Ontwikkelingen in 2023

Programma 9 is onderdeel van het sociaal domein, net als de programma's 7, 8C en 10. Op het niveau van het stadsklimaat hebben we ingezet op het vergroten van de gezondheid van onze inwoners. Op het collectieve niveau hebben we, via onze partners in de stad, een breed toegankelijk palet aan voorzieningen aangeboden. Als er gerichte hulp nodig was konden inwoners terecht bij de sociaal wijkteams. Voor alle inwoners die daar behoefte aan hadden zijn laagdrempelige activiteiten in de wijk aangeboden. Dit is gebeurd via de activiteiten van de Sterke Sociale Basis (SSB) partners SOL, Incluzio en BuZz, via ‘Een goede buur’, via Huizen van de Buurt, mantelzorgondersteuning of ondersteuning van maatschappelijke initiatieven in wijk en buurt. Met deze partners is in 2023 de samenwerking verstevigd en hebben we aandacht gehad voor eenzaamheid, zowel bij jongeren als bij ouderen. Op het individuele niveau bieden we maatwerkvoorzieningen en bescherming aan kwetsbare inwoners. In 2023 is gestart met de inkoop van Wmo maatwerkvoorzieningen via arrangementen en zijn we gestart met het programma Maatschappelijke zorg Leidse regio. Daarnaast is er specifieke aandacht geweest voor studentenwelzijn en huishoudens met multiproblematiek (zie hiervoor ook 'Ontwikkelingen in 2023' van hoofdstuk Jeugd en Onderwijs).

Beleidsterrein Sociale binding en participatie
Sterke Sociale Basis
In de Sterke Sociale Basis (SSB) bieden de partners Stichting SOL, Incluzio en BuZz Leiden vraaggericht, overzichtelijk en toegankelijk een samenhangend geheel aan activiteiten en voorzieningen op stedelijk en wijkniveau aan, dat bijdraagt aan het welzijn van de Leidse inwoners. De gemeente investeert hiermee in een solide basisinfrastructuur. De opdracht voor de SSB is ingedeeld in drie thema’s: ‘Samen meedoen’, ‘Basiskracht’ en ‘Opgroeien’. In 2023 hebben de drie partijen van de SSB de samenwerking met externe partijen verder verstevigd. Regelmatig vindt overleg plaats met het Sociale Wijk Team (SWT), Jeugd en Gezin Team (JGT) en Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) om signalen uit de wijken te bespreken.

Beleidsterrein Preventie
Gezondheid
In 2023 hebben we een start gemaakt met de uitvoering van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). Het doel van dit akkoord is een gezonde generatie in 2040. Bij de uitvoering van het GALA behoort ook een specifieke uitkering (SPUK). Voor een gedeelte is dit een doorzetting van al bestaande financiering en voor een gedeelte is er nieuwe financiering beschikbaar. Een nieuwe ontwikkeling hierin is de lokale uitvoering van vijf ketenaanpakken. Een ketenaanpak is een samenwerkingsverband tussen alle partijen die als schakel in het geheel betrokken zijn (van A tot Z) bij een specifiek onderwerp. De vijf ketenaanpakken zijn: Welzijn op Recept, Gezonde Kansrijke Start, de gecombineerde leefstijlinterventie voor Volwassenen, Kind naar Gezond Gewicht en Valpreventie. Voortkomend uit het GALA wordt er ook gewerkt aan een brede aanpak op mentale gezondheid. Hieronder valt ook de aanpak studentenwelzijn (zie hiervoor ook paragraaf 2.3.14 Bijzonder programma Kennisstad).

In 2023 is verder gewerkt aan de uitvoering van het Integraal Zorg Akkoord (IZA). In tegenstelling tot het GALA, waarvan de uitvoering uitsluitend lokaal plaatsvindt, wordt er regionaal gewerkt aan de uitvoering van het IZA. Dit gebeurt gezamenlijk met de gemeenten van Holland Rijnland, de zorgverzekeraar Zorg & Zekerheid en een vertegenwoordiging van de zorgaanbieders en welzijnspartijen in de regio. Eind 2023 is het Regioplan, samen met de begroting ‘SPUK IZA 2024-2026’ (de specifieke uitkering verbonden aan het IZA), ingediend bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Hierin komen ook de vijf ketenaanpakken terug. De hoofddoelen van het regioplan zijn Gezond en betekenisvol leven, Beter oud worden en Versterken mentale gezondheid. De sturing blijft georganiseerd via de regionale werkgroepen Geestelijke gezondheidszorg (GGZ), Ouderen en Preventie met een overkoepelende bestuurlijke stuurgroep. Het IZA en het GALA betreffen beide de beweging van zorg naar gezondheid waar de VNG, gemeenten, zorgsector en politiek samen aan werken. In het bijzonder is er aandacht voor het verbeteren van de situatie van mensen met gezondheidsachterstanden en mensen in een kwetsbare situatie.

