te pakken in een thuiswerksituatie. Ook moet de structurele inbedding qua sturingsinformatie en verantwoordelijkheden vastgelegd worden. Daarom is het een meerjarig traject dat in 2021 voortgezet wordt.

Het afwegingskader voor duurzaamheid in projecten is opgeleverd en wordt komende jaren verder aangescherpt.

Indicatoren
Circulaire economie is een relatief jong beleidsterrein, waarbij het meten van de effecten lastig is, en zeker op gemeentelijke schaal. In de begroting van 2020 waren voorlopige indicatoren opgenomen, in afwachting van de ontwikkeling van een definitief monitoringskader. Tijdens de uitwerking hiervan is gebleken dat de voorlopige indicatoren van 2020 praktisch moeilijk uitvoerbaar zijn, bijvoorbeeld enquêtes blijken over het algemeen een lage respons te kennen en zijn daardoor geen goede indicator. Om die reden zijn in de begroting voor 2021 definitieve indicatoren opgenomen en worden in deze jaarrekening geen realisatiewaarden aangegeven bij de voorlopige indicatoren uit de begroting 2020.

Via de monitoring van het Financieel Perspectief en in de jaarstukken over 2021 en verder wordt gerapporteerd over de effecten conform de nieuwe indicatoren. Daarnaast is er eind 2021 een evaluatie van het huidige uitvoeringsprogramma (2020-2021) welke ter info naar de Raad verstuurd wordt.

Kaderstellende beleidsstukken

In 2020 zijn de volgende kaderstellende beleidsstukken vastgesteld:

• RV 20.0126 Aanbevelingen Rekenkamercommissie Leiden-Leiderdorp over het Leiden Bio Science Park.
• RV 20.0080 Vaststelling ruimtelijke strategie Bedrijventerreinen 2020-2030
• RV 20.0051 Visie internationalisering 2020
• RV 20.0029 Uitvoeringsbesluit LBSP Duurzame Reconstructie Openbare Ruimte en Infrastructuur
• RV 20.0008 Evenementenbeleid Leiden 2020
• RV 20.0005 Kaderstellende strategie 'Op weg naar een circulair Leiden'
• RV 19.0148 Programmaplan Binnenstad 2020-202

Programmabudget

Toelichting op beleidsterreinen met financiële afwijkingen (op de lasten en/of baten) > € 250.000

Marketing en promotie
Een onderbesteding op de lasten van 476.000 euro. € 412.000 onderbesteding op programma Binnenstad, € 50.000 onderbesteding citymarketing ivm tegenvallende inkomsten toeristenbelasting en € 14.000 onderbesteding op toeristische aantrekkelijkheid.

Toelichting op afwijkingen Reserves

Reserve Binnenstad (P3)
Onttrekking Reserve Binnenstad is € 410.000 lager dan begroot. Een aantal voorgenomen inspanningen en ontwikkelingen voor Programma Binnenstad moeten nog afgerond worden zoals bv. waterplein Annie, Pilot duurzame bedrijfsafval Horeca, de leidse bank in de Haarlemmerstraat en een aantal inspanningen zijn goedkoper uitgepakt. Hierdoor heeft het college een subsidieregeling terrasverwarming kunnen instellen. Verder wil het college graag een deel inzetten voor een bijdrage aan de kosten voor de nieuwe fietsenstalling in de Breestraat en voor extra eisen aan de toiletvoorzieningen in de binnenstad.

Reserve Duurzame Stad (P3)
Onttrekking Reserve Duurzame Stad is € 187.000 lager dan begroot. Dit komt door een onderbesteding op circulaire economie (172.000 euro) en een onderbesteding op de bedrijventerreinen strategie (15.000 euro).

INVESTERING

Overschrijdingen op investeringskredieten
Binnen dit programma zijn per 31-12-2020 geen overschrijdingen op investeringskredieten.

Toelichting op investeringskredieten ouder dan drie jaar die niet afgesloten worden bij de jaarrekening

7100740 programma binnenstad 2015-2018
Het overgrote deel van alle voorgenomen inspanningen en ontwikkellocaties is inmiddels afgerond, in ontwikkeling en/of uitvoering. Wanneer alle voorgenomen inspanningen en ontwikkellocaties zijn afgerond kan het krediet Programma Binnenstad 2015-2018 afgesloten worden.