Ontwikkelingen in 2021

Effecten van corona
De Sociaal Wijkteams (SWT's) signaleerden een toename aan hulpvragen op het gebied van financiële problemen bij mensen die baan of inkomsten zijn kwijtgeraakt en kwetsbare groepen. Ook raakten mensen meer in een sociaal isolement door de slechte toegankelijkheid van voorzieningen door corona. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om een toename van enzaamheid, gezien door Incluzio. Er is ook een toename gesignaleerd van psychiatrische crises en van middelengebruik wat leidt tot problematisch gedrag. Eind 2021 is er besloten om vanuit het programma Social Impact extra middelen in te zetten voor 2022 en 2023 ten behoeve van de versterking en scholing van de SWT’s en hun bijdrage aan het Eerste Hulp Bij Geldzorgen team.
Corona heeft ook in 2021 grote gevolgen gehad voor de werkdruk in de SWT’s. Met name de tijd die het kost om processen aan te passen aan de coronaregels en de uitval van personeel hebben hieraan bijgedragen, in een sector die toch al te kampen heeft met tekorten.
In het najaar is ook aan de partners van de Sterke Sociale Basis (SSB) een extra opdracht gegeven om in te zetten op de sociale gevolgen van de coronacrisis. Zo heeft SOL meer inzet van jongerenwerkers op school, versterkt BuZz de aanpak met extra ontwikkelmakelaars en richt Incluzio met een aandachtsfunctionaris zich op de diversiteit van welzijnsvraagstukken die mede door corona zijn ontstaan.

Programma social impact
Eind 2021 is het Programma social impact vastgesteld in het college, waarna de begrotingswijziging volgde in januari 2022 (RV 21.0146). Met het programma gaan we aan de slag met de sociale en maatschappelijke gevolgen van de coronacrisis.
In de eerste helft van 2021 is met veel maatschappelijke organisaties en professionals gesproken om de impact van corona voor de Leidse samenleving in beeld te brengen. In de zomer volgde daarop de aanbevelingenrapportage over de sociale en maatschappelijke gevolgen in Leiden, samen met de social impact monitor (2e versie). Vanuit het rijk werden diverse steun- en herstelpakketten beschikbaar gesteld en in het voorjaar startte het Nationaal Programma Onderwijs. Met de aanpak van het social impact team hebben we de middelen gebundeld en gericht de aanbevelingen opgevolgd in een integraal programma. We richten ons daarin op het vergroten van gelijke kansen, het voorkomen en verminderen van geldzorgen, het verbeteren van de fysieke en mentale gezondheid en het verbeteren van taalvaardigheden en digitale vaardigheden, met specifieke aandacht voor Leidenaars in een kwetsbare situatie. Ook blijft er ruimte voor nadere aanvulling van het programma, wat aansluit bij het werken binnen de onvoorspelbaarheid van de coronacrisis.

Sterke Sociale Basis (SSB) & Leren met de Stad
SOL, BuZz en Incluzio hebben intensief en energiek samengewerkt om welzijn in Leiden samen vorm te geven. Zo is het gezamenlijk pand aan de Nieuwstraat in gebruik genomen. Ook de gevolgen van corona, zoals bijvoorbeeld eenzaamheid bij ouderen, pakken ze gezamenlijk op. Door corona was dit niet altijd gemakkelijk, maar lokale initiatieven van burenhulp werden gefaciliteerd en ondersteund.
In Het Gebouw in Leiden Noord is een samenwerking opgezet met Leren met de Stad (zie ook Programma 7 Jeugd & Onderwijs). Studenten werken en denken mee met verschillende onderwerpen en vraagstukken, bijvoorbeeld in het kader van sociale cohesie in de Zeeheldenbuurt. In 2022 werken de partijen aan een gezamenlijke programmering van activiteiten.