Kennis en gezondheid zijn hoofdthema’s in het Leidse beleidsakkoord. In 2023 is stevig verder gewerkt aan de verbinding tussen de twee thema’s. Het Leiden Healthy Society Center (LHSC) is op uitnodiging van de gemeente en universiteit uitgebreid met de Hogeschool Leiden en het mbo Rijnland. De gezamenlijke visie en kernboodschap zijn aangescherpt en er is een activiteitenkalender voor 2024 gemaakt. Hier zijn diverse kenniscafés met thema’s (peuters, studenten en ouderen) in opgenomen alsook een publieksevenement (Leids Kennisfestival) in de stad. In Leiden is er ontzettend veel kennis over gezondheid. Deze kennis wordt binnen het LHSC gebundeld en uitgewisseld en komt uiteindelijk onze eigen inwoners ten goede doordat de opgedane kennis wordt toegepast door professionals in de wijken, zoals in het Kenniscentrum voor Angst en Expertise (KAS). Het KAS helpt jonge kinderen om te gaan met stress en angst en ondersteunt tegelijkertijd onderzoekers in het vergaren van informatie hierover.

Beleidsterrein Ondersteuning

Ondersteuning vanuit de Wmo
In 2023 is door Incluzio hard gewerkt aan de implementatie van de daginvulling. Tot nu toe weten vooral ouderen de voorziening te vinden. De instroom van GGZ cliënten bij deze voorziening (en de gelijktijdige uitstroom bij geïndiceerde daginvulling voor deze doelgroep) blijft nog achter bij de gestelde doelen. In 2024 gaan we met betrokken partijen (waaronder Incluzio en aanbieders van geïndiceerde daginvulling) verder in gesprek over deze achterblijvende instroom en onderzoeken we de oorzaken en opties om de knelpunten te verhelpen.

Maatwerkarrangementen
Per 1 januari 2023 zijn de nieuwe overeenkomsten voor de maatwerkarrangementen (wonen met ondersteuning en ambulante ondersteuning) ingegaan. Het eerste halfjaar van 2023 heeft voor de toegang, backoffice en de gecontracteerde aanbieders vooral in het teken gestaan van de verlengde implementatie.

Rechtmatigheidstoezicht Wmo / Jeugd
In Leiden zijn toezichthouders binnen de gemeente Leiden aangewezen om namens de Leidse regio toezicht te houden op de rechtmatigheid binnen de Wmo en de Jeugdwet. Daarnaast houdt de GGD Hollands Midden in opdracht van de Leidse regio toezicht op de kwaliteit van ondersteuning welke verstrekt wordt op grond van de Wmo 2015. In 2023 is een begin gemaakt met integraal toezicht door meer samenwerking tussen de toezichthouders rechtmatigheid en kwaliteit in de onderzoeken te creëren. Daarnaast is een start gemaakt met het vormgeven van een uitvoeringskader toezicht Wmo en Jeugdwet in samenwerking met de betreffende ketenpartners. Het uitvoeringskader richt zich op de Leidse visie op toezicht en handhaving, de inrichting van toezicht, de wettelijke kaders, handhavingsbeleid en de bevoegdheden van de toezichthouders.

Beleidsterrein kwetsbare groepen

Programma Maatschappelijke zorg Leidse regio
Per 1 januari 2023 is elke gemeente in Holland Rijnland zelf verantwoordelijk voor de huisvesting van kwetsbare groepen. In 2023 is de samenwerkingsovereenkomst Leidse regio vastgesteld. Hierin is afgesproken dat de Leidse regio gezamenlijk verantwoordelijk is voor de Maatschappelijke zorg van de inwoners. In de Leidse regio wordt dit vormgegeven in het programma Maatschappelijke Zorg. Binnen het programma wordt crisisopvang geboden aan dakloze inwoners. Dit betreft opvang voor daklozen die geen 24/7 toezicht en begeleiding nodig hebben. Zij worden opgevangen in de wijk. Door de verschuiving van verantwoordelijkheid voor de maatschappelijke zorg naar alle gemeenten (de beweging van regionaal naar lokaal), heeft Leiden een afbouwopgave voor deze crisisopvangplekken.

Specialistische zorg Holland Rijnland
Voor inwoners met meervoudig complexe problematiek worden voorzieningen sinds 1 januari 2023 op het niveau van Holland Rijnland georganiseerd. Dit noemen we de ‘specialistische maatschappelijke zorg’. Vanwege de complexe zorgbehoefte, het kleine aantal inwoners dat hierop aangewezen is en de benodigde specialistische inzet kunnen de sub-regio’s deze voorzieningen niet zelfstandig organiseren.

Beschermd wonen
In 2023 is het Zorg zwaarte pakket (ZZP) vervangen door het arrangementenmodel. Hierbij zijn alle inwoners die wonen met ondersteuning (beschermd wonen) geherindiceerd. Door de bijbehorende overgang naar een nieuw klantvolgsysteem in de backoffice zijn hierin achterstanden ontstaan. Inwoners hebben hier zo min mogelijk last van gehad, de ondersteuning is als overbruggingszorg voortgezet. Aanbieders hebben wel aangegeven door de overgang naar het arrangementenmodel minder inkomsten te hebben dan voorheen, onder de ZZP. Met aanbieders zijn afspraken gemaakt voor een compensatieregeling die in 2024 op maat kan worden uitgewerkt.

