Ontwikkelingen in 2022

In 2022 is op vele manieren in Leiden geïnvesteerd in de stad. Er is hard en voortvarend gewerkt aan vele projecten en er zijn de nodige positieve ontwikkelingen te noemen. Er is ingezet op een gezonder, duurzamer en groener Leiden om de leefbaarheid en aantrekkelijkheid van de stad te vergroten. Aan de uitdagingen op het gebied van duurzame verstedelijking en de grote woningbouwopgave is verder vorm gegeven in de vele woningbouwprojecten en de beleidsontwikkeling van het programma stedelijke ontwikkeling. Bij grote projecten, gebiedsontwikkeling en bij de totstandkoming van ontwikkelperspectieven is veel aandacht geschonken aan zorgvuldig en transparant handelen en goede participatie met de omgeving.

In de begroting 2022 zijn de opgaven en ambities uit het beleidsakkoord genoemd waaraan in 2022 verdere uitvoering is gegeven. Het programma Stedelijke Ontwikkeling 2022 bestaat in totaal uit 18 verschillende prestaties; 17 prestaties krijgen een groen stoplicht en 1 prestatie krijgt een oranje stoplicht. Elke prestatie is voorzien van een stoplicht en waar nodig van een toelichting.

Een aantal belangrijke ontwikkelingen en resultaten voor 2022 zijn:

• 2022 was het meest productieve jaar van de afgelopen 15 jaar in termen van het aantal woningen dat netto is toegevoegd aan de woningvoorraad: ongeveer 1000. Grote bijdragers aan deze prestatie waren de projecten De Ananas fase 1 en 2 (239 woningen), Kanaalpark 147 en 159 fase 2 (samen 134 woningen) en Schipholweg 130 (140 woningen), waar ook de brandweer een nieuw onderkomen heeft gekregen.
• Ook zijn veel nieuwe projecten in aanbouw genomen, waaronder Hof36 (444 woningen), De Ananas fase 3 (135 woningen), de Ypenburgbocht (396 studenteneenheden) en bijzondere bouwprojecten, zoals het woonzorggebouw voor Stichting Puzzelstuk aan de Mary Zeldenrustweg. Hiermee liggen we nog steeds goed op koers om de bouwambitie van 8.800 woningen en 2.700 studenteneenheden tot 2030 waar te maken.
• Er is een zeer grote inspanning gepleegd op de huisvesting van ontheemde Oekraïners, statushouders en andere bijzondere doelgroepen. Zo is het oude belastingkantoor Stationsplein 107 in gebruik genomen als opvanglocatie, evenals Schipholweg 66 en Houtlaan 93. Ook is in 2022 de verbouwing van Haagse Schouwweg 8 tot een tijdelijk asielzoekerscentrum gestart, dat inmiddels is opgeleverd aan het COA.
• In navolging van een succesvolle subsidieaanvraag voor de gebiedsontwikkeling De Zwijger in het kader van de derde tranche Regeling Woningbouwimpuls (WBI) in 2021 is in 2022 een aanvullende bijdrage van € 5,5 mln toegekend uit de Versnellingsafspraken Mobiliteitsfonds. Hierdoor kan de Willem de Zwijgerlaan grotendeels worden overkluisd tussen de Kooilaan en de Sumatrastraat en kan in het omliggende gebied een beter woonklimaat met meer nieuwe woningen worden gerealiseerd. Op basis van dit uitgangspunt is in 2022 de Gebiedsvisie Park De Zwijger opgesteld.
• Leiden is onderdeel geworden van het NOVEX-gebied Zuidelijke Randstad en er is een start gemaakt met het opstellen van een Uitvoeringsagenda NOVEX Zuidelijke Randstad, waarin afspraken kunnen worden gemaakt met het Rijk en de provincie over randvoorwaarden voor onze verstedelijkingsdoelen;
• Op 10 november 2022 is de MIRT-startbeslissing genomen voor Knooppunt Leiden Centraal, als onderdeel van de MIRT-verkenning Oude Lijn. Dit positieve besluit betekent dat het Rijk zich committeert aan de opgave en dat het samen met betrokken regionale en lokale partijen een traject opzet om gezamenlijk te werken aan oplossingsrichtingen en bekostiging. Het maakt grote investeringen mogelijk om knooppunt Leiden Centraal en het stationsgebied toekomstbestendig en duurzaam te maken. Rijksoverheid, provincie Zuid-Holland en gemeente Leiden hebben nu met elkaar € 190 mln. op hun begrotingen gereserveerd voor Knooppunt Leiden.
• In 2022 is gestart met de verduurzaming van de tweede tranche gemeentelijk vastgoed
• De Transitievisie Warmte is vastgesteld, op basis waarvan vervolgens is gestart met de opstelling van twee uitvoeringspakketten (isolatieoffensief en gebiedsgerichte warmtetransitie)
• Een samenwerking met Naturalis, Sol, Incluzio en corporaties is gestart om bewoners in Zuidwest te betrekken bij de natuur in hun eigen buurt, in het kader van Europees Onderzoeksproject BiodiverCities.
• Ondanks het uitstellen van de inwerkingtreding van de Omgevingswet, ligt de implementatie op koers. Hierdoor voldoen we aan de minimale vereisten die de wet aan de gemeente stelt.

Beleidsterrein 6A Ruimtelijke planvorming en plantoetsing

Toelichting op prestaties

6A1.1 Opstellen kaderstellende visies voor de ruimtelijke ontwikkeling van regio, stad en stadsgebieden
Deze prestatie heeft een groen stoplicht. In 2022 is met Holland Rijnland en de 7 buurgemeenten gewerkt aan een Agenda voor de Westflank van de Stedelijke as. In december is een eerste concept opgeleverd dat in 2023 ter besluitvorming wordt aangeboden aan bestuurders en raden van de gemeenten van de Westflank en het bestuur van Holland Rijnland.

6A1.3 Opstellen en actualiseren ruimtelijk instrumentarium

Deze prestatie heeft een groen stoplicht. Het ruimtelijk instrumentarium wordt continu bijgesteld als gevolg van onder andere beleidswijzigingen. Met name het bijstellen van de Verordening Fysieke Leefomgeving is in 2022 van belang geweest in deze. Met instemming van de raad zijn eind 2022 ruim 100 wijzigingen in de Verordening Fysieke leefomgeving doorgevoerd. Ook in 2023 zullen wijzigingen in de Verordening Fysieke Leefomgeving nodig zijn.

6A1.4 Implementatie Omgevingswet

De implementatie van de Omgevingswet ligt op koers en dus krijgt deze prestatie een groen stoplicht. Hoewel de invoeringsdatum van de nieuwe wet is verschoven naar 1 januari 2024, is onverminderd doorgegaan met de benodigde voorbereidingen. Hierdoor voldoen we aan de minimale vereisten die de wet aan ons als gemeente stelt. Voor de implementatie van de Omgevingswet is daarom eind vorig jaar een nieuwe fase aangebroken. De transitiefase naar een nieuw stelsel en werken in de geest van de wet. Tijdens deze transitie wordt een aantal projecten uitgevoerd. Denk bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van het Leids Omgevingsplan, dat tot 2029 duurt. Daarnaast vraagt deze nieuwe manier van vergunningsverlening, beleid en regels maken en digitaal stelsel tijd om binnen de organisatie, zowel bestuurlijk als ambtelijk, en in de stad te landen. Deze projecten en activiteiten zijn voorzien in de derde tranche die in de begroting 2023-2026 is vastgesteld.

6A2.1 Behandeling verzoeken om omgevingsvergunningen

Ook deze prestatie krijgt een groen stoplicht. Na een moeizame periode met vertragingen en achterstanden in verband met een nieuw vergunningensysteem, zijn in 2022 alle achterstanden weggewerkt en verloopt alles volgens de vastgestelde processen.

Beleidsterrein 6B Gemeentelijke gronden en gebouwen

Toelichting op prestaties

6B1.3 Exploiteren van gemeentelijke gebouwen

De exploitatie van gemeentelijk vastgoed staat op groen. Ook in 2022 is uitvoering gegeven aan het vastgestelde Beleidskader Vastgoed. In het Beleidskader Vastgoed is afgesproken dat vastgoed dat geen beleidsdoel dient, verkocht kan worden. De meeste panden die in aanmerking kwamen voor verkoop zijn al in voorgaande jaren verkocht. In 2022 zijn geen panden verkocht of aangekocht.

