Ontwikkelingen in 2022

In Leiden werken we op verschillende manieren aan de bestaanszekerheid van onze inwoners. De focus ligt
op het hebben van werk, voldoende inkomen, deelname aan de samenleving en het voorkomen van schulden.
Doel is dat elke Leidenaar bestaanszekerheid heeft. Op die manier kunnen alle Leidenaars meedoen, passend bij hun eigen situatie. In het beleidsakkoord 'Samen Leven in Leiden 2022-2026' is het streven opgenomen om vernieuwende aanpakken te verkennen met als doel de bestaanszekerheid van inwoners te verbeteren. In lijn hiermee hebben we ook in 2022 de vernieuwingen doorgezet die we in eerdere jaren al zijn begonnen.

Armoedebestrijding

In 2022 was energiearmoede een belangrijk aandachtspunt. Veel inwoners maakten zich zorgen over gestegen energieprijzen en inflatie. Vanuit het programma Social Impact is er extra aandacht voor de hoge energielasten en wordt hierop samengewerkt met verschillende afdelingen binnen de gemeente en meerdere partijen in de stad. Er is veel uitvoeringscapaciteit gegaan naar de lokale uitvoering van de landelijke energietoeslag. Daarnaast is er een nieuwe regeling opgezet om individuele bijzondere bijstand beschikbaar te maken voor hoge energiekosten. Ook deze regeling doet een groot beroep op de uitvoeringscapaciteit Werk en Inkomen.

Onze samenwerkingspartners, zoals Leergeld Leiden e.o., de Voedselbank, het Jeugdfonds Sport & Cultuur en anderen zagen in 2022 het aantal aanvragen voor ondersteuning stijgen, maar de uitgaven zijn binnen budget gebleven. Er is eind 2022 een stadskrantspecial uitgegeven waarin alle minimaregelingen extra onder de aandacht zijn gebracht.

Verder is in 2022 opdracht gegeven voor een onderzoek naar verschillende varianten voor de Leidse Sleutelpas, een voornemen uit het beleidsakkoord Samen Leven in Leiden. Deze ‘meedoenpas’ voor alle Leidenaars, zou bedoeld zijn voor sport en cultuur, met korting voor Leidenaars met een laag inkomen.

DZB Leiden

Voor DZB stond het jaar 2022 in het teken van het 50-jarig jubileum. Dat is op verschillende momenten en manieren gevierd en DZB kijkt daar met plezier op terug. Het jubileumjaar heeft veel goeds gedaan voor de bekendheid van DZB als werkgever en als samenwerkingspartner. Verder heeft DZB zich in 2022 goed hersteld van de coronapandemie en de mensen in dienst van DZB konden hun werk weer doen zoals ze gewend waren. DZB heeft 2022 financieel neutraal af kunnen sluiten

Naast de bestaande taken werkt DZB aan haar toekomst als sociaal ontwikkelbedrijf. DZB biedt steeds meer ontwikkelmogelijkheden voor zowel mensen die in dienst zijn als mensen die specifiek voor hun ontwikkeling bij DZB aan de slag zijn. Daarbij werkt DZB met steeds meer organisaties samen. Enkele voorbeelden zijn de pilot Wijkleerbedrijf, School@Work, pilot Simpel Switchen en Circulair Hout. Samen met de andere partners in Holland Rijnland heeft het werkgeversteam van DZB de regionale werkgeversdienstverlening in Holland Rijnland verstevigd. Ook heeft DZB in 2022 een groot aantal Oekraïners bemiddeld naar een betaalde baan.

Nieuwe wet inburgering

In 2022 heeft de gemeente de eerste ervaringen opgedaan met daadwerkelijke uitvoering van de Wet inburgering 2021. De eerste maanden kenden opstartproblemen, met name in de vorm van (externe) informatiesystemen die niet afdoende werkten. Hierdoor kon DUO de inburgeringsplicht tijdelijk niet opleggen.

Mede door deze vertragingen waren minder mensen inburgeringsplichtig onder de nieuwe wet dan verwacht, ondanks de versnelde instroom van statushouders in de tweede helft van het jaar. Het gros van de statushouders viel nog onder de oude wet. Hierdoor heeft het inburgeringsonderwijs te maken gehad met minder volume dan van tevoren begroot.

De Onderwijsroute, het taalschakeltraject Leiden-Den Haag, is gestart met een overbruggingsaanbod voor de inburgeraar in afwachting van officiële goedkeuring door de Onderwijsinspectie. Het taalschakeltraject is een schakelprogramma waarbij de inburgeraar wordt toegeleid naar een vervolgopleiding in het HBO of WO.

Aanbieden volwasseneducatie

In 2022 is er extra ingezet om de wachtlijsten voor taallessen die in de coronacrisis waren opgebouwd weg te werken. Ook zijn er extra middelen uit het WEB-budget (Wet Educatie en Beroepsonderwijs) vrijgemaakt om korte taaltrajecten te verzorgen voor Oekraïense vluchtelingen. De taalaanbieders die sinds de aanbesteding in 2021 aan de slag zijn in Leiden en omgeving worden steeds beter bekend bij de partners in de stad. Het taalnetwerk (Taalpact) in Leiden-Leiderdorp heeft een aantal doelen gesteld die behaald zijn of waarop activiteiten lopen. Zo zijn bijvoorbeeld 640 medewerkers van gemeente Leiden getraind op communiceren op taalniveau B1.