Leiden op Leeftijd
In 2021 is gestart met de uitvoering van het eind 2020 vastgestelde actieplan Leiden op Leeftijd. Hierin is aandacht voor de thema's wonen, zorg, welzijn en eenzaamheid en eHealth. Belangrijkste onderdeel van welzijn is eenzaamheid (zie alinea hierboven).
Wonen
De huidige en toekomstige woonsituatie van ouderen is in in 2021 kaart gebracht voor heel Leiden. Hieruit komt naar voren dat er op een aantal plaatsen, voornamelijk in de Merenwijk en Stevenshof, in 2040 knellende situaties gaan ontstaan. We stellen hiervoor, samen met de corporaties en het Zorgkantoor, woonzorgvisie voor ouderen op en zorgen via pilots en via afspraken met corporaties voor een betere doorstroom.
Zorg
Dementie: in drie wijken zijn kleine groepjes actief die met de wijk kijken of en hoe er meer activiteiten in de wijk over dementie kunnen komen en hoe de wijkbewoners hier meer bij betrokken kunnen worden. Er is een klantreis dementie georganiseerd waaruit een aantal communicatiemiddelen is voortgekomen. En samen met partners in de stad zijn nieuwe activiteiten, zoals een rondleiding door de Lakenhal en een sportmarkt voor kwetsbare mensen, en ontmoetingsplekken gerealiseerd.
Veiligheid: op het gebied van veiligheid is de lokale alliantie tegen financiële uitbuiting van ouderen opgestart en is de regionale handleiding tegen ouderenmishandeling opgeleverd.
eHealth
In 2021 zijn oriënterende gesprekken gevoerd over het inrichten van een ervaarwoning in Leiden. Door de hoge kosten die dit met zich meebrengt en het aanbod wat in de regio wordt georganiseerd, is de focus verschoven van een statisch informatiepunt naar meer flexibele en laagdrempelige manieren om kennis over eHealth te verspreiden. Hierbij hoeven mensen niet naar een centrale plek te komen, maar wordt de kennis bij mensen thuis gebracht. Hierbij staat de samenwerking met Sleutelnet rond zorgcommunicatie op een lager niveau, omdat zij voornamelijk actief zijn in het ontsluiten van patiëntgegevens tussen organisaties, iets wat voor de gemeente minder relevant is.

Gezondheid
Het Leids Preventieakkoord is in 2021 getekend en de uitvoering is gestart. Eind 2021 is een intentiebesluit door gemeente en Universiteit Leiden genomen over de oprichting van het Healthy Society Center en is een aanvraag gedaan bij de Nationale Wetenschapsagenda voor onderzoek naar gezondheidsverschillen, in Leiden gericht op de Stevenshof. Dit is een samenwerking van onder meer LUMC, Hecht (GGD) en gemeente Den Haag.

Sociale Wijkteams
Ondanks de hoge werkdruk door corona is er gewerkt aan inhoudelijke ontwikkeling in 2021. Onder meer aan het verstevigen van de samenwerking met de partijen van de Sterke Sociale Basis en met de nieuwe Jeugdteams. In 2021 zijn de SWT's aangesloten bij de leeromgeving Toegang Maatschappelijke Zorg Holland Rijnland.

Heroriëntatie Wmo (nieuwe inkoop)
De nieuwe inkoopstrategie is in 2021 vastgesteld. Kernpunten daarvan zijn:
• versterken van het voorveld
• meer regie vanuit wijkteams op effectiviteit en de duur van van ondersteuningstrajecten
• inkopen per doelgroep (inkooppercelen per doelgroep)
• overzichtelijk aantal aanbieders voor meer partnerschap
• creëren doorgaande lijn van begeleiding naar beschermd wonen via modules/arrangementen (modulair opgebouwd arrangementenmodel)
Om het voorveld te versterken is aan Incluzio gevraagd indicatievrije dagbesteding te gaan organiseren.

Kwetsbare groepen
Zorg- & Veiligheidshuis
Het Zorg- en Veiligheidshuis is vanaf 2021 een feit en door de gemeenten in Holland Rijnland ondergebracht bij Hecht (voorheen GGD). Onderdeel hiervan is ook Veilig Thuis. Het Zorg- en Veiligheidshuis komt goede samenwerkingsmogelijkheden tussen Veilig Thuis en politie en justitie partners ten goede. In de uitvoering van de landelijk agenda Veiligheid Voorop is samenloop van zorg en straf essentieel.
Maatschappelijke Zorg
Door landelijke ontwikkelingen is in 2021 de ingangsdatum van de nieuwe inkoop van Maatschappelijke Zorg verschoven naar 2023. In 2021 was hiervoor een voorbereidingsjaar (voorbereidingen lopen in 2022 door). In de nieuwe inkoop is meer aandacht voor herstel en doorstroom.