Programma huisvesting Oekraïnse ontheemden, Statushouders en Asielzoekers
Er is wederom een enorme inspanning gepleegd op de huisvesting van ontheemde Oekraïners, statushouders en andere bijzondere doelgroepen. Zo zijn afspraken gemaakt over het gebruik van het Best Western hotel aan de Lange Mare voor de huisvesting van Oekraïners en worden daarmee op 5 grotere locaties in de stad Oekraïners opgevangen. Vanaf juni 2024 zullen alternatieve locaties gevonden moeten zijn. In 2023 is een bestuurlijk besluit voorbereid om op de Paardewei een uitbreiding voor het AZC te ontwikkelen.

Adviesraad sociaal domein

De Adviesraad Sociaal Domein heeft ook in 2023 het college op verschillende thema's geadviseerd. Zo heeft de Adviesraad adviezen uitgebracht op het vernieuwde Beleidsplan armoedebeleid, de Visie gelijke kansen, de Verordening Re-integratie Participatiewet en op de Minima effectrapportage. Daarnaast is de Adviesraad onder andere betrokken geweest bij de opzet van het onderzoek naar schuldhulpverlening, de Toekomstvisie DZB en de scenario's voor de monitor sociaal domein. Tot slot zijn door de Adviesraad ook in 2023 twee bijeenkomsten met het brede werkveld georganiseerd en neemt de Adviesraad sinds 2023 deel aan de Taskforce armoede.

Leiden Inclusief

In 2023 is er verder gewerkt aan het Programma Leiden Inclusief. De herijking van het programma is door het college vastgesteld en inmiddels, in 2024, door de raad vastgesteld. Ook het uitvoeringsplan 2023-2025 is in het tweede kwartaal van 2024 door het college vastgesteld. Er is in 2023 onder andere een schouw op toegankelijkheid van het stadhuis gedaan. In dit jaar is Leiden ook als eerste gemeente aangesloten bij de Hidden Disability Sunflower waarmee mensen kunnen aangeven dat ze een niet zichtbare beperking hebben en onze medewerkers daar rekening mee kunnen houden. Daarnaast is een stadsgesprek georganiseerd over racisme en discriminatie in de stad. Met dit gesprek is input opgehaald die wordt verwerkt in een plan van aanpak tegengaan racisme. Ook is er een verkennend onderzoek uitgevoerd naar de veiligheid en het welzijn van de LHBTIQ+-gemeenschap. Naar aanleiding van dit onderzoek wordt een actieplan opgesteld. Binnen de interne organisatie is er onder andere gestart met een leiderschapstraject en zijn afdelingen aan de slag gegaan met het thema.

In 2023 was het 160 jaar geleden dat de slavernij in Suriname en de voormalige Nederlandse Antillen officieel werd afgeschaft. Er is bij dit bijzondere jaar stil gestaan door een uitgebreide herdenking en viering van Keti Koti. Daarnaast zijn er diverse andere initiatieven in de stad ontstaan gerelateerd aan dit thema. In oktober is de universiteit gestart met een verkennend vooronderzoek naar het koloniaal- en slavernijverleden, hierbij wordt ook de rol van het stadsbestuur onderzocht.

Social Impact

Het programma Social impact heeft een goede basis gelegd voor domein overstijgende samenwerking in het sociaal domein rondom gelijke kansen, voorkomen van geldzorgen, (mentale) gezondheid en taal- en digitale vaardigheden. Het programma is volgens opzet uitgevoerd en eind 2023 afgerond, de doorlopende activiteiten zijn hierbij in de reguliere werkzaamheden geborgd. Het programma is dan wel afgerond, maar in de lijn blijft de focus op het doorzetten van de ingeslagen weg van slagvaardig inspelen op wat er leeft onder de inwoners. Voorbeelden hiervan zijn de uitwerking van de Leidse Visie Gelijke Kansen, de gerichte inzet van NPO-middelen tot en met schooljaar 2024-2025, doorontwikkeling van studentenwelzijn, aandacht voor digitale geletterdheid en voor eerste hulp bij geldzorgen. In 2024 wordt de raad door middel van een rapportage geïnformeerd over (de afrondin van) het programma.

Beleidsterrein 9A Sociale binding en participatie

Toelichting op prestaties

9A1.1 Organiseren van een passend voorzieningenaanbod dat aansluit op de sociale situatie van de wijk

De opdracht voor de SSB is ingedeeld in drie thema’s: ‘Samen meedoen’, ‘Basiskracht’ en ‘Opgroeien’.

SOL (Opgroeien)
Het jaar 2023 stond voor SOL in het teken van versterken van de organisatie en aanpassen van focus. SOL staat voor verbinden en de kracht van de wijk. De Lerende Wijkaanpak is een gestructureerde werkwijze, waarbij niet alleen de bewoners, maar ook de samenwerkingspartners betrokken worden om doel- en resultaatgericht aan de slag te gaan met opgaves die relevant zijn voor de wijk. Eén van de successen is het bereik onder jongeren van 14 jaar en ouder. De samenwerking met de openbare orde en veiligheidspartners was hierbij van essentieel belang. Ook heeft SOL extra aandacht gehad voor de (her)positionering en profilering van haar Jongeren Informatie Punt (JIP). Het JIP in Leiden is een plek waar Leidse jongeren in de leeftijd van 12 tot en met 27 jaar gratis en anoniem terechtkunnen voor informatie, hulp en advies.