De huurprijzen worden jaarlijks geïndexeerd volgens de standaard indexering die door het Centraal Bureau voor Statistiek wordt bepaald. Omdat de indexering dit jaar als gevolg van uitzonderlijk hoge inflatie erg hoog is, is voor dit jaar besloten om eenmalig voor de huurders een aangepaste indexering toe te passen.

Er is in 2022 onderhoud uitgevoerd aan het vastgoed conform een jaarplan. Hieronder een overzicht van werkzaamheden die zijn uitgevoerd:

• Tegelijkertijd met de interne verbouwing van het Stadhuis is opdracht gegeven om groot onderhoud aan de toren, het carillon en het uurwerk van het Stadhuis uit te voeren. De werkzaamheden zijn in 2022 opgeleverd.
• In de Stadsgehoorzaal zijn werkzaamheden uitgevoerd om te zorgen dat het gebouw voldoet aan de brandveiligheidseisen. Tegelijkertijd zijn in de Stadsgehoorzaal verduurzamingsmaatregelen getroffen door installaties te vervangen en zonnepanelen te plaatsen. De maatregelen hebben effect gehad op de openstelling van de podia en dit is afgestemd met de gebruiker.
• In het Tweelinghuis is de koelmachine vervangen.
• In Het Gebouw is in 2022 gestart met de aanpassing van de klimaatinstallatie met als doel om de klimaatklachten te verminderen.
• Er zijn ook nieuwe raamovereenkomsten aanbesteed voor onderhoud aan de liften en voor het legionellabeheer.

Voor de verduurzaming van het vastgoed is een routekaart vastgesteld. De routekaart is een stappenplan dat is opgezet om de gefaseerde aanpak van de verduurzaming van gemeentelijk vastgoed vorm te geven. In de routekaart wordt het ‘Paris Proof’ maken van de vastgoedportefeuille als einddoel in 2050 geformuleerd. Dit houdt in dat het gebouwenbestand op dat moment zo opgebouwd is dat de duurzaamheidsdoelstellingen uit het VN-klimaatakkoord van Parijs gehaald zijn. Hiermee wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan een groener, gezonder en duurzamer Leiden. Er is gekozen voor een gefaseerde aanpak omdat niet alle panden tegelijkertijd verduurzaamd kunnen worden en hierdoor de financiering ook gefaseerd kan worden geregeld. Tijdens de vorige coalitie (2018-2022) is voor de verduurzaming van het vastgoed een krediet beschikbaar gesteld van circa € 4,3 miljoen voor de verduurzaming. In 2022 zijn de volgende panden verduurzaamd en gefinancierd uit dit krediet: Breestraat 60 (Stadsgehoorzaal), Topaaslaan 19, Driftstraat 49 en Slachthuislaan 25.

Beleidsterrein 6C Wonen

Toelichting op prestaties

6C1.1 Woonvisie Leiden 2020-2030 en uitvoeringsagenda wonen

Deze prestatie krijgt een groen stoplicht. De onderliggende onderwerpen staan op groen, het onderwerp Huurteam wordt hieronder nader toegelicht.

Huurteam

In de programmabegroting is de verwachting opgenomen dat in de periode juni 2021 – mei 2022 minimaal 300 woningopnames zouden zijn uitgevoerd. In de praktijk zijn in de genoemde periode 235 woningopnames uitgevoerd door het huurteam, waarbij er in 219 gevallen misstanden zijn geconstateerd. In dezelfde periode zijn er 79 vervolgtrajecten opgestart. Er is sprake van een vervolgtraject als er een procedure bij de huurcommissie wordt opgestart of een bemiddelingstraject tussen huurder en verhuurder wordt gevoerd. Dit aantal kan nog verder oplopen, soms wacht een huurder namelijk met het starten van een procedure totdat een tijdelijk contract is overgegaan in een contract voor onbepaalde tijd. De verwachting is dat op basis van de procedures in het eerste jaar van de pilot, er een huurverlaging van € 80.208,- op jaarbasis gerealiseerd kan worden voor de huurders.

Het aantal woningopnames loopt wat achter in het eerste jaar van de pilot. Dit komt omdat het huurteam eerst bekendheid moest genereren voordat huurders de hulp van het huurteam inschakelden. Het streven van Huurteam Leiden is om de volledige opdracht te volbrengen in 2 jaar. Het aantal opnames wat minder uitgevoerd is in het eerste jaar, wordt uitgevoerd in het tweede jaar van de pilot.

6C1.2 Uitvoering prestatieafspraken 2020-2025

Deze prestatie krijgt een groen stoplicht. De per 1-1-2022 gewijzigde Woningwet biedt meer ruimte voor lokaal maatwerk zodat de corporaties, huurders en gemeente hun samenwerking zó vorm te geven dat hij efficiënt en effectief is. De wetswijziging biedt ruimte doordat, wanneer men meerjarige afspraken (biedingen) heeft, het niet verplicht is ook nog per jaar een bod te doen. Gebruikmakend van de ruimte die de gewijzigde Woningwet daarvoor biedt, is afgesproken dat het werken met jaarschijven en jaarlijkse biedingen komt te vervallen. Aan de hand van de jaarlijkse monitor van de prestatieafspraken bekijken partijen hoe de uitvoering verloopt en of er aanleiding is voor bijsturing.

6C1.3 Regionale woonvisie en woonruimteverdeling

Deze prestatie krijgt een oranje stoplicht. De onderliggende onderwerpen worden hieronder toegelicht.

Uitvoering RWA

De planning was om de RWA vast te stellen in het 1e kwartaal van 2022. Holland Rijnland heeft de planning getemporiseerd, omdat het ‘oude’ Algemeen Bestuur van Holland Rijnland anders nog zou besluiten over de RWA voor de nu lopende raadsperiode. Men vond het democratisch correcter om besluitvorming uit te stellen zodat de zittende Algemeen Bestuursleden aan het begin van de nieuwe collegeperiode de RWA kunnen vaststellen. Volgens de huidige planning stelt het Algemeen Bestuur van Holland Rijnland de RWA en regionale Huisvestingsverordening op 28 juni 2023 vast.

Het behoefte-onderzoek is vastgesteld. Het Algemeen Bestuur van Holland Rijnland heeft de nieuwe toewijzingsregels in de regionale Huisvestingsverordening vastgesteld. Vervolgens zouden alle gemeenten gezamenlijk op zoek moeten gaan naar uitbreiding van standplaatsen en nieuwe locaties. Het college van Leiden heeft zich hier herhaaldelijk voor ingespannen. Onder andere met de collegebrief van mei 2022 aan het Dagelijks Bestuur van Holland Rijnland inzake ‘Voorstel tot verdeling woonwagenstandplaatsen Holland Rijnland‘. Helaas heeft de regio hier naar onze zin nog onvoldoende voortgang in geboekt.

Woningmarktregulering en verkamering

In de begroting 2022 stond het voornemen om op het gebied van verkamering met nieuw beleid te komen. Als gevolg van een gerechtelijke uitspraak is er een standstill van het huidige beleid ingevoerd. Het vaststellen van nieuw beleid was nog niet mogelijk in afwachting van nieuwe wetgeving. In het beleidsakkoord is het voornemen uitgesproken om met een samenhangend pakket van maatregelen ten behoeve van de woningmarktregulering te komen waar verkamering een onderdeel van uit maakt.

6C1.4 (Laten) Uitvoeren van projecten (inclusief studentenhuisvesting)
Deze prestatie omvat 14 projecten die qua omvang het grootste zijn en het meeste bijdragen aan de woningbouwopgave in de komende tien jaar. Elk project wordt hierna afzonderlijk genoemd.

1. Lammenschansdriehoek (vh Lammenschanspark)

Groen stoplicht.

2. Stationsgebied

Groen stoplicht.

Rijnsburgerblok/Lorentz fase 2

Dit project in het stationsgebied krijgt een oranje stoplicht. Na de zomer van 2022 is ontwikkelaar ABC gestart met de afwijkingsprocedure bestemmingsplan om woningen toe te voegen aan de ontwikkeling (max 25%, zoals opgenomen in het kavelpaspoort). Er zal in Q3 een nieuwe allonge op de koopovereenkomst worden afgesloten om de afspraken omtrent het huidige programma vast te leggen. In 2023 zal het ontwerpproces worden afgerond en naar verwachting de omgevingsvergunning voor de bouw worden aangevraagd. De verwachtte start van de bouw is de eerste helft 2024.