Beleidsterrein 9A Sociale binding en participatie

Toelichting

9A1.4 Opdracht geven voor het uitvoeren van de vijf basisfuncties voor lokale ondersteuning van vrijwilligerswerk

Het percentage Leidenaars dat vrijwilligerswerk doet is in 2021 afgenomen. Aannemelijk is dat dit komt door de coronacrisis (bronnen: Stads- en Wijkenquete 2021 en Gezondheidsmonitor GGD 2020). Incluzio heeft diverse acties in gang gezet om dit percentage weer op niveau te krijgen (het uiteindelijk streven is een toename). Denk onder andere aan samenwerking met Leren met de Stad, meer inzet van social media, gebruik maken van maatschappelijke diensttijd en het verbeteren bekendheid en gebruik van de website www.leidenvrijwilligerswerk.nl en het vrijwilligerscontactpunt aan de Nieuwstraat. Incluzio doet dit vanuit haar basisopdracht en zet hiervoor ook extra middelen van het programma Social Impact hiervoor in.

* De Veiligheidsmonitor is in 2021 anders van opzet dan eerdere jaren, waardoor de uitkomsten niet goed te vergelijken zijn. We kunnen dus niet bepalen of de streefwaarde al dan niet is behaald.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 9B Preventie

Toelichting op prestaties

9B2.1 Uitvoeren van wettelijke taken basisgezondheidszorg
Leids preventieakkoord
In 2021 is het Leids preventieakkoord getekend en is de uitvoering gestart. In de regiegroep worden aanvragen voor een financiele bijdrage uit het akkoord besproken. De eerste aanvraagronde is eind 2021 gestart. Het resterende budget van 2021 wordt overgeheveld naar 2022.

Bestuurlijke samenwerking
Onder Leidse coördinatie heeft de regio Holland Rijnland besloten tot (verdere) bestuurlijke samenwerking in de thema’s preventie, ggz en ouderen. Samen met Zorg & Zekerheid, Vereniging Nederlandse Gemeenten, Zorgverzekeraars Nederland en het ministerie van VWS worden samenwerkingsagenda’s hiervoor opgesteld. Tot slot heeft de gemeente samen met partners in het gezondheidsdomein een regionaal congres georganiseerd om de samenwerking tussen het medisch – en sociaal domein te bevorderen.

Verbonden partijen: Hecht
In 2021 veranderde de naam van de regionale gezondheidsdienst openbare gezondheid (RDOG Hollands Midden) in Hecht.

Bij Hecht stond het jaar 2021 voor een groot deel, net als 2020, in het teken van de bestrijding van het coronavirus. Vanwege de (maatschappelijke & wettelijke) functie die Hecht heeft in het bestrijden van infectieziektes, zoals corona, kwamen er extra taken bij Hecht te liggen. Zo kwam er in 2021, naast het uitvoeren van de reguliere coronatesten, de taak van het tweemaal vaccineren en later de boostervaccinatie bij. Dit vroeg veel van extra inzet van de medewerkers en leidde in gevallen van nood tot afschaling van de reguliere dienstverlening van Hecht. Naar alle waarschijnlijkheid zal de, voor de coronacrisis opgetuigde, verantwoordelijke eenheid corona in 2022 worden ingebed in de reguliere organisatie.

De reguliere taken van Hecht gingen in 2021 zoveel de maatregelen rondom- en de bestrijding van het corona het toelieten door. Een voorbeeld van een proces dat doorliep is het opzetten van de nieuwe governancestructuur. Er werden op de onderwerpen Zorg- en Veiligheidshuis” en “publieke gezondheid” twee Bestuurlijke Adviescommissie’s (BAC’s) opgericht om de stukken op basis van sub regionale vertegenwoordiging voor te bereiden. Dit had als doel om, op subregionaal niveau, zo goed mogelijk te kunnen adviseren aan het Algemeen Bestuur (AB) over de te nemen besluiten. Het opzetten van de nieuwe governancestructuur gaat in 2022 verder.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 9C Ondersteuning

Toelichting op prestaties

9C1.1 Organiseren toegang zorg en welzijn door middel van Sociale Wijkteams
Ondanks de toenemende vraag om ondersteuning als gevolg van corona is zijn de SWT's erin geslaagd bewoners tijdig en doelmatig te ondersteunen.