Daarnaast heeft SOL haar jaarlijks terugkerende zomeractiviteitenprogramma aangeboden tijdens de zomervakantie. Tot slot heeft SOL in het Bos- Gasthuishuisdistrict voorbereidingen getroffen voor een nieuwe locatie waar zij vóór en mét de jongeren, in samenwerking met Skill School, dagbestedingsactiviteiten ontwikkelt en uitvoert. Bij Skill School kunnen jongeren gaan werken aan hun talenten, een netwerk opbouwen en meewerken aan maatschappelijke projecten. Inmiddels is de locatie in 2024 geopend.

Incluzio (Samen Meedoen)
Incluzio heeft de stad en hun inwoners in 2023 weer optimaal kunnen faciliteren in hun ondersteuningsvraag. Het Leidse Signaalpunt Eenzaamheid is in 2023 gestart. Door middel van dit signaalpunt kunnen ondernemers, professionals en inwoners een signaal afgeven over personen die mogelijk kampen met eenzaamheid. Dit signaal wordt vervolgens opgevolgd door Incluzio.
Daarnaast heeft Incluzio een start gemaakt met het uitvoeren van de ketenaanpak valpreventie (zie ook GALA) en is gestart met Social Creators Leiden. Dit is voor jongvolwassenen (18 tot 35 jaar) uit Leiden die nieuwe mensen willen leren kennen, nieuwe dingen willen ondernemen en impact willen maken door middel van vrijwilligerswerk. Incluzio heeft zich aangesloten bij de taskforce Armoede, een samenwerking tussen verschillende organisaties met als doel het bestrijden van armoede. De Energiekaravaan is hier een mooi voorbeeld van.

In vijf van de zeven Huizen van de Buurt is Incluzio, in opdracht van de gemeente, meer gestructureerde vormen van dagactiviteiten gaan inzetten. Deze inzet moet (een deel van) de Wmo maatwerkvoorzieningen vervangen en bijdragen aan het voorkomen van instroom in de Wmo maatwerkvoorzieningen.

BuZz (Basiskracht)
De doelgroep weet BuZz jaar na jaar beter te vinden. Bij deze doelgroep is te merken dat de gevolgen en de impact van corona, de oorlogen en spanningen in de wereld, de stijgende energieprijzen en de inflatie grote impact hebben. Rekeningen kunnen niet meer worden betaald, schulden lopen op, zorgen om henzelf en hun naasten nemen toe. Daarom blijft armoede een belangrijk thema en heeft BuZz in 2023 samen met de Stadsbank, DZB, Incluzio en de vele onmisbare vrijwilligersorganisaties het drukbezochte geldfestival georganiseerd. Daarnaast is er een focus geweest op veiligheid (voor deelnemers, inwoners en werknemers), samenwerking met huisartsen, taal en digitale vaardigheden en gezondheid. In overleg hebben BuZz en de gemeente ervoor gekozen om te concentreren op de wijken waar het grootste deel van de doelgroep woont: Leiden Noord, Morsdisctrict en Leiden Zuidwest. In deze wijken zijn de buurtontmoetingspunten (BOP’s) elke dag open voor inloop en activiteiten. In de andere buurten worden (in samenwerking met partners) ook activiteiten en spreekuren georganiseerd, maar niet dagelijks.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 9B Preventie

Toelichting op prestaties

Zie toelichting bij 'Ontwikkelingen in 2023' aan het begin van dit programma.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 9C Ondersteuning

Toelichting op prestaties

9C2.1 Organiseren van een samenhangend en passend aanbod van algemene Wmo-voorzieningen

De instroom van GGZ cliënten bij de daginvulling van Incluzio (en de gelijktijdige uitstroom bij geïndiceerde daginvulling voor de doelgroep) is achtergebleven bij de gestelde doelen. Zie ook de inleiding van dit programma: Ondersteuning vanuit de Wmo.

9C2.2 Organiseren van een samenhangend en passend aanbod van maatwerk Wmo-voorzieningen

Per 1 januari 2023 zijn de nieuwe overeenkomsten voor de maatwerkarrangementen (wonen met ondersteuning en ambulante ondersteuning) ingegaan. Het eerste halfjaar van 2023 heeft voor de toegang, backoffice en de gecontracteerde aanbieders vooral in het teken gestaan van de verlengde implementatie. Voor een klein gedeelte van de cliënten was een overstap naar een gecontracteerde aanbieder noodzakelijk. Hiervoor is vooraf een overbruggingsperiode bedacht en is waar nodig zo veel mogelijk gezocht naar een passende oplossing. Tegelijk is ook de nieuwe overeenkomst voor huishoudelijke ondersteuning ingegaan. Deze overgang van de oude naar de nieuwe overeenkomst is zonder problemen verlopen. Het personeelstekort bleef in 2023 wel bestaan, waardoor gekozen is om met een prioritering te gaan werken. Dat houdt in dat cliënten met de hoogste urgentie als eerste aan de beurt zijn. We hebben sub-regionale afspraken gemaakt over welke cliënten welke prioriteit toegewezen krijgt. De cliënten die als gevolg van een acute situatie het minst lang kunnen wachten, krijgen prioriteit 1 toegewezen door de toegangsmedewerker. Prioriteit 2 is voor overige urgente situaties, zoals cliënten die veel ondersteuning nodig hebben. De derde prioriteit is voor alle overige cliënten. Deze maatregel heeft geen gevolgen voor de lengte van de wachtlijst, maar hierdoor zijn de inwoners die het, volgens onze criteria, het hardst nodig hebben als eerste aan de beurt en hebben zij voorrang op andere cliënten van de wachtlijst.