Octagon zal volgens de huidige planning in Q1 2024 zowel de woningen als het hotel opleveren. Q4 2023 zal het hotel binnen het gebouw al starten met de afbouw. In diezelfde periode (Q4 ’23) start de gemeente met het definitief inrichten van de openbare ruimte.

De Geus

Dit project in het stationsgebied krijgt een oranje stoplicht. De start van de sloop van het huidige pand is eind 2022 gestart met de asbest sanering. Daarna volgt een fase binnenbouw-, bovenbouw- en kelderbouwsloop. Volgens de huidige planning wil de ontwikkelaar/bouwer de sloopwerkzaamheden in Q3 afronden. Daarna start de kelderbouw en vervolgens de bovenbouw. De volledige bouw is na de start met de kelderbouw in circa drie jaar afgerond.

3. De Zwijger

Groen stoplicht.

4. Entreegebied LBSP

Dit project krijgt een oranje stoplicht. Vanwege de aanpassing van de plannen voor het gehele Entreegebied is ook de planvorming en daarmee grondexploitatie voor kavel 6-7 vertraagt. Naar verwachting wordt de grondexploitatie juni dit jaar aan de gemeenteraad aangeboden voor besluitvorming. De studentenwoningen worden volgens planning in juli dit jaar opgeleverd

5. Westerpoort

Dit project krijgt een oranje stoplicht. In het najaar 2022 hebben zich de volgende ontwikkelingen voorgedaan waardoor de verwachte resultaten in het planvormingsproces van het project Westerpoort nog niet zijn gerealiseerd:

• een bereikbaarheidsvraagstuk in Stadsentree West zoals uit recent verkeersonderzoek (t.b.v. respectievelijk Agenda Autoluwe Binnenstad en gebiedsontwikkeling Westerpoort) naar voren is gekomen;
• de landelijke stikstofproblematiek die van invloed is op de gebiedsontwikkeling Westerpoort vanwege de nabijheid van beschermde natuurgebieden;
• het in de betreffende deelgebieden te realiseren programma en de financiële haalbaarheid daarvan.

De onzekerheden over bovengenoemde onderwerpen nopen tot nader onderzoek en hebben ertoe geleid dat de geplande afronding van de Gebiedsvisie Westerpoort en de start van de besluitvormingsprocedure van het desbetreffende kaderbesluit zijn opgeschort en doorgeschoven naar 2023.

6. Vondelkwartier

Groen stoplicht.

7. Energiepark

Groen stoplicht.

8. Werninkterrein

Dit project krijgt een oranje stoplicht. De gemeente heeft het ontwerp bestemmingsplan in het eerste kwartaal 2023 ter inzage gelegd. Het college heeft de gemeenteraad hierover per brief geïnformeerd. Ook heeft het college de gemeenteraad geïnformeerd dat de start van de bouw uiterlijk een jaar later plaatsvindt. Het college heeft hiervoor het ministerie van BZK per brief verzocht de subsidievoorwaarden in het kader van woningbouwimpulsgelden op dit punt te herzien.

9. LEAD

Groen stoplicht.

10. Groenoord fase 2

Groen stoplicht.

11. Telderskade e.o.

Groen stoplicht.

12. Veilingterrein

Groen stoplicht.

13. Plesmanlaan 100 / Jacobs

Dit project krijgt een oranje stoplicht. Gemeente en initiatiefnemer Urban Interest hebben in 2022 de gesprekken over de anterieure en erfpachtovereenkomst voortgezet, maar nog niet kunnen afronden. Er resteren nog enkele punten. De verwachting is dat dit traject in het eerste kwartaal van 2023 kan worden afgerond met een getekende overeenkomst. Naar verwachting kan de raad het bestemmingsplan Plesmanlaan100 eind 2023 vaststellen.

14. Meerburg

Groen stoplicht.

NB: Zowel aantal toegevoegde als aantal vernietigde woningen is inclusief verbouw en administratieve correcties (dus niet alleen nieuwbouw / sloop, maar ook verbouw en correcties n.a.v. constateringen tellen mee).

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 6D Energietransitie

Toelichting op de prestaties.

6D1.1 Meer energie besparen

Deze prestatie krijgt een groen stoplicht. Binnen deze prestatie lopen verschillende activiteiten die hieronder worden toegelicht.

Bedrijven

Energiescans worden door de gemeente beschikbaar gesteld voor bedrijven om hen inzicht te geven in verduurzamingskansen die er liggen. Er wordt speciaal gefocust op de groep bedrijven met een energieverbruik tot 25.000 M2 gas en/of 50.000 kWh/jaar. Deze doelgroep kan nog een flinke besparing realiseren. Daarnaast wordt blijvend ingezet op het meer bekendheid geven aan de duurzaamheidslening voor bedrijven die de gemeente Leiden biedt. Kantoren die nog niet voldeden aan label C zijn aangeschreven door de Omgevingsdienst West-Holland met het aanbod van een gratis energiescan. Bij Economie071 zijn deze scans tevens opnieuw onder de aandacht gebracht. Ook loopt er via Economie071 een verkenning naar de kansen en belemmeringen voor energietransitie op bedrijventerreinen. Hiervoor worden bedrijven op 4 bedrijventerreinen in de regio bevraagd.

Eigen en maatschappelijk vastgoed

Uiteraard moet de gemeente zelf het goede voorbeeld geven qua verduurzaming van het vastgoed. Er zijn in de vorige fase van de verduurzaming circa 25 gebouwen verduurzaamd met het krediet dat beschikbaar is gesteld. Er moeten vanuit deze fase nog enkele gebouwen verduurzaamd worden, waaronder de Schouwburg. De ambitie is om conform de routekaart verduurzaming vastgoed, in 2030 de gehele kernportefeuille van het gemeentelijk vastgoed te hebben verduurzaamd. Er wordt nu een plan gemaakt om de volgende fase te verduurzamen. Combibad-IJshal De Vliet is in aanbouw, zie www.buitengewoonbinnensporten.nl. Oplevering van het gebouw staat gepland voor de zomer 2023.

De interne energiecoördinator richtte zich in 2022 met name op het leveranciersmanagement voor eigen gemeentelijke gebruik van energie, het monitoren van verbruiken en energiemanagement, het behandelen van mutaties (aan- en afmelden) van aansluitingen en de coördinatie en advisering over verschillende vraagstukken. Deze vraagstukken zijn gerelateerd aan thema's als energie, duurzaamheid, facturatie, besparing en wettelijke veranderingen en ontwikkelingen. Aandachtspunt is om nog te kijken hoe de rol van energiecoördinator verder kan worden doorontwikkeld en wellicht verbreed naar andere gemeenten in de regio.

Verduurzamen woningen

Door de oorlog in Oekraine zijn in 2022 de energieprijzen uitzonderlijk sterk gestegen. Hierdoor kwamen huishoudens in de problemen met het betalen van hun rekeningen en werden ook producten aanzienlijk duurder. In 2022 werd de aanpak Energiearmoede vastgesteld. De aanpak Energiearmoede is een integrale aanpak waarbij intensief wordt samengewerkt met corporaties, wijkambassadeurs, energiecoaches en het sociale domein. Deze partijen versterken elkaar en rollen gezamenlijk initiatieven uit welke (indien mogelijk) ook worden opgeschaald. Er lopen diverse acties gericht op verschillende doelgroepen zoals huurders van sociale woningbouw, particuliere (ver)huurders en woningeigenaren. Zo is er een koelkastregeling vastgesteld, is er een subsidieregeling voor woningeigenaren van een huis met een WOZ-waarde tot 355.000 euro en zijn studenten voorzien van energieadvies en kleine maatregelen. Ook bewoners uit diverse wijken als Leiden-Noord, Meerburg en van woningen van Stichting Werkende Jongeren zijn geholpen met energieadvies en kleine verduurzamingsmaatregelen. Het is essentieel om de vraag naar energie terug te dringen. Zo kan Nederland minder afhankelijk worden van buitenlands aardgas en wordt er direct bespaard op de energierekening. Een van de programma’s die landelijk aan deze wens is gekoppeld, is het Nationaal Isolatie Programma (NIP). Dit programma heeft als doel de woningen met een energielabel E, F of G uit te faseren door middel van isolatie. Het streven is om dit doel in 2030 te bereiken. Woningcorporaties streven ernaar om dit in 2028 al te bereiken. Gemeente Leiden is in 2022 gestart een Leids Isolatie offensief vorm te geven waarbinnen er doelgroepspecifiek verschillende acties worden uitgewerkt.