9C2.1 Organiseren van een samenhangend en passend aanbod van algemene Wmo-voorzieningen
Mantelzorgondersteuning
Om mantelzorgers extra te ondersteunen heeft Incluzio in 2021 extra activiteiten georganiseerd, zoals extra waarderingsmomenten. De Mantelfoon is gelanceerd en het concept van het Respijthuis is verkend. Ook zal na de zomer van 2022 indicatievrije dagbesteding beschikbaar gemaakt worden via Incluzio om mantelzorgers te ontlasten.
Het percentage inwoners dat mantelzorg verleent én het percentage mantelzorgers dat zich tamelijk tot zwaar belast voelt is afgenomen. De verwachting was dat beide groepen door corona juist groter zouden zijn geworden. Tegelijkertijd geven de mensen díe mantelzorgen aan dat ze (door corona) méér zijn gaan mantelzorgen.

* Het Clientervaringsonderzoek Wmo (CEO Wmo) over 2021 wordt momenteel uitgevoerd en de resultaten worden pas na de zomer verwacht.
** Dit betreft het cijfer van het eerste halfjaar van 2021.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 9D Kwetsbare groepen

Toelichting op de prestaties

9D1.1 Uitvoering geven aan preventie en herstel t.a.v. verslaving en dak- en thuisloosheid

Voorbereiding decentralisatie maatschappelijke zorg
De gemeenten in Holland Rijnland hebben besloten om met ingang van 2023 de opvang en ondersteuning van inwoners met ernstige psychosociale problematiek en/of dakloosheid zoveel mogelijk lokaal te gaan organiseren. De voorbereidingen hiervoor zijn in de Leidse regio in volle gang. Daarnaast hebben gemeenten afgesproken specialistische zorgvoorzieningen vanaf 2023 gezamenlijk te organiseren onder de noemer ‘specialistische maatschappelijke zorg’. Het betreft hier met name de specialistische 24/7 beschermd woonvoorzieningen.
Met de inkoop van de (sub-)regionale maatschappelijke zorg streven de gemeenten in Holland Rijnland ernaar zorgcontinuïteit voor bestaande cliënten te bieden en tegelijkertijd een aantal vernieuwingen door te voeren in lijn met de visie van gemeenten op de maatschappelijke zorg.
Realisatie extra opvangplekken
De pilot housing first door Limor is gecontinueerd. Er is een plaats gerealiseerd en de afspraak is dat uiteindelijk in 2022 twaalf extra plaatsingen worden gerealiseerd.

9D1.3 Uitvoering geven aan opvang en huisvesting van kwetsbare groepen
In 2021 zijn gesprekken tussen justitie en de Binnenvest over de financiering van extra plaatsen gestart.
De Leidse taakstelling voor de huisvesting van statushouders voor 2021 was 174. Leiden heeft deze taakstelling door een goede en intensieve samenwerking tussen gemeente, woningcorporaties en VluchtelingenWerk volledig gerealiseerd. Er is zelfs een voorsprong opgebouwd van 6 voor 2022.

9D1.4 Uitvoering geven aan beschermd wonen
Op 1 januari 2021 is de Wet langdurige zorg (Wlz) opengesteld voor de GGZ. Dit ertoe geleid dat er veel plekken van beschermd wonen zijn overgegaan naar de Wlz en er dus onderaan de streep minder BW plekken beschikbaar zijn. Dit is vooral te zien in het realisatiecijfer voor 2021 van indicator 9D1.f dat hoger is dan in vooraande jaren. We zijn hierover in gesprek met het zorgkantoor, mede omdat er ook op de wachtlijst nog cliënten zullen staan die een Wlz indicatie nodig hebben. Op termijn zal het realisatiecijfer weer meer richting de streefwaarde trekken, omdat de ‘zwaardere’ cliënten niet meer in beschremd wonen, maar de Wlz verblijven. Dit betekent dat de doelgroep die in beschermd wonen overblijft meer doorstroomt.
Er is nog steeds een wachtlijst voor BW en we doen ons best om de wachtlijst te verkorten. Hierover zijn we in gesprek met aanbieders en er is aandacht voor in de inkoop van de maatschappelijke zorg per 2023.