*De cijfers over 2023 zijn (nog) niet beschikbaar.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 9D Kwetsbare groepen

Toelichting op de prestaties

9D1.1 Uitvoering geven aan preventie en herstel t.a.v. verslaving en dak- en thuisloosheid
De gemeente Leiden heeft samen met de gemeenten uit de Leidse regio een programma maatschappelijke zorg opgezet. Hierin zijn in samenhang en integraal doelen geformuleerd, met onderliggende resultaten en bijbehorende acties, die als doel hebben dakloosheid te voorkomen. De op-, af- en ombouw van huisvesting van kwetsbare groepen zijn doorlopende opgaven. Op basis van eerder onderzoek weten we dat er onvoldoende voorzieningen beschikbaar zijn (o.a. (tijdelijke) woonplekken) voor Leidenaren die behoren tot de brede doelgroep van dak- en thuisloze inwoners. Om hier beleid op te kunnen formuleren wordt in 2024 aanvullend onderzoek gedaan. Om uitstroom uit zowel de maatschappelijke opvang als de zorginstellingen te bevorderen zijn contingent-plekken beschikbaar. Inwoners kunnen worden aangemeld bij Holland Rijnland Wonen, zodat zij met voorrang een woning krijgen aangeboden. Dit betreft plaatsingen met een drie-partijenovereenkomst tussen huurder, woningbouwcorporatie en zorgpartij. In 2023 werden in heel Holland Rijnland 226 plekken beschikbaar gesteld. In Leiden is er een prestatieafspraak met de woningcorporaties om bij nieuwbouwprojecten tien procent van de sociale huurwoningen in te zetten voor de huisvesting van de bijzondere doelgroepen (Prestatieafspraken 2020 - 2025). Ook in 2023 is bij toewijzing vooraf in goed overleg onderzocht of (en zo ja, hoe) hier invulling aan wordt gegeven.

De Specialistische Maatschappelijke Zorg wordt regionaal georganiseerd voor inwoners die vanwege de ernst of grilligheid van de problematiek aangewezen zijn op 24 uurs aanwezige ondersteuning. De ondersteuning kan vanwege het specialistische karakter in combinatie met het volume van het aantal cliënten niet sub-regionaal worden georganiseerd. Naast GGZ problematiek is er sprake van één of meerdere bijkomende problemen, namelijk verslaving, gedrag (agressie, grensoverschrijdend gedrag), (lichte) verstandelijke handicap (LVB) en/of somatiek. Het kan hierbij gaan om Beschermd Wonen of Maatschappelijke Opvang. Inwoners die 24 uurs ondersteuning nodig hebben én dak- en thuisloos zijn, worden opgevangen in de Nieuwe Energie. Voor dakloze jongeren (16-27) met complexe problematiek is in 2023 besloten een opvanglocatie aan het Maansteenpad te realiseren, die in maart 2024 geopend is.

9D1.2 Uitvoering geven aan toeleiding naar zorg van mensen met verslavings- en psychiatrische problematiek en begeleiding van ex-gedetineerden en vreemdelingen in nood
In 2023 is in Leiden (opnieuw) een toeleidings-team ingericht, in samenwerking met bemoeizorgpartijen, voor het toeleiden naar zorg van inwoners met verslavings- en psychiatrische problematiek. Er zijn nieuwe werkafspraken gemaakt tussen de procesregisseur (Zorg- en veiligheidshuis) en de bemoeizorgpartners. De ketenaanpak assertieve zorg in de Leidse Regio is ingericht. Verschillende organisaties vervullen verschillende rollen in deze keten. De keten is echter nog niet helemaal sluitend, in de praktijk blijkt dat een kleine groep inwoners tussen wal en schip valt. De keten behoeft verdere aanscherping van afspraken, uitwisseling van gegevens en betere onderlinge samenwerking.

9D1.3 Uitvoering geven aan opvang en huisvesting van kwetsbare groepen
Vluchtelingen uit Oekraïne
In 2023 heeft gemeente Leiden bijna 600 Oekraïense ontheemden opgevangen op verschillende locaties in de stad. In niet-gemeentelijke opvang vonden nog eens ruim 150 mensen huisvesting. Er is dit jaar hard gewerkt aan het zoeken en realiseren van vervangende opvanglocaties voor ontheemden uit Oekraïne als gevolg van het tijdelijke karakter van de huidige opvanglocaties. Er is een infrastructuur met een meldpunt gerealiseerd voor deze groep. Ook ontplooien vele partners in de stad activiteiten om deze ontheemden zich thuis te laten voelen in onze stad. Samen met onze SSB partners zijn vrijwilligers actief in het ondersteunen van deze groep bij taallessen en het organiseren van activiteiten. Onderwijs, (jeugd)gezondheidszorg, werk en een eerste ondersteuning in leefgeld is in 2023 georganiseerd. De tijdelijke beschermingsmaatregel zal in ieder geval voortgezet worden tot maart 2025. We verwachten dat de oorlog langer zal duren en bereiden ons dan ook voor om ook de komende periode Oekraïense ontheemden een goede ondersteuning en noodzakelijke zorg te kunnen bieden. We volgen de ontwikkelingen vanuit het Rijk wat betreft de tijdelijke beschermingsmaatregel en het perspectief na 4 maart 2025.