6D1.2 Meer duurzame opwekking energie

Deze prestatie krijgt een groen stoplicht. Ter bevordering van deze prestatie zijn een aantal lijnen voor 2022 geïdentificeerd welke hieronder worden toegelicht.

Opwek lokale duurzame elektriciteit

Overkoepelend streven we in dit thema jaarlijks naar 10% meer opwek van duurzame energie. Sinds 2019 is het aantal opgewekte stroom van zonnepanelen op daken gestegen van 13.000 kwh tot 30.000 kwh (voorlopige cijfers CBS van medio 2022). Dit betekent een stijging van bijna 150% in 3,5 jaar.

Regionale samenwerking

Op regionale schaal werden in 2022 vorderingen gemaakt op de samenwerking aan de realisatie van een open regionale energiestructuur (ORES). Dit in aanvulling op de warmte uit de energiecentrale aan de Langegracht. De gemeente pakt een regisserende rol om de realisatie van deze ORES vorm te geven met vijf buurgemeenten, zodat er zowel warmte uit de Rotterdamse haven (via Warmtelinq+) als lokale aardwarmte (geothermie) en warmte uit water (aquathermie) kan worden ingevoerd. Hiertoe is medio 2022 door Gasunie, het Rijk en de Provincie Zuid-Holland het voornemen beklonken om in 2027 warmte via de WarmtelinQ+ leiding richting Leiden te transporteren. De provincie zorgt middels een Provinciaal Inpassingsplan voor een zo goed mogelijke ruimtelijke inpassing op Leids grondgebied.

Lokale warmtebronnen

Lokale warmtebronnen, veelal van lage temperatuur, zijn van groot belang voor de verdere verduurzaming van het Leidse warmtenet, zoals hierboven aangegeven. Echter, veel van deze technieken bevinden zich nog in de ontwikkelende fase. We zijn in 2022 de onderzoeken gestart naar de inzet van lokale bronnen in bestaande wijken als Waardeiland en Merenwijk, maar ook bij nieuwbouwontwikkelingen als Westerpoort en de Lammenschansdriehoek voor de inpassing van een lage temperatuur warmtebron. Hierbij worden ook opslag van duurzame energie en koude-opwek nadrukkelijk meegenomen.

Elektriciteitsnet

Het elektriciteitsnetwerk staat onder druk. Door toenemende groei van de stad en elektrificatie van warmte en mobiliteit, stijgt de vraag naar elektriciteit. Deze kan op termijn niet meer in het net worden geaccommodeerd. Samen met Alliander als beheerder van het elektriciteitsnetwerk en met buurgemeenten is onderzocht waar uitbreidingen van het elektriciteitsnetwerk nodig zijn om de groeiende vraag op een zo goed mogelijke manier te kunnen accommoderen. Deze locaties zijn in 2022 voorbereid op uitbreiding van het netwerk met een 50KV station op Leids grondgebied en een 150KV station in de Gemeente Alphen a/d Rijn. Dit heeft niet doen voorkomen dat een deel van het Leidse net vol is geraakt, waarover de Raad in januari 2023 is geïnformeerd.

6D1.3 Realisatie aardgasvrije stad

Deze prestatie krijgt een groen stoplicht. De gemeentelijke doelstelling is om in 2050 klimaatneutraal te zijn. In een dichtbebouwde stad als Leiden draagt een aardgasvrije gebouwde omgeving daar flink aan bij. De afgelopen jaren hebben voornamelijk in het teken gestaan van beleid vormen. Begin 2022 is de Transitievisie Warmte (TVW) vastgesteld, waarin staat hoe we de omschakeling naar schonere energie gaan maken. We zetten in de hele stad in op basisisolatie en zon op dak, en versnellen in gebiedsaanpakken richting een aardgasvrije stad. Dat noemen we de gebiedsgerichte warmtetransitie.

Voorbereiden op grootschalige uitvoering

In 2022 heeft de gemeente zich voorbereid om te werken aan deze gebiedsaanpakken. We zijn aangesloten bij het Wijkkompas. Het Wijkkompas biedt een tool waarmee we dezelfde structuur aan kunnen houden per gebied. Daarnaast biedt het een netwerk, zodat we kunnen leren van andere gemeenten in hetzelfde proces. Per gebied (soms op wijk-, soms op buurtniveau) stellen we samen met de belangrijkste stakeholders een uitvoeringsplan op. Hierin worden een aantal belangrijke vragen over de duurzame toekomst van de wijk beantwoord, zoals:

• Wanneer stopt de aardgaslevering?
• Waarmee vervangen we het aardgas?
• Wat is de planning?
• Wat zijn de kosten? En wie betaalt wat?
• Welke sociale en technische koppelkansen worden benut, en op welke wijze?

In het samenwerkingsverband de Leidse Warmtewissel (LWW) hebben we met een aantal belangrijke partners in de warmtetransitie (de woningcorporaties en de netbeheerders) afgesproken dat we de omschakeling vormgeven langs vier sporen:

1. Het verdichten van het bestaande stadswarmtenet (in de wijken de Mors, Leiden Noord en Meerburg);
2. Het ontwikkelen van een nieuw warmtenet (in Leiden Zuidwest);
3. Het uitvoeren van gebiedsaanpakken in de startwijken Merenwijk, Stevenshof en Waardeiland/de Waard;
4. Het ondersteunen/faciliteren van lokale initiatieven, bijv. met het ontwikkelen van lokale bronnen (o.a. in het Houtkwartier, de Vogelwijk en de Profburgwijk).

Zo zijn we in een groot deel van de stad aan de slag. In 2022 hebben we de structuur bepaald waarin we in deze wijken aan uitvoeringsplannen gaan werken. We stellen in een werkgroep een startnotitie per gebied op, waarin staat op welke manier de belangrijkste stakeholders in het gebied met elkaar gaan samenwerken. De eerste startnotities zijn begin 2023 klaar en worden vastgesteld door het college.

Resultaten in de stad

Ondertussen worden op verschillende plekken in de stad mooie resultaten behaald. Een pilot van woningcorporatie de Sleutels in de Stevenshof is van start gegaan. Hierbij worden 52 huurwoningen omgeschakeld van kookgas naar inductie koken, zodat de woningen aardgasvrij worden. Er zijn verdere stappen gezet in de realisatie van het project Haagweg-Zuid om woningen van de corporaties Ons Doel en de Sleutels op een warmtenet aan te sluiten. En er zijn verschillende initiatieven in de stad die onderzoek doen naar de mogelijkheden om met een kleine, collectieve oplossing (10-20 woningen) een schoner alternatief voor aardgas te realiseren. Tenslotte heeft één van de wijken die voorop lopen in de omschakeling, Waardeiland/de Waard, in 2022 als aftrap van hun route naar een uitvoeringsplan een heel succesvolle wijkavond georganiseerd met rond de honderd deelnemers.

Ondersteuning vanuit het rijk

In 2022 is meer duidelijk geworden over de ondersteuning (in de vorm van instrumenten en middelen) die de gemeente kan verwachten vanuit het rijk voor de gebiedsgerichte warmtetransitie. Dit stelt de gemeente in staat om vanaf 2023 grootschalig(er) uitvoering te geven aan de omschakeling naar schonere energie. De belangrijkste instrumenten zijn de WGIW (wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie) en de voorgenomen WCW (wet collectieve warmtevoorziening). Vanuit het Klimaatakkoord komen er vanaf 2023 structurele middelen naar de gemeente. De bedragen voor 2023 gelden als de minimumbedragen voor de jaren 2024 en 2025. De verdeling van de middelen waarmee het budget vanaf 2024 groeit, wordt door het rijk en de VNG nog nader uitgewerkt.

In de tabel hierboven is te zien dat het aardgasverbruik per woning tussen 2020 en 2021 is gestegen. Dit is grotendeels te verklaren door het thuiswerken tijdens de coronapandemie. Het totale gasverbruik van Leiden liet een stijging in verbruik in woningen zien, maar een daling binnen de industriële sector.

In de begroting van 2023 zijn nieuwe indicatoren en streefwaarden per doel/prestatie opgenomen. Dit is nodig en wenselijk aangezien de huidige indicatoren en streefwaarden, die hier nog in de Jaarstukken van 2022 zijn opgenomen, niet meer aansluiten bij de werkelijkheid. Zo is bijvoorbeeld te zien dat sommige streefwaarden voor 2022 al eerder behaald zijn. Dit past niet bij de ambitieuze doelen die het Leidse college in de energietransitie heeft.