9D2.1 Uitvoering geven aan maatregelen die het voorkómen van geweld in huiselijke kring, het stoppen van geweld en het herstel van veiligheid in het huishouden of gezin bevorderen.
Afgelopen jaar is met het programma Samen voor Stabiele Veiligheid ingezet op deskundigheidsbevordering van de lokale teams en het werken volgens een landelijk erkende methodiek. Het jaarprogramma voorzag in webinars, trainingen voor aandachtfunctionarissen, begeleiding van de teams door externe trainers/begeleiders, een teamtraining en methodische casuïstiek bespreking.

9D2.2 Uitvoering geven aan opvang van slachtoffers van geweld in huiselijke kring
Eind 2020 is het landelijk keurmerk ‘Veiligheid in de Vrouwenopvang’ gestart. Rosa Manus behoorde tot de initiatiefnemers van het keurmerk en is aspirant keurmerkhouder. Het is een aanvulling op het bestaande HKZ certificaat. Het keurmerk is gebaseerd op twee normenkaders:

• ‘Veiligheid in het landelijk stelsel bij geweld in afhankelijkheidsrelaties’ (2018)
• 'Kinderen in de opvang’ (2019)

De ambulante hulp vormt naast de opvang een belangrijk onderdeel van Rosa Manus. Als expert in de aanpak van huiselijk geweld ondersteunt zij onder andere de wijkteams en is een belangrijke partner in de uitvoering van de Wet tijdelijk huisverbod.

* Omdat op dit moment gewerkt wordt aan landelijke indicatoren voor het monitoren van de dak- en thuislozen is gekozen om hier op te wachten en op dit moment (nog) geen nieuwe indicator voor te stellen. Dit geldt ook voor 9D1.b tot en met d. Deze kunnen ook worden herzien als de landelijke monitor bekend is (naar verwachting is dat in 2022).

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Kaderstellende beleidsstukken

• RV 21.0083 Inkoopstrategie begeleiding, maatschappelijke zorg en huishoudelijke ondersteuning Leidse regiogemeenten.

Programmabudget

Toelichting op beleidsterreinen met financiële afwijkingen (op de lasten en/of de baten) > € 250.000

9A Sociale binding en participatie
Er zijn onderbestedingen geweest op het budget opgroeien (sterke sociale basis) van € 178.000, op het budget maatschappelijke initiatieven € 112.000 en op het budget buurt- en opbouwwerk € 99.000. Al deze onderbe-stedingen zijn grotendeels corona-gerelateerd.
Het budget wijkvisie Prinsessenbuurt De Hoven van € 65.000 is niet besteed. Het budget was overgeheveld van 2020 naar 2021 voor eventuele nagekomen kosten inzake de eerste fase van deze wijkvisie die inmiddels afgesloten is. Daarnaast zijn er kleinere onderbestedingen ontstaan bij versterking wijkregie (€ 46.000), sociaal cultureel werk (€ 40.000), koplopersgelden (€ 33.000), adviesraad Wmo (€ 30.000) en de veegploeg van de Binnenvest (€ 23.000). Ook deze kleinere onderbestedingen zijn deels corona-gerelateerd.

9B Preventie
Er zijn geen relevante afwijkingen.

9C Ondersteuning
De inkomsten uit eigen bijdragen huishoudelijke ondersteuning zijn € 519.000 lager dan begroot. De eigen bijdragen worden opgelegd en ingeind door het CAK en vervolgens afgedragen aan de gemeente. De afdrachten over de afgelopen jaren laten een grillig patroon zien en lopen niet synchroon met de opgelegde eigen bijdragen. De geboekte opbrengst is gebaseerd op de in 2021 ontvangen afdrachten van het CAK.
Op het PGB budget Begeleiding is een voordeel ontstaan van € 319.000, op de kosten van groeps- en individuele begeleiding een voordeel van € 213.000 en op de regio-taxi een voordeel van € 206.000. De lagere kosten bij de regio-taxi waren er ook in 2020 en zijn veroorzaakt door corona. Op het budget Individuele begeleiding is een nadeel ontstaan van € 171.000, voornamelijk door nagekomen facturen over 2020.