Statushouders
Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de huisvesting van statushouders. Voor 2023 was de taakstelling verhoogd. We hebben als gemeente een taakstelling gekregen van 275 statushouders. We zoeken continu naar mogelijkheden voor het huisvesten van statushouders. De taakstelling is in 2023 net niet gehaald. Drie woningen (totaal 15 personen) werden wel op tijd gerealiseerd maar niet op tijd aangeboden om in de taakstellingsperiode mee te tellen. Naast de bestaande afspraken met de corporaties, zijn we in 2023 in gesprek gegaan met particuliere verhuurders over beschikbaar aanbod voor statushouders. We hebben ook ingezet op tijdelijke locaties die langer beschikbaar zijn. De pilot waarbij minderjarige statushouders gezamenlijk worden gehuisvest is in 2023 van start gegaan. Jeugdformaat begeleidt deze minderjarige statushouders.

Asielzoekers
Met het oog op de grote vraag naar opvangplekken voor asielzoekers is in Leiden in 2023 een opvanglocatie voor 340 mensen geopend aan de Haagse Schouwweg. Ter voorbereiding op de komst van de Spreidingswet (februari 2024) is Leiden alvast op zoek gegaan naar een mogelijkheid om aanvullende plekken te realiseren voor de opvang van asielzoekers. Op basis van de Spreidingswet zal Leiden een opgave krijgen om 619 plekken te realiseren. In 2023 is een, in 2024 te nemen, bestuurlijk besluit voorbereid om op de Paardewei (naast de huidige opvang) nog eens 300 plekken te ontwikkelen. Hiervan zijn 50 plekken bestemd voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV’ers). Met de opvangplekken aan de Haagse Schouwweg en de aanvullende plekken kan Leiden aan de taakstelling van de Spreidingswet voldoen. Naast deze langdurige opvangplekken werd in 2023 ook tijdelijke crisisopvang en/of noodopvang geboden aan 120 asielzoekers. Deze noodopvang vindt nog tot en met eind juni 2024 plaats in de 3Oktoberhal.

9D1.4 Uitvoering geven aan beschermd wonen
Op het regionale budget van de specialistische Maatschappelijke zorg is in 2023 een tekort ontstaan. Dit is onder andere ontstaan door de implementatie van de doordecentralisatie. Bij het berekenen van het budget is uitgegaan van de kosten voor deze doelgroep uit 2021, in de praktijk bleken de kosten hoger uit te vallen. Daarnaast hadden de aanbieders, in verband met de achterstanden aan gemeentezijde, de mogelijkheid om declaraties over 2023 tot en met februari 2024 in te dienen. Hierdoor ontstond pas laat een goed beeld over de kosten. Het ontstane tekort wordt (conform regionale afspraken) gedekt uit de regionale egalisatiereserve die hiervoor was ingesteld. Hierdoor ontstaat per saldo geen overschrijding.

9D2.1 Uitvoering geven aan maatregelen die het voorkómen van geweld in huiselijke kring, het stoppen van geweld en het herstel van veiligheid in het huishouden of gezin bevorderen

In 2023 is gewerkt aan een nieuwe Regiovisie Geweld Thuis Samen Aanpakken, Huiselijk Geweld, aanpak huiselijk geweld Hollands Midden 2024 – 2028. De visie wordt, na inspraak, in 2024 voor vaststelling voorgelegd aan de raad. Er is een startfoto en een plan van aanpak voor het Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming opgeleverd. De startfoto geeft aan de hand van interviews (o.a. met wijkteams, GGZ, Veilig Thuis, Jeugdbeschermingsorganisaties, ervaringsdeskundigen, vrouwenopvang en wethouders) een beeld van de huidige situatie in de aanpak van huiselijk geweld. Er is veel aandacht voor het verbeteren van de bestaande samenwerking met aandacht voor het oplossen van knelpunten uit de startnotitie. Verbetering van samenwerking is er ook op het proces van de Wet tijdelijk huisverbod. Het traject ‘Huisverbod - Terug naar de tekentafel’ heeft geleid tot nieuwe uitgangspunten die nu in een pilot in praktijk worden uitgeprobeerd. Ook is er ingezet op bewustwording en deskundigheidsbevordering van verschillende groepen professionals. Zo is er scholing georganiseerd voor medewerkers van wijkteams op het werken volgens de visie ‘gefaseerd samenwerken aan veiligheid’. Thuiszorgorganisaties, welzijnsorganisaties en organisaties huishoudelijke hulp zijn geschoold en getraind op het signaleren van ouderenmishandeling. En gemeentelijke medewerkers van Werk & Inkomen en Schuldhulpverlening hebben een training gevolgd in het signaleren van huiselijk geweld.