Schuldhulpverlening

Vanuit het Programma Social Impact is er extra personeel ingezet in het team Eerste Hulp Bij Geldzorgen (EHBG). Vanaf september 2022 is het team EHBG jongeren gaan benaderen die een achterstand in de betaling van de ziektekostenpremie hebben van meer dan 6 maanden. Veelal hebben deze jongeren naast een achterstand in de betaling van de ziektekostenpremie ook schulden bij telefoonproviders, DUO (studiefinanciering) en bij familie en vrienden. In 2022 is er geen stijging te zien geweest van het aantal aanmeldingen bij EHBG en aanvragen Schuldhulpverlening. Wel maken inwoners vaker gebruik van de Voedselbank. Een mogelijke verklaring voor het uitblijven van een stijging is dat inwoners door zelf verder te bezuinigen en door de inkomensmaatregelen (zoals de energietoeslag en de twee keer 190 euro tegemoetkoming in energiekosten) het net redden. Schaamte blijft echter ook een drempel voor mensen om hulp te vragen. Gemiddeld wachten mensen nog steeds 3 tot 5 jaar om hulp te vragen bij hun financiële problemen.

Beleidsterrein 10A Arbeidsparticipatie

Toelichting op prestaties

10A1.1 Inzetten re-integratie en participatievoorzieningen

Het aantal aanmeldingen was in 2022 lager dan voor corona. Sinds eind 2022 zijn de mogelijkheden voor werkzoekenden in kaart gebracht. Daaruit is gebleken dat de mogelijkheden beperkt zijn en intensievere trajecten nodig zijn. Het aanbod van re-integratietrajecten wordt daarop aangepast. Het aantal aanmeldingen neemt inmiddels weer toe.

*) De cijfers van 2022 zijn nog niet beschikbaar.
**) Het aantal mensen met een Wsw-baan neemt sinds 2015 af omdat er geen nieuwe mensen in deze regeling worden aangenomen. Jaarlijks neemt het aantal mensen in deze regeling gemiddeld ca. 6,5% af door natuurlijk verloop.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 10B Maatschappelijke participatie en ondersteuning minima

Toelichting op prestaties

10B2.1 Behandelen aanvragen individuele bijzondere bijstand en individuele inkomenstoeslag
Door de uitbreiding van de bijzondere bijstand met bijzondere bijstand voor energiekosten stond vanaf het laatste kwartaal de afhandeling van deze aanvragen binnen de wettelijke termijn onder druk. Het merendeel van de aanvragen is binnnen de wettelijke termijn afgehandeld. Er zijn echter enkele ingebrekestellingen ontvangen voor aanvragen die niet tijdig zijn afgehandeld.

Participatieladder

Beleidsterrein 10C Inkomensvoorzieningen

Toelichting op prestaties

Zie toelichting bij 'Ontwikkelingen in 2022' aan het begin van dit programma.

*) De cijfers van 2022 zijn nog niet beschikbaar.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 10D Schuldhulpverlening

Toelichting op prestaties

10D1.1 Uitvoeren van budgetbeheer, stabilisatietrajecten en overige preventieve maatregelen
Het gemiddelde schuldbedrag van mensen die zich bij de schuldhulpverlening hebben gemeld is in 2022 hoger. Waarschijnlijk hebben meer ex-ondernemers hulp gevraagd. De schuldpositie en het aantal schuldeisers is bij een ex-ondernemer vaak hoger dan bij een particuliere schuldenaar.

Effectindicatoren bij 10D Schuldhulpverlening

*) Door de huidige inrichting van het registratiessyteem is op dit moment geen onderscheid te maken tussen particuliere schuldenaren, ex-ondernemers en ondernemers. In het nieuwe registratiesysteem wordt dit wel mogelijk.
**) De definitie van recidive is in 2020 gewijzigd. De periode waarbij bij een aanvraag schuldhulpverlening gekeken werd naar recidive bedroeg 5 jaar en is nu 3 jaar.
***) Het aantal ex-zzpers wordt op dit moment niet geregistreerd. Dit wordt in het registratiesysteem aangepast zodat zowel ex-ondernemers als ondernemers geregistreerd kunnen worden.
****) In 2022 zijn minder schuldregelingstrajecten gestart. Een mogelijke oorzaak hiervan is dat door vroegsignalering en preventie meer inwoners geholpen zijn met informatie en advies of een betalingsregeling zodat een schuldregelingstraject niet nodig was.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Kaderstellende beleidsstukken

In 2022 zijn er geen (kaderstellende) beleidsstukken vastgesteld.

Programmabudget

BELEIDSTERREINEN

Toelichting op beleidsterreinen met financiële afwijkingen (op de lasten en/of baten) > € 250.000.