9D Kwetsbare groepen
Aan de lastenkant is een negatief saldo van circa € 16.000 ontstaan. Dit tekort bestaat uit saldi op verschillende posten:

• Op het Investeringsfonds Maatschappelijke Zorg Leidse regio is voor 2021 een onderbesteding ontstaan van circa € 700.000. Verschillende projecten hebben vertraging opgelopen door een tekort aan ambtelijke capaciteit en door de coronapandemie. De projecten zullen in 2022 doorlopen.
• Vanuit de meicirculaire 2021 is extra budget begroot voor de decentralisatie-uitkering voor Vrouwenopvang 2021 (circa € 200.000). Dit heeft geleid tot een positief saldo van € 142.000 op het budget voor Vrouwenopvang.

• Bij de subsidiëring voor Maatschappelijke zorg zijn er grote raakvlakken op het gebied van de Leidse en de regionale activiteiten. Voor de Leidse activiteiten MZ is een tekort van circa € 587.000 ontstaan en een tekort op de regionale middelen MZ van circa € 208.000. Dit tekort is voornamelijk ontstaan doordat eerder in 2021 een bedrag van € 2,5 mln. in de reserve Sociaal domein (geoormerkt deel voor Beschermd wonen) gestort is, naar aanleiding van het geschatte overschot 2021 op dat moment. Daarnaast is een tekort ontstaan op de middelen voor coronacompensatie Maatschappelijke opvang (regionaal) van € 235.000. De werkelijke corona gerelateerde kosten voor Maatschappelijke opvang bedroegen in 2021 € 1,7 miljoen, terwijl de compensatie vanuit het rijk slechts € 1,46 miljoen bedroeg (valt onder Algemene dekkingsmiddelen).

Aan de batenkant is circa € 580.000 meer ontvangen dan begroot. Deze baten betreffen voornamelijk incidentele bijdragen van regiogemeenten voor projecten investeringsfonds Leidse regio (€ 154.000) en pilots Beschermd wonen (€ 203.000). Daarnaast was in 2021 een bijdrage ontvangen ten behoeve van de ontwikkeling van de nieuwe maatschappelijke opvang (€ 82.000). Ten slotte was in 2021 het totaal aan ontvangen eigen bijdragen voor Beschermd wonen hoger dan begroot (€ 134.000). De eigen bijdragen worden geïnd door het CAK waarbij de afdrachten in de regel afwijken van de opgelegde eigen bijdragen. Hierdoor is een saldo ontstaan ten opzichte van de begroting.

Toelichting op afwijkingen Reserves

Reserve leefbaarheidsprojecten in de wijken
Er zijn dit jaar geen uitgaven gedaan ten laste van de wijkvisie Prinsessenbuurt De Hoven en daarom wordt de geraamde € 65.000 niet ontttrokken.

Reserve sociaal domein
In 2021 was onder andere een onttrekking van € 2.756.000 begroot voor uitgaven investeringsfonds maatschap-pelijke zorg Leidse Regio. Door de onderbesteding op het investeringsfonds MZ Leidse Regio is er ten opzichte van de begroting € 829.000 minder onttrokken aan de reserve sociaal domein, geoormerkt deel voor investeringsfonds, dan begroot.

INVESTERINGEN 

Overschrijdingen op investeringskredieten
Niet van toepassing

Toelichting op investeringen ouder dan drie jaar die niet worden afgesloten bij de jaarrekening

7101158 MFA binnenruimte Geb.Eksterpad 2-4 en Nieuw-Pancrat
Er is in 2021 geanticipeerd op verhuisbewegingen die in 2022 gaan plaatsvinden. In 2021 zijn er daardoor geen kosten ontstaan, maar kosten zullen wel in 2022 ontstaan. Daarom kan het krediet nog niet worden afgesloten.