*) De cijfers over 2023 zijn (nog) niet beschikbaar.
**) Ten opzichte van de Programmabegroting 2022 is indicator 9D1.e 'Percentage mensen met beschermd wonen indicatie op wachtlijst (overbruggingszorg) ten opzichte van het totaal aantal unieke personen met een indicatie BW' vervangen door 9D1.e 'Gemiddelde wachttijd in aantal maanden na uitstroom van de wachtlijst beschermd wonen cliënten Leidse regio'. Let op: uitstroom van de wachtlijst betekent hierin dus instroom in een voorziening óf een andere reden (verhuizing, toch niet willen, overlijden, etc.). De nieuwe indicator geeft een beter beeld van de huidige stand van zaken van de wachttijden. De streefwaarden en realisatiewaarden voor deze indicator zijn nog niet vastgesteld.
***) Voor indicator 9D1.f zijn geen streefwaardes voor aankomende jaren opgenomen omdat het Rijk deze per half jaar bepaalt.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Kaderstellende beleidsstukken

In 2023 zijn de volgende kaderstellende beleidsstukken vastgesteld:

• 7 maart 2023 Bruikleenovereenkomst ten behoeve van de tijdelijke inzet van locatie Best Western, Lange Mare 43, als opvanglocatie voor Oekraïense ontheemden (23.0100 d.d. 07-03-2023)

• Bestuursovereenkomst COA Haagse Schouwweg voor de periode van maximaal 5 jaar een reguliere opvanglocatie voor maximaal 340 mensen geopend aan de Haagse Schouwweg 8 a-n (23.0059 d.d. 07-02-2023).
• 11 mei heeft de raad het voorstel ‘Duurzame opvang vluchtelingen’ vastgesteld samen met andere raden van gemeenten in de regio's Holland Rijnland en Midden-Holland (RV 23.0017 (B&W: 23.0107 d.d. 07-03-2023).

• Programmarapportage januari, juni en november;
o Programmarapportage Q1 2023: 23.0069 d.d. 14-02-2023
o Programmarapportage Q2 2023: 23.0316 d.d. 27-06-2023
o Programmarapportage Q3+Q4 2023: 23.0535 d.d. 28-11-2023

• Convenant statushouders en studenten voor de zorg: op 6 juli 2023 ondertekend door Julius Terpstra, Ivo van der Klei (Alrijne Zorggroep), Judith Geraedts (mboRijnland) en Edwin Leenhouts (VluchtelingenWerk Nederland) (23.0257 d.d. 13-06-2023).

• Leidse Visie Gelijke Kansen 2023 (RV 23.0106)
  
• RV 23.0091 Herijking programma Leiden Inclusief 2023-2025

Programmabudget

BELEIDSTERREINEN

Toelichting op beleidsterreinen met financiële afwijkingen (op de lasten en/of baten) > € 250.000.

9A Sociale binding en participatie
Op het beleidsterrein is per saldo sprake van een voordeel van € 900.000.
Bestaande uitgaven konden worden verantwoord onder de specifieke uitkering GALA (Gezond en Actief Leven Akkoord), die loopt van 2023 t/m 2026. Op de reguliere budgetten is daardoor een voordeel ontstaan van € 0,5 miljoen. Op de wijkvisie Roomburg Meerburg is een onderbesteding ontstaan van € 97.000 doordat de visie pas in 2024 kan worden afgerond. Daarnaast zijn er diverse kleinere onderbestedingen, waarvan Sociaal cultureel werk (€ 58.000), Opgroeien (€ 47.000), Stimuleren wijkinitiatieven (€ 46.000) en algemeen maatschappelijk werk (€ 44.000) de grootste zijn.

9B Preventie
Op het beleidsterrein is per saldo sprake van een voordeel van € 700.000.
Via de slotwijziging zijn de regionale lasten en baten (€ 4,2 miljoen) van het Integraal Zorg Akkoord toegevoegd aan de begroting. Deze middelen zijn eind september ontvangen van het Rijk en geparkeerd op de balans. Er is € 0,9 miljoen aan kosten verantwoord in de exploitatie en daarom is ook € 0,9 miljoen aan baten vrijgevallen van de balans ten gunste van de exploitatie. De lasten en baten zijn daardoor € 3,3 miljoen lager dan begroot. Er is geen meeneemregeling door het Rijk ingesteld voor deze specifieke uitkering. Dat heeft tot gevolg dat de € 3,3 miljoen die nog op de balans staat, moet worden terugbetaald aan het Rijk.
Er zijn onderbestedingen op de budgetten versterking dienstverlening (€ 176.000), collectieve preventie volksgezondheid (€ 95.000) en Leidse Healthy Society Center (€ 48.000). Deze onderbestedingen vallen binnen het hek van het sociaal domein en worden verrekend met de reserve sociaal domein. De onderbestedingen zijn onder andere ontstaan doordat de geplande bestedingen niet op tijd konden worden uitgevoerd.

