Financiering

Inleiding
In de paragraaf financiering lichten we de ontwikkelingen en beleidskeuzes toe voor 2018 in een onderdeel "algemene ontwikkelingen" en een onderdeel "ontwikkelingen gemeente Leiden". Onder de "algemene ontwikkelingen" komen de renteontwikkelingen en ontwikkelingen van de wet- en regelgeving aan de orde. De "ontwikkelingen gemeente Leiden" richten zich specifiek op de renterisiconorm, de kasgeldlimiet en de financiering van de gemeente Leiden.

Algemene ontwikkelingen

Renteontwikkelingen ­
De gemiddelde kapitaalmarktrente (= langlopende financiering) voor rentevaste en lineaire leningen met een looptijd van tien jaar is over uitgekomen op %. In was de gemiddelde rente %. De renteontwikkeling in 2018 laat een fluctuerend beeld zien zonder een echt duidelijke trendmatige daling of stijging van de rente.

De rente op de geldmarkt (= kortlopende financiering) wordt voornamelijk bepaald door het rentebeleid van de Europese Centrale Bank (ECB). De ECB gebruikt de rentestand om te sturen op de inflatie. Het belangrijkste tarief van de ECB is de herfinancieringsrente. De herfinancieringsrente is in 2018 niet aangepast (0%). De depositorente die de ECB hanteert is voor de geldmarkt de ondergrens. De depositorente is in 2018 niet aangepast (-0,4%). De rentetarieven op kasgeldleningen met de looptijd van één maand waren in 2018 stabiel op een laag niveau. Gedurende het gehele jaar was er sprake van een negatieve rente.

Ontwikkelingen gemeente Leiden

Beleidsverantwoording treasury

In de Financiële verordening (RV 16.0089) heeft de gemeenteraad de kaders voor de treasuryfunctie vastgesteld. In de Uitvoeringsregels Financiën College 2016 (BW16.0858) zijn die kaders verder uitgewerkt.

Met als doel het renterisico te beperken, was gedurende 2018 het beleid erop gericht om zoveel mogelijk de kortlopende schuld om te zetten naar een langlopende schuld. De rente staat nog op een historisch laag punt. Onder druk van geopolitieke ontwikkelingen en het beleid van de Federal Reserve (FED) en de ECB, is de verwachting dat de rente zal gaan stijgen. De gemeente Leiden houdt al rekening met een stijgende rente door de vlottende schuld om te zetten naar een langlopende schuld.

Kasgeldlimiet

De gemiddelde vlottende schuld, over drie maanden gezien, is voor een gemeente gelimiteerd op 8,5% van het begrotingstotaal. In onderstaande tabel is de ontwikkeling van deze kasgeldlimiet in 2018 weergegeven:

Bedragen x € 1.000,-

Over het tweede kwartaal is de kasgeldlimiet overschreden. In het derde kwartaal is de kortlopende schuld afgenomen als gevolg van het aantrekken van een langlopende geldlening. De overschrijding van de kasgeldlimiet heeft geen gevolgen. De wet FIDO schrijft voor dat de toezichthouder vooraf geïnformeerd moet worden als de kasgeldlimiet drie opeenvolgende kwartalen wordt overschreden.

Renterisiconorm

Over de langlopende schuld mogen de jaarlijkse aflossingen en renteherzieningen niet meer bedragen dan 20% van het begrotingstotaal. In onderstaande tabel is de ontwikkeling van deze renterisiconorm in 2018 weergegeven:

Bedragen x € 1.000,-

Het bedrag aan langlopende leningen, waarover de gemeente Leiden een renterisico liep, blijft ruimschoots binnen de wettelijke norm (volgens de wet FIDO), zoals blijkt uit de tabel.

Financiering

De ontwikkeling van de leningenportefeuille is in onderstaande tabel gegeven. De stand van de leningenportefeuille is ook terug te vinden bij de toelichting op de balans.

Bedragen x € 1.000,-

In 2018 zijn twee langlopende geldleningen aangetrokken met hoofdsommen van € 60 miljoen en € 50 miljoen. Het aantrekken van de nieuwe langlopende financiering was noodzakelijk gezien de uitgaven aan de investeringen die in 2018 hebben plaatsgevonden. Voor de lange termijn is de stijging van de rente een risico. Daarom is voor de tweede lening gekozen voor een zeer lange looptijd, af te lossen in een keer na 50 jaar. Dat betekent wel dat we daarvoor een hoger rentepercentage moeten accepteren.

­Rentemethodiek en renteresultaat­
Voor de toerekening van de rentelasten maakt de gemeente Leiden gebruik van de rente-omslag-methode. Het totaal van de rentelasten wordt ‘omgeslagen’ over het geheel van de investeringen. De rentelasten betreffen het totaal van de rentelasten op de langlopende geldleningen en de kortlopende financiering minus de rente-opbrengsten van overtollige middelen.

Door toepassing van de rente-omslag-methode worden de rentelasten aan de hand van de stand van de investeringen toegerekend aan de prestaties. De achterliggende gedachte is hierbij dat de gehanteerde omslagrente een reëel percentage is. Zodra de afwijking tussen de gehanteerde omslagrente en de werkelijk rentelast groter wordt dan 0,5% dient de gehanteerde omslagrente aangepast te worden.