Kaderstellende beleidsstukken

In 2022 zijn de volgende kaderstellende beleidsstukken vastgesteld:

• RV 22.0076 Vaststelling grondexploitatie Morspoortterrein t.b.v. realisatie van het beoogde bouwprogramma (incl. Am))
• RV 22.0065 Vaststellen Beleidsplan Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving (VTH) 2023-2027 (incl. erratum)
• RV 22.0068 Verordening tot wijziging van de Verordening voor de fysieke leefomgeving Leiden 2020 – najaar 2022
• RV 22.0058 Vermogensbeheer Grondexploitaties 2022-2026
• RV 22.0062 Coördinatieverordening Leiden 2023
• RV 22.0055 Afgifte definitieve VVGB Morsweg naast 60
• RV 22.0054 Afgifte ontwerp VVGB woonark Schelpenkade 62a
• RV 22.0044 Vaststelling Verordening op de gemeentelijke adviescommissie omgevingskwaliteit Leiden 2023 (WML)
• RV 22.0045 Vaststelling bestemmingsplan Turkoois
• RV 22.0036 Vaststelling bestemmingsplan De Premier Vijf Meilaan 210
• RV 22.0035 Vaststelling Beeldkwaliteitsplan De Premier en wijzigen Welstandsnota Leiden 2020
• RV 22.0021 Vaststelling bestemmingsplan Rooseveltstraat 65-79 gecoördineerde besluitvorming
• RV 22.0033 Ontwerp Verklaring van geen bedenkingen ten behoeve van uitgebreide omgevingsvergunning schip Sneeuwwitje Ankerpark
• RV 22.0022 Ontwerp omgevingsvergunning en afgifte ontwerp verklaring van geen bedenkingen Archimedesweg 15
• RV 22.0003 Lijst van gevallen adviesrecht onder de Omgevingswet
• Motie VOD VVD Maatwerk per straat
• RV 22.0007 Vaststelling Transitievisie Warmte Leiden
• RV 22.0012 Ontwerp omgevingsvergunning Morsweg naast 60 (071 Nieuwe Parels)
• RV 22.0003 Lijst van gevallen adviesrecht onder de Omgevingswet
• RV 22.0008 Vaststelling bestemmingsplan Lammenschansweg Omega-locatie
• RV 21.0139 Vaststelling Verordening bodemenergiesystemen gemeente Leiden 2022

Programmabudget

BELEIDSTERREINEN
Toelichting op beleidsterreinen met financiële afwijkingen (op de lasten en/of baten) > € 250.000

Algemeen

Het resultaat van programma Stedelijke Ontwikkeling is voor bestemming € 5,6 miljoen positief.

6A Ruimtelijke planvorming en plantoetsing

De werkelijke lasten zijn € 1,3 miljoen lager dan begroot. Eén van de reden is dat de leges van gemeentelijke projecten (nieuwbouw van de ijshal, zwembad en sporthal) middels een interne verrekening is verantwoord in de exploitatie. Dit resulteert in een voordeel aan de lastenkant van afgerond € 900.000. Daarnaast is op het budget voor tijdelijke inhuur een voordeel gerealiseerd van € 100.000 als gevolg van lagere kosten van inhuur. Het budget 'kennisregio aan zee' is in 2022 deels ingezet. Dit budget wordt ingezet om te werken aan een ontwikkelagenda voor ruimtelijk-economische structuurversterking. Niet alle benodigde onderzoeken zijn in 2022 uitgevoerd. Dit resulteert in een voordeel van afgerond € 100.000. Het beschikbare meerjarig budget voor invoering Omgevingswet is in 2022 niet volledig ingezet. Dit resulteert in een voordeel van afgerond € 200.000.

6B Gemeentelijk vastgoed

De werkelijke lasten binnen dit beleidsterrein zijn € 8,3 miljoen lager dan begroot wat resulteert in een voordeel aan de lastenkant. Daarnaast zijn de werkelijke baten binnen dit beleidsterrein € 5,1 miljoen lager dan begroot wat resulteert in een nadeel aan de batenkant. In onderstaande tabel is de uitsplitsing van het beleidsterrein 'Gemeentelijk vastgoed' per betreffende prestaties opgenomen. Vervolgens wordt het verschil tussen begroting en realisatie voor zowel de lasten als de baten - waarbij het verschil per prestatie voor zowel
de lasten als de baten groter is dan € 250.000 - nader toegelicht:

Prestatie voeren erfpachtbedrijf

De werkelijke baten binnen de prestatie voeren erfpachtbedrijf zijn € 300.000 hoger dan begroot. Deze
hogere baat is voornamelijk het gevolg van incidentele opbrengsten door verkoop van erfpachtgronden
naar volledig eigendom en eerste uitgifte van gronden in erfpacht. Daarnaast zijn er suppletievergoedingen
ontvangen van woningbouwverenigingen Portaal en Ons Doel voor het omzetten van erfpachtpercelen met
sociale huurwoningen naar erfpachtpercelen met koopwoningen.

Prestatie opstellen Meerjaren Perspectief Grondexploitaties en Vermogensbeheer

Onderdeel van deze prestatie zijn naast de actieve grondexploitaties onder andere budgetten
voor realisatie incidentele grondopbrengsten, huren gronden en kosten die hier mee gemoeid zijn, de beheerskosten van strategisch vastgoed en het zogenaamde werken voor derden. De werkelijke lasten binnen deze prestatie zijn € 8,9 miljoen lager dan begroot. En de werkelijke baten zijn € 6,2 miljoen lager dan begroot.
In onderstaande tabel is ten opzichte van de begroting de afwijking van de lasten opgenomen. Vervolgens
wordt per betreffend onderdeel een toelichting gegeven.

a - Lasten actieve grondexploitaties

De gerealiseerde lasten van de grondexploitaties is in 2022 € 7,4 miljoen lager dan begroot. Voornaamste reden is dat voor de onlangs (in december 2022) geopende grondexploitatie Stationsgebied M-kavels in 2022 een kostenpost is begroot van afgerond € 7,0 miljoen die vervolgens niet meer is besteed. Dit heeft geen effect op het saldo van de jaarrekening. De niet gerealiseerde lasten schuiven door naar 2023. Zie voor een nadere toelichting van alle gemeentelijke grondexploitaties paragraaf 2.3.7 Grondbeleid.

b - Exploitatiebijdragen aan investeringen

Het budget exploitatiebijdragen aan investeringen heeft een voordeel van € 890.000. Het gaat
hierbij om verschillende bijdragen vanuit reserves aan kredieten die nog niet volledig zijn uitgegeven en
worden doorgeschoven naar 2023.

c - Voorziening negatieve grondexploitaties

Aan de voorziening negatieve grondexploitaties is in 2022 € 227.826 aan rente toegevoegd. In de exploitatie is hiervoor een budget beschikbaar ter hoogte van € 595.910. Dit resulteert in de exploitatie tot een voordeel van € 368.084. Als gevolg van het actualiseren van de bestaande grondexploitaties kan de voorziening negatieve grondexploitatie verlaagd worden met € 1.128.096. Hierdoor onstaat in de exploitatie een voordelig resultaat van € 1.496.180.

d - Beheerskosten strategisch vastgoed

De beheerskosten van het strategisch vastgoed zijn ten opzichte van het beschikbare budget met € 100.000
overschreden. Bij een aantal panden is meer onderhoud uitgevoerd om in deze gemeentelijke panden geen
onveilige situaties te krijgen. Tegenover deze overschrijding zijn ook meer opbrengsten gerealiseerd, zie hiervoor onderstaande toelichting bij 'k - huuropbrengsten strategisch vastgoed'. Jaarlijks wordt vanuit de reserve Grondexploitaties budget beschikbaar gesteld voor het onderhoud van het strategisch vastgoed.

e - Lasten overige exploitatiebudgetten

Een aantal exploitatiebudgetten binnen deze prestatie zijn overschreden en onderschreden. Zo is de uitkering van de subsidie voor sterke steden en dorpen in 2022 vertraagd en wordt deze doorgeschoven naar 2023. In de exploitatie resulteert dit in een voordeel van € 367.500 (zie ook onderstaand bij 'j - Baten overige exploitatiebudgetten'). Naast dit voordeel is in de exploitatie een nadeel gerealiseerd op de beheerskosten van onder andere groenpercelen en gronden benzinestations (€ 60.000). Daarnaast leidt de OZB voor Schuttersveld (bouwlocatie de Lorentz) voor de periode 2020-2021 tot een nadeel van afgerond € 60.000.