10A Arbeidsparticipatie
De Europese REACT-subsidie kon in het voorjaar van 2021 worden aangevraagd, maar had betrekking op de periode vanaf februari 2020. Het plan was om kosten van 2020 en 2021 al op te nemen in de jaarstukken 2021 maar dat is niet gelukt. Eind 2022 bleek de subsidie- en de prestatieverantwoording van voldoende kwaliteit om een voorlopige opbrengst over de gehele periode te boeken. De geboekte voorlopige opbrengst voor de regio Holland Rijnland is € 1,8 miljoen meer dan begroot, waarvan € 0,8 miljoen bestemd is voor de regio-gemeenten (nadeel lasten) en € 1,04 miljoen voor Leiden. Medio 2023 zal de subsidieverantwoording beoordeeld zijn door het Agentschap van SZW. De daadwerkelijke opbrengst kan dus lager uitvallen. In het najaar van 2023 wordt de definitieve subsidiebeschikking verwacht. Na ontvangst van de beschikking zal uitbetaling aan de regio-gemeenten plaatsvinden.
De uitvoeringskosten bij Inburgering worden gedekt door een vaste rijksbijdrage plus bijdragen van Leidse regiogemeenten. De kosten van de inburgeringsvoorzieningen zijn declarabel bij het Rijk. De inburgering is pas laat op gang gekomen waardoor de uitvoeringskosten lager zijn uitgekomen dan verwacht. Daarnaast is eind 2022 gebleken dat een deel van de uitvoeringskosten bij nader inzien onder inburgeringsvoorzieningen bij het Rijk gedeclareerd kunnen worden. Dit heeft per saldo geleid tot € 0,5 miljoen lagere uitvoeringslasten en € 0,5 miljoen hogere baten inburgeringsvoorzieningen.
Bij Taal en Participatie en JAS (jonge statushouders) is een voordeel ontstaan van in totaal € 0,3 miljoen door een nagekomen opbrengst over 2021.
De lasten en baten van het regionaal ESF-project PRO/VSO onderwijs zijn € 0,2 miljoen hoger uitgevallen.
Op de regionale budgetten Invoering regionaal werkbedrijf en Crisisdienstverlening (budget om nadelige gevolgen corona op werkgelegenheid te dempen) is een onderbesteding ontstaan van € 0,4 miljoen.
Het budget onderzoek en scholing is onderschreden met € 0,1 miljoen.

Arbeidsparticipatie DZB
Er is bij Arbeidsparticipatie / DZB een voordeel ontstaan van € 1.266.000. Dit is opgebouwd uit een voordeel van € 72.000 bij re-integratie activiteiten en € 1.194.000 bij de WSW. Het voordeel van € 1.194.000 bij de WSW bestaat uit een voordeel van € 104.000 op de reguliere bedrijfsvoering, een voordeel van € 273.000 op teveel ontvangen budget als gevolg van een onjuiste verwerking van een rijkscirculaire en een voordeel van € 817.000 op de WSW-rijkssubsidie.
Het voordeel van € 273.000 is onjuist gealloceerd uit de algemene middelen wordt daarom bij resultaatbestem-ming verrekend met de concernreserve.
Het rijk stelt de jaarlijkse WSW-subsidie vast op basis van een inschatting van de blijfkans van de gesubsidieerde medewerkers. Het in een jaar gerealiseerd aantal WSW’ers wijkt daar bijna altijd van af. Wij rekenden de WSW subsidie op basis van het werkelijke aantal gerealiseerde WSW plaatsen toe aan het resultaat en lieten het verschil staan op de balanspost Vooruit ontvangen. Dit blijkt niet juist te zijn omdat de ontvangen WSW-subsidie, onderdeel van het gemeentefonds, niet hoeft te worden afgerekend met het Rijk. Een overschot op de WSW-subsidie moet daarom als eigen vermogen worden beschouwd. Het in de jaren 2017 t/m 2021 opgenomen overschot op de balans valt daardoor vrij ten gunste van de exploitatie. In totaal leidt dit tot een voordeel van
€ 817.000.
Het voordeel van € 104.000 op de reguliere bedrijfsvoering wordt grotendeels veroorzaakt door lagere loonkosten omdat er minder mensen uit de nieuwe doelgroep zijn ingestroomd.
Het voordeel op het budget re-integratieactiviteiten is € 72.000. In het budget van re-integratie zijn een aantal projecten van de arbeidsmarktregio Holland Rijnland opgenomen. De onderbesteding op het regionaal budget bedraagt € 102.000. Dit bedrag is volgend jaar nodig voor de afronding van de projecten en zal geoormerkt worden gestort in de bedrijfsreserve DZB. Bij de overige re-integratieactiviteiten stonden vacatures langer open dan gepland en is ook minder opleidingsbudget aangewend als gevolg van minder instroom. Deze voordelen zijn aangewend om tegenvallende opbrengsten vanuit de regio als gevolg van minder instroom op te vangen en om samen met het team Werk en Inkomen (PMO) het uitkeringsbestand scherper in beeld te brengen om zo de instroom bij re-integratie weer op