Hieronder een overzicht van het renteresultaat:

Bij de gehanteerde rentesystematiek wordt de betaalde rente omgeslagen over het totaal aan activa. Voor deze renteomslag wordt een vast percentage gehanteerd. Voor 2018 bedraagt dit 1%. Dit percentage wordt de omslagrente genoemd.

De omslagrente mag niet meer afwijken dan 0,5% van de werkelijke verhouding tussen de betaalde rente en het activavolume. Doordat er een verschil is tussen het gehanteerde omslagpercentage en het werkelijke percentage (toegestaan binnen een bandbreedte van -0,5% en 0,5%) ontstaat er een renteresultaat.

Het gepresenteerde (interne) voordeel van € .000 betekent dat de gehanteerde omslagrente van 1% hoger is dan het werkelijke percentage. Er is € .000 meer rente doorberekend naar de activa (bijv. in de kapitaallasten van investeringen), dan dat er daadwerkelijke aan rente is betaald aan de geldverstrekkers. In de Notitie rente 2018 doet de commissie BBV de stellige uitspraak dat een gemeente met ingang van 2018 in de Jaarstukken de omslagrente met terugwerkende kracht moet aanpassen. Tot 25% afwijking kan de gemeente vrijwillig kiezen de rentetoerekening aan te passen. De gemeente Leiden heeft daar niet toe besloten. De werkelijk afwijking bedraagt 41%. Het verschil van 16 % is door het late moment van constateren, niet meer in de jaarrekeningcijfers aangepast. Dit betekent dat € 794.000 meer aan rentelasten is doorbelast aan de activa en taakvelden dan dat op grond van de stellige uitspraak is toegestaan.

In de Eerste bestuursrapportages 2018 is een voordeel gemeld op Treasury van € 848.000. De begroting is hierop aangepast. In de Tweede bestuursrapportage 2018 is een aanvullend voordeel gemeld op Treasury van € 577.000. De begroting is hierop eveneens aangepast. Het gemelde voordeel is hoofdzakelijk het gevolg van een gewijzigde financieringsbehoefte ten opzichte van de begroting. Het verschil in financieringsbehoefte wordt vooral veroorzaakt doordat investeringen die gepland stonden voor 2018, zijn doorgeschoven naar latere jaren. Bij de Jaarrekening 2018 heeft het taakveld Treasury, ten opzichte van de gewijzigde begroting, een aanvullend positief resultaat van € 133.000. Dit resultaat is hoofdzakelijk veroorzaakt door:

• Er was rekening gehouden met het aantrekken van een lening van € 40 miljoen, begin oktober, tegen een rentepercentage van 1,30%. Een lening van € 50 miljoen is aangetrokken, eind november, tegen een rentepercentage van 1,84%. Het verschil in modaliteiten levert een voordeel op van € 49.000;
• In de begroting is een bedrag opgenomen aan rentelasten op de aan te trekken kortlopende financiering. Gezien de nog lagere rentestand dan verwacht (negatieve rente), is er op de deze rentelasten een financieel voordeel ontstaan van € 16.000;
• Er zijn in 2018 minder kosten gemaakt dan begroot voor het betalingsverkeer. Dit leidt tot een voordeel van € 31.000. Ten aanzien van het betalingsverkeer is het echter wel de verwachting dat de kosten de komende jaren zullen gaan toenemen;
• Er is meer rente doorbelast naar de prestaties (middels de doorberekende kapitaallasten) dan vooraf was voorzien. Het voordeel is € 35.000;
• De rente die wordt doorberekend naar de grondexploitaties wordt bepaald op basis van de werkelijk over 2018 betaalde rente. Door het verschil tussen het begrote rentepercentage en het werkelijke rentepercentage ontstaat er een nadeel van € 25.000;
• De "overige" rentebaten (hoofdzakelijk rente ontvangen van de BSGR en de SVS) zijn hoger uitgevallen dan begroot, dit lever een voordeel op € 27.000

Schatkistbankieren ­
De gemeente Leiden heeft over 2018 geen positief banksaldo gehad. Gedurende 2018 was het niet nodig om geld af te storten in 's Rijks schatkist om binnen de gestelde doelmatigheidsdrempel te blijven.
Conform de vereisten in het BBV (art 52c) is in de toelichting op de balans het drempelbedrag vermeld en, per kwartaal, het bedrag aan middelen dat de gemeente Leiden buiten ’s Rijks schatkist heeft aangehouden.

Overig 

Complexe financiële producten
De gemeente Leiden maakt geen gebruik van complexe financiële producten zoals derivaten.

Geldstromenbeheer
De betalingen van de gemeente vinden zo veel mogelijk via de BNG plaats omdat door de BNG de kortlopende financieringsbehoefte voor de gemeente Leiden wordt afgedekt. Met de BNG is daartoe een ruime kredietfaciliteit van € 75 miljoen overeengekomen. Via de ING worden een aantal bulkmutaties, zoals parkeervergunningen en parkeergelden, afgehandeld.