f - Afrondende werkzaamheden Aalmarkt

Voor het afronden van werkzaamheden grondexploitatie Aalmarkt is in 2022 een krediet beschikbaar gesteld. In 2022 zijn niet alle werkzaamheden uitgevoerd waardoor per eind 2022 nog afgerond € 200.000 beschikbaar is.

g - Werken voor derden (facilitair grondbeleid)

Het zogenaamde werken voor derden budget betreft projecten waarbij de gemeente met een initiatiefnemer een intentieovereenkomst dan wel een anterieure overeenkomst heeft afgesloten. Om deze lasten te kunnen bekostigen ontvangt de gemeente een exploitatiebijdrage van de initiatiefnemer die gelijk is aan de te maken kosten. In 2022 zijn de totaal gerealiseerde lasten in de exploitatie € 1,2 miljoen hoger dan begroot. Tegenover deze hoger lasten is in 2022 ook een hogere exploitatiebijdrage ontvangen, zie hiervoor onderstaande toelichting bij 'i - Werken voor derden'.

In onderstaande tabel is ten opzichte van de begroting de afwijking van de baten opgenomen. Vervolgens
wordt per betreffend onderdeel een toelichting gegeven.

h - Baten actieve grondexploitaties

De gerealiseerde baten van de grondexploitaties is in 2022 € 7,4 miljoen lager dan begroot. Voornaamste reden is het niet meer realiseren van de opbrengsten bij de grondexploitaties Lammenschansdriehoek en GEO-Groenoordhallenterrein. Dit heeft geen effect op het saldo van de jaarrekening. De niet gerealiseerde opbrengsten in 2022 schuiven door naar 2023. Zie voor een nadere toelichting van alle gemeentelijke grondexploitaties paragraaf 2.3.7 Grondbeleid.

i - Werken voor derden (facilitair grondbeleid)

Het zogenaamde werken voor derden budget betreft projecten waarbij de gemeente met een initiatiefnemer een intentieovereenkomst dan wel een anterieure overeenkomst heeft afgesloten. Om deze lasten te kunnen bekostigen ontvangt de gemeente een exploitatiebijdrage van de initiatiefnemer die gelijk is aan de te maken kosten. In 2022 zijn de totaal gerealiseerde baten in de exploitatie € 1,3 miljoen hoger dan begroot. Tegenover deze hoger baten zijn in 2022 ook de gerealiseerde lasten hoger, zie hiervoor bovenstaande toelichting bij 'g - Werken voor derden'.

j - Baten overige exploitatiebudgetten

Deze baten hebben onder andere betrekking op verhuur van gronden aan benzinestations, verhuur tuingronden, opbrengsten incidentele grondverkopen, ontvangen subsidies en zogenaamde reserveringsvergoedingen. In 2022 is het nadelig exploitatieresultaat van deze baten € 177.000. Dit als gevolg van het onterecht begroten van een reserveringsvergoeding ter hoogte van € 100.000 (zie ook onderstaande toelichting bij de reserve Grondexploitaties). Daarnaast is voor de subsidie sterke steden en dorpen in 2022 een opbrengst van € 367.500 begroot. Deze subsidie heeft de gemeente ook ontvangen. Echter, deze subsidie mag pas in de exploitatie worden verantwoord zodra hier subsidiabele kosten tegenover staan. In 2022 zijn deze subsidiabele kosten vertraagd (zie ook bovenstaand bij ‘e - Lasten overige exploitatiebudgetten’) waardoor deze opbrengsten niet in de exploitatie van 2022 kan worden verantwoord, maar doorschuift naar 2023 (nadeel van € 367.500). Daarnaast is een verwachte opbrengst als gevolg van autonome ontwikkelingen niet in 2022 gerealiseerd en schuift deze door naar 2023 (nadeel van € 279.851). Tegenover deze nadelen staat ook een voordeel van afgerond € 600.000. Dit betreft een 2-tal subsidies voor Werninkterrein (€ 430.000) en Lammenschans (€ 170.000).

k - Huuropbrengsten strategisch vastgoed

In de exploitatie van strategisch vastgoed is een hogere opbrengst gerealiseerd van afgerond € 60.000 met name als gevolg van een niet begrote opbrengst voor verhuur leegstand (Villex vastgoedbescherming).

Prestatie exploiteren van gemeentelijke gebouwen

Onderdeel van deze prestatie zijn onder andere de exploitatiebudgetten van maatschappelijk vastgoed.

Het resultaat van deze prestatie is nagenoeg nihil. Echter, zowel de werkelijke lasten als de werkelijke baten zijn hoger dan begroot. Aan de lastenkant is de overschrijding afgerond € 700.000. De baten zijn ook afgerond € 700.000 hoger. De overschrijding aan de lastenkant komt tot stand doordat de energiekosten van maatschappelijk vastgoed € 170.000 hoger zijn dan de begroting. Het doorbelasten van energielasten aan gebruikers loopt altijd een jaar achter. Deze hogere energielasten worden in 2023 doorbelast aan de gebruikers. Daarnaast zijn de kosten van 'OZB eigenaren deel' afgerond € 40.000 hoger dan begroot. Dit als gevolg van een hogere stijging van de OZB ten opzichte van de indexatie van het beschikbaar budget. De werkelijke facilitaire lasten van de MFA's (multifunctionele accommodaties) zijn in 2022 afgerond € 500.000 hoger dan begroot. Aangezien deze facilitaire lasten worden doorbelast aan de gebruikers zijn de baten ook € 500.000 hoger dan begroot. Daarnaast is - conform collegevoorstel 'Intentieovereenkomst en dekking plankosten definitiefase herontwikkeling Rivierenbuurt in Meerburg - de bijdrage (€ 200.000) van de woningcorporaties De Sleutels en Portaal eind 2022 ontvangen. Deze bijdrage was niet meer begroot waardoor in de exploitatie een voordeel ontstaat van € 200.000.

6C Wonen

De afwijking van zowel de lasten als de baten is binnen dit beleidsterrein kleiner dan € 250.000.

6D Energietransitie

De werkelijke lasten zijn in 2022 € 846.000 lager dan begroot. Oorzaak hiervan is een onderbesteding op de prestaties 'Meer energiebesparing' (€ 883.000, waarvan € 615.000 op energiearmoede waarvan de uitvoering in 2023 doorloopt), 'Duurzame opwekking energie' (€ 125.000) en een overbesteding op de prestatie 'Aardgasvrije stad' (€ 112.000), hier tegenover staat de bijdrage WarmteLinQ.

In 2022 is bekend geworden dat de gemeente het restant van de RRE-subsidie (€ 395.000) mag behouden en inzetten voor de energietransitie. Dit is een voordeel aan de batenkant.
Verder heeft de gemeente een Rijkssubsidie voor energiearmoede ontvangen, in 2022 is gestart met de uitvoering, deze loopt door in 2023 (nadeel € 479.000), verder is er een onbegrote bijdrage voor de gemeentelijke plankosten voor WarmteLinQ ontvangen (€93.000)

RESERVES
Toelichting op afwijkingen Reserves > € 250.000

Reserve Grondexploitaties
De werkelijke storting in de reserve is € 1.062.000 hoger dan begroot. Dit komt door een vrijval vanuit de voorziening negatieve grondexploitaties ter hoogte van € 1.128.097. Daarnaast is de werkelijk storting van exploitatieresultaat van de locatie Rijnsburgerweg 1-1A afgerond € 35.000 positiever als gevolg van lagere onderhouds- en beheerslasten.Voor het project Lammenschansweg 4-6/Lorentzhof fase 2 is de reserveringsvergoeding te hoog begroot (€ 100.000).

De werkelijke onttrekking aan de reserve is € 899.000 lager dan begroot. Reden is met name dat de investeringen niet volledig zijn uitgevoerd waardoor de geraamde exploitatiebijdragen aan investeringen ook nog niet volledig zijn ingezet en dus ook niet volledig worden onttrokken aan de reserve. Dit betreft onder andere de projecten die voorgefinancierd zijn uit het krediet Initiatieven derden, het restplan Aalmarkt, het project Diamantlaan en omgeving, het restplan Vollenhovekade en Voetgangersbrug/inrichting Mendelweg.