9C Ondersteuning
Op het beleidsterrein is per saldo sprake van een nadeel van € 1,4 miljoen.
Het nadeel wordt voor € 360.000 veroorzaakt door de Wmo-voorzieningen Leidse regio (ambulant plus). Het budget hiervoor staat op het beleidsterrein Kwetsbare groepen. Daarnaast zijn er extra kosten ontstaan rondom de suite sociaal domein, waardoor er een nadeel van € 180.000 is ontstaan. Dit komt met name doordat het implementatietraject langer duurde dan geraamd. Het overige nadeel van € 0,65 miljoen wordt veroorzaakt door de diverse Wmo-maatwerkvoorzieningen, met name door de hogere kosten voor de arrangementen ambulant. Het nadeel op de baten wordt veroorzaakt doordat er € 0,2 miljoen minder is ontvangen aan eigen bijdragen huishoudelijke ondersteuning/begeleiding.

9D Kwetsbare groepen
Op het beleidsterrein is per saldo sprake van een voordeel van € 2,1 miljoen.
Per 2023 is de Maatschappelijke zorg (MZ) binnen Holland Rijnland doorgedecentraliseerd naar de regiogemeenten. De middelen voor de Specialistische MZ (Holland Rijnland regio) en de MZ Leidse regio zijn ondergebracht bij Leiden. De doordecentralisatie is in 2022 berekend door AEF (extern adviesbureau), de budgetten zijn destijds gebaseerd op de uitgaven voor MZ uit 2021 van Leiden als centrumgemeente. De werkelijke uitgaven voor de Specialistische MZ lopen uit de pas met de toen opgestelde begroting. Ten opzichte van 2021 zijn de kosten voor Beschermd wonen - specialistische zorg (per plek, per jaar) gestegen en de ontvangen eigen bijdragen verminderd. Daarnaast zijn ook de uitvoeringskosten toegenomen. Binnen het beleidsterrein Kwetsbare groepen heeft dit geleid tot een tekort op de Specialistische MZ van circa € 0,9 miljoen. Dit tekort wordt verrekend met de egalisatiereserve voor Specialistische MZ.
Op de MZ voor de Leidse regio is een voordeel ontstaan van circa € 1,2 miljoen (€ 1,5 miljoen voordeel in programma 9D en € 400.000 nadeel uit een deel van programma 9C). Dit overschot is vooral ontstaan doordat nog niet de gehele opbouwopgave is gerealiseerd binnen de Leidse regio.
De doorbelasting van de overhead voor regionale en Leidse regio MZ leidde tot een voordeel van € 215.000.
Op het Investeringsfonds Leidse regio was een onderbesteding van € 325.000, doordat een aantal huisvestingsprojecten nog niet gerealiseerd zijn.
Op het budget voor Projectorganisatie uitvoeringsprogramma MZ (regionaal) is een onderbesteding van € 91.000 ontstaan. Dit komt doordat het uitwerken van een innovatie- en huisvestingsproject is verschoven naar 2024.
Op het budget ten behoeve van de Jongerenopvang aan het Maansteenpad (regionale middelen - gedekt door het geoormerkt deel van de reserve Sociaal domein voor Beschermd wonen) is een onderbesteding van € 292.000 ontstaan door vertraging in de verbouwing van het pand. De geplande uitgaven zijn doorgeschoven naar 2024.
Op de budgetten voor Vrouwenopvang is er een onderbesteding van € 353.000 (regionale middelen), het overschot wordt gestort in de reserve Sociaal domein, geoormerkt deel voor de Vrouwenopvang.
Ten slotte is er een voordeel van circa € 750.000 op diverse Leidse budgetten binnen Kwetsbare groepen. De grootste voordelen betreffen de budgetten Ondersteunende begeleiding psycho sociaal (€ 100.000), Maatschappelijk Steun systeem (€ 85.000), Breed bemoeizorgteam (€ 80.000), Licht verstandelijk beperkten (€ 110.000) en Meldpunt zorg- en overlast (€ 250.000). Deze budgetten vallen binnen het hek sociaal domein en worden verrekend met de reserve Sociaal domein.

RESERVES
Toelichting op afwijkingen Reserves > € 250.000.

Reserve sociaal domein programma 9

Er is € 202.503 minder onttrokken aan de reserve Sociaal domein, geoormerkt deel voor Beschermd wonen. Circa € 91.000 heeft betrekking op de onderbesteding voor Projectorganisatie Maatschappelijke zorg door vertraging in een innovatie- en huisvestingsproject. Het overige deel heeft betrekking op de onderbesteding voor het Maansteenpad in verband met vertraging in de verbouwing.
Vanuit het Investeringsfonds is € 326.253 minder onttrokken dan geraamd vanwege een onderbesteding op Investeringsfonds Maatschappelijke zorg Leidse regio. Dit is veroorzaakt doordat verschillende (huisvesting-) projecten nog niet tot realisatie zijn gekomen, maar zijn doorgeschoven naar 2024.

INVESTERINGEN

Overschrijdingen op investeringskredieten
Niet van toepassing

Toelichting op investeringskredieten die worden afgesloten met een opvallend overschot
Niet van toepassing

Toelichting op investeringskredieten ouder dan drie jaar die niet afgesloten worden bij de jaarrekening

7101782 Trix Terwindtstraaat mfa (multifunctionele accommodatie)
De verbouwing loopt door tot in 2024. De verwachting is dat het krediet eind 2024 kan worden afgesloten.