Reserve Bovenwijkse voorzieningen Grondbedrijf (Programma 6)
De onttrekking aan de reserve is € 10.000 lager als gevolg van exploitatiebijdragen aan investeringen die nog
niet volledig zijn uitgevoerd en dus ook niet volledig worden onttrokken. Dit betreft het krediet Beeldende kunst (€ 10.000).

Egalisatiereserve inkomsten bouwleges
Er is per saldo € 1,4 miljoen meer aan bouwleges ontvangen dan begroot. Daarom is er extra gestort in de reserve.

Reserve Sociale huurwoningen
De reserve sociale huurwoningen wordt ingezet voor de uitvoering van de Nota wonen. In 2022 is hiervoor
€ 139.000 besteed.

Reserve Leids uitvoeringsprogramma LUBO 2016
De werkelijke onttrekking aan de reserve Leids uitvoeringsprogramma LUBO 2016 is in 2022 € 1,1 miljoen lager dan begroot als gevolg van exploitatiebijdragen aan investeringen die nog niet volledig zijn uitgevoerd en dus ook niet volledig worden onttrokken. Het betreft het project bodemsanering (algemeen).

Reserve Stedelijke ontwikkeling
De werkelijke onttrekking aan de reserve Stedelijke ontwikkeling is € 132.000 lager dan begroot. Reden is dat in 2022 niet alle beschikbare middelen voor het project Wonen boven winkels is ingezet. Hierdoor is ook de onttrekking aan de reserve niet volledig ingezet.

Reserve GSB-middelen ISV/EZ
Vanuit deze reserve zijn middelen beschikbaar gesteld voor het opstellen van vijf gebiedsvisies. Van het
beschikbaar gesteld budget is in 2022 nog € 171.000 beschikbaar. Hiervan is in 2022 € 135.000 ingezet. Het
restant schuift door naar 2022 aangezien nog niet alle visies zijn afgerond.

Reserve Asbestsanering P6
Vanuit de reserve Asbestsanering is € 200.000 beschikbaar gesteld voor het eventueel saneren van
gemeentelijke gebouwen. In 2022 is bij een aantal panden asbest gevonden. De totaal gemaakte kosten in 2022 bedragen voor het saneren van deze panden in totaal € 69.000. Het restant schuift door naar 2023 voor
eventuele inzet asbestsanering gemeentelijke gebouwen. Daarnaast is in 2022 vanuit de reserve Asbestsanering een bijdrage gedaan van € 140.000 aan de reserve Bodemsanering.

Reserve Herontwikkeling Stationsgebied e.o.
De werkelijke onttrekking aan de reserve is € 10.000 lager dan begroot aangezien de geraamde
exploitatiebijdrage aan investeringen niet volledig zijn uitgevoerd en dus ook niet volledig worden onttrokken.Dit betreft het project Morssingelblok H2-5.

Reserve Duurzame stad (P6)
De storting in de reserve Duurzame Stad is € 144.000 lager dan begroot. Dit betreft de bijdrage ruimtelijke ontwikkelingen van private initiatiefnemers van bouwplannen. Voor 2022 is deze bijdrage begroot op € 144.000. Deze bijdrage is niet gerealiseerd in 2022 waardoor er ook geen storting in de reserve kan plaatsvinden. Voor 2023 wordt de reeds begrote bijdrage opgehoogd aangezien de bijdrage van 2022 doorschuift naar 2023. De onttrekking aan de reserve Duurzame Stad is € 355.000 lager dan begroot als gevolg van een onderbesteding op de vanuit de reserve gedekte kosten van energietransitie.

INVESTERINGEN

Kredieten die afgesloten zijn met een overschot van € 50.000 of meer dan 10% van het investeringskrediet.

7101059 Voorbereiding STEO-Morspoortterr. M1-2-3

In december 2022 is het uitvoeringsbesluit Vaststelling grondexploitatie Morspoortterrein t.b.v. realisatie van het beoogde bouwprogramma K 3,4 (RB 22.0076) vastgesteld. Hierop worden de plankosten t.b.v. Voorbereiding STEO-Morspoortterrein M1-2-3 vanaf 2022 begroot. Het krediet “Voorbereiding STEO-Morspoortterrein M1-2-3” waarop voorbereidende plankosten tot en met 2022 zijn geboekt kan hierdoor worden afgesloten. Het positief saldo van € 408.350 op dit krediet wordt hoofdzakelijk veroorzaakt doordat begrote bedragen voor plankosten 2022 vrijvallen.

Overschrijdingen op investeringskredieten

7101861 Vastgoedontwikkeling Energiepark

De gemeente Leiden heeft binnen het project Energiepark enkele opdrachten verstrekt waarvan de kosten gedeeld moeten worden met de ontwikkelaar OCE. Hierdoor zijn er meer kosten gemaakt dan waarvoor krediet is aangevraagd. Deze meerkosten zijn gedekt door een opbrengst vanuit de ontwikkelaar.

7101487 Renovatie Oppenheimstraat 2

Op verzoek van de kinderopvang en peuterspeelzaal zijn extra werkzaamheden uitgevoerd. Hierdoor zijn er meer kosten kosten gemaakt dan waarvoor krediet is aangevraagd (€ 61.000). Deze meerkosten zijn gedekt door een opbrengst vanuit de kinderopvang en peuterspeelzaal (€ 61.000).

Toelichting op kredieten die ouder zijn dan 3 jaar en niet worden afgesloten bij deze jaarrekening

7100139 Bodemsanering

Dit krediet kan niet worden afgesloten vanwege (doorlopende) verplichtingen van het Leidse Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond 2016-2020 (LUBO).

7100152 Gevelsanering woningen
Het krediet is nodig om aan de verplichting vanuit de rijksoverheid te kunnen voldoen om de gevels van de
zogenaamde A-lijstwoningen te saneren voor wat betreft het geluid, alsmede voor de verplichte geluidsaneringvan niet gemelde woningen die wel in de saneringsprojecten moeten worden meegenomen. Prognose is dat dewerkzaamheden tot en met 2026 zullen doorlopen.

7100245 muziekcentrum De Nobel
Om (geluid-) technische problemen inzichtelijk te maken is een uitgebreid onderzoek gedaan door TNO en
Level-acoustics. De definitieve rapportage is nog niet volledig afgerond en zal naar verwachting leiden
tot concrete, op korte termijn, uit te voeren maatregelen. Het krediet kan pas na afronding daarvan afgesloten worden.

7100459 wonen boven winkels
Het project is in 2016 uitgebreid en het budget is hierdoor verhoogd. In 2018 is het project opnieuw verlengd
voor de komende jaren. Er is geen strikte termijn aan te hangen aangezien inzet van het krediet afhankelijk is
van het aantal aanvragen.

7100788 Multifunctioneel maken Merendroom
De bedoeling is om het pand multifunctioneel te maken zodat het gebruikt kan worden door verschillende
instellingen. Om dit mogelijk te maken is een ruimte nodig die nu nog is verhuurd. Het plan kan dus
pas worden uitgevoerd na beeindiging huurcontract.

7101058 Voorbereiding STEO - Buskavel 1

Dit krediet dient beschikbaar te blijven omdat hierop plankosten worden geboekt welke, nadat het Uitvoeringsbesluit STEO - Buskavel 1 door de gemeenteraad is besloten, zullen worden opgenomen in de vastgesteld 'grondexploitatie STEO - Buskavel 1".

7101061 voorbereiding STEO-Openb.geb.+civ.werken

Dit krediet dient beschikbaar te blijven omdat hierop deelgebied overstijgende externe onderzoeken worden verantwoord om vervolgens conform relevantie te worden doorbelast aan deelgebieden einde kalenderjaar.

7101063 voorbereiding STEO - Trafolocatie 1

Dit krediet dient beschikbaar te blijven omdat hierop plankosten worden verantwoord welke, nadat het Uitvoeringsbesluit STEO - Trafolocatie T1 door de gemeenteraad is besloten, zullen worden opgenomen in de vastgesteld 'grondexploitatie STEO - Trafolocatie T1".

7101068 Verb.entree minder-validen geb.Oude Vest
Het onderzoek naar huisvesting voor BplusC is nog steeds gaande. Hierover is overleg met BplusC. Afhankelijk
van de uitkomst van het huisvestingsonderzoek zal worden besloten of dit krediet gebruikt gaat worden. De
verwachting is dat dit in 2023 duidelijk gaat worden.

7101959 Kooiplein DG 1,2
Dit krediet is benodigd voor de deelgebieden 1 en 2 van het huidige projectareaal Kooiplein. De middelen
dienen beschikbaar te blijven wegens contractuele afspraken hierover met Kooiplein CV.

7101474 voorbereiding ontwikkeling entree LBSP

Naar verwachting zullen de voorbereidende werkzaamheden aan het LBSP Entreegebied in 2023 worden afgerond en kan dit budget worden afgesloten. Voor de verdere ontwikkeling van het Entreegebied zullen naar verwachting in 2023 twee budgetten beschikbaar worden gesteld die worden gedekt door bijdragen derden en grondopbrengsten.

7101129 Invoering Omgevingswet

Het krediet 7101129 invoering omgevingswet mag nog niet worden afgesloten omdat de transitiefase voor implementatie van de nieuwe omgevingswet nog niet is afgerond. Deze fase loopt naar verwachting door tot 1 januari 2024. Tot die tijd zullen we het krediet gebruiken om de extra kosten die deze transitiefase met zich mee brengt te kunnen dekken.

7101327 klimaatinstallatie Het Gebouw en 7101328 zonwering Het Gebouw
Het krediet is bedoeld om de bestaande klimaatinstallatie en buitenzonwering te verbeteren aangezien
deze niet helemaal voldoen waardoor het binnenklimaat niet voldoet aan de minimaal gestelde eisen. De
problematiek is deels terug te voeren op het ontwerp en anderzijds bezuinigingen die tijdens de uitvoering zijn genomen. De verwachting is dat de werkzaamheden in 2023 worden afgerond.

7101488 Vollenhovenkade
Na het ontbinden van de koop- en de uitvoeringsovereenkomsten met de ontwikkelaar in januari 2018 heeft
de ontwikkelaar nog de mogelijkheid om een juridische procedure te starten. Om de grondexploitatie wel af te sluiten is een krediet geopend welke gedekt wordt door een onttrekking uit de reserve Grondexploitaties.

7101537 FPDS verduurzaming vastgoed fase 1

In fase 1 worden negen gemeentelijke gebouwen verduurzaamd. Het merendeel van de werkzaamheden bestaan uit het isoleren van gevels, daken, toepassen van dubbel glas en het aanbrengen van zonnepanelen. Van een aantal panden zijn de werkzaamheden inmiddels afgerond. De verwachting is dat alle negen panden in 2023 zijn verduurzaamd.

7101593 FPDS verduurzaming vastgoed fase 2

In fase 2 worden vier gemeentelijke gebouwen verduurzaamd. Het merendeel van de werkzaamheden bestaan uit het isoleren van gevels, daken, toepassen van dubbel glas en het aanbrengen van zonnepanelen. De verwachting is dat alle vier panden in 2023 zijn verduurzaamd.

7101628 voorbereiding project Diamantlaan

De verwachting is dat deze werkzaamheden in 2023 worden afgerond. De ontwikkeling van de Opaalstraat is nog niet afgerond met een anterieure overeenkomst en heeft vertraging opgelopen i.v.m. gestelde eisen en de (financiële) haalbaarheid daarvan.

7101630 Uitvoeringsagenda wonen 2020-2023

Op 14 november 2019 heeft de gemeenteraad de nieuwe ‘Woonvisie 2020-2030’ met de bijbehorende ‘Uitvoeringsagenda 2020-2023’ vastgesteld. In de nieuwe woonvisie verwoordt de gemeente Leiden haar visie op de toekomst van het wonen in de stad. De concrete uitwerking voor de daaropvolgende vier jaar is opgenomen in de ‘Uitvoeringsagenda wonen Leiden 2020-2023’. Ook in 2023 zal verdere uitwerking aan die uitvoeringsagenda gegeven worden.

7101601 Morssingelblok H2-5
Dit krediet dient beschikbaar te blijven omdat hierop plankosten worden verantwoord welke, nadat het Uitvoeringsbesluit STEO - Trafolocatie T1 door de gemeenteraad is besloten, zullen worden opgenomen in de vastgesteld 'grondexploitatie STEO - Trafolocatie T1".

7101609 herontw. Dolfijn 't Schippertje

Dolfijn ‘t Schippertje dient in 2023 nog beschikbaar te blijven. In 2023 worden afrondende werkzaamheden verricht aan het project waarna naar verwachting dit krediet in Q2 van 2023 kan worden afgesloten.

7101649 PID Vondelkwartier
Voor dit gebied is een gebiedsvisie opgesteld en vastgesteld. Voor de motorhuislocatie is een intentieovereenkomst opgesteld en is de termijn van deze overeenkomst enkele keren verlengd. Voor de Mercedeslocatie tot aan de ijshallocatie moeten nog stappen gezet worden om tot een intentieovereenkomst te komen. De ontwikkeling van de ROC-locatie is in verband met prioritering van woningbouwlocaties tot nader orde uitgesteld. Kostenverhaal van de gemaakte kosten voor het opstellen van de gebiedsvisie (incl. programma van eisen) wordt gerealiseerd bij de intentieovereenkomsten en de anterieure overeenkomsten.

7101650 PID Gebiedsvisie Schipholweg 06

De totale kosten Gebiedsvisie Schipholweg plus projectleiding worden gezien als algemeen projectmanagement ten behoeve van toekomstige bouwplaninitiatieven. Om die reden is het de bedoeling dat deze naar rato van benutte ontwikkelruimte verhaald worden op de initiatiefnemers. Dit gebeurt bij ondertekening van de Intentie Overeenkomst gevolgd door de Anterieure Overeenkomst dan wel via de erfpachtsuppletie bij contractwijziging. Nadat deze kosten verhaald zijn vloeien ze terug in het krediet initiatieven derden. Het proces naar kostenverhaal van deze kosten via Anterieure Overeenkomst / erfpachtsuppletie loopt momenteel zodat dit krediet niet kan worden afgesloten.

7101177 tijdelijke maatr. Lammenschansdriehoek

Het krediet is bedoeld om te investeren in leefbaarheid in tijdelijke situaties tijdens de gebiedsontwikkeling. Gebiedsontwikkeling is een langjarig proces en kent een uitgebreide fasering. De eerste fasestappen in de Lammenschansdriehoek zijn inmiddels gezet, met de oplevering van het Bètaplein en de Leidse Schans. Hierbij waren nog weinig aanvullende maatregelen nodig. Het aantal is inmiddels toegenomen. De noodzaak om te investeren in tijdelijke leefbaarheid is daarmee ook gegroeid. De komende periode wordt het Kanaalpark heringericht en over een aantal jaar worden ook de eerste gebouwen aan de Lammenschansstrip opgeleverd. Verwachting is dat met name rondom de Lammenschansstrip tijdelijke maatregelen nodig zullen zijn. Het krediet kan daarom niet worden afgesloten.

7101300 Krediet Initiatieven derden - Diverse nummers PID projecten
Het doorlopende krediet Initatieven derden is ingesteld om aanloopkosten (zowel gemeentelijke plankosten
als onderzoekskosten die overeenkomstig de Wet ruimtelijke ordening verhaald moeten worden op de
initiatiefnemer) van projecten waarbij het initiatief bij een marktpartij ligt te kunnen voorfinancieren.
Dit betreft de voorfinanciering tot sluiten anterieure overeenkomst. Door het sluiten van een anterieure
overeenkomst, afroming van de meeropbrengst bij erfpachtconversie, extra opbrengsten uit grondverkoop of
een exploitatieplan worden deze voorgefinancierde middelen van derden door de gemeente terug ontvangen. Dit doorlopende krediet is dus ingericht om initiatieven vanuit de markt te kunnen opstarten en moet hierdoor dus beschikbaar blijven. Echter, voor het opstarten van projecten vanuit de markt is nu het beleid om met de
betreffende marktpartij een zogenaamde intentieovereenkomst te sluiten waarbij een eerste voorschot op
gemeentelijke plankosten wordt overeengekomen. Hierdoor zal het krediet Initiatieven derden minder of niet
worden ingezet voor het voorfinancieren van nieuwe initiatieven vanuit de markt waardoor dit krediet na
verloop van tijd afgesloten kan worden.

7101627 STEO - De Geus 06

Dit project is in uitvoering en loopt naar verwachting door tot in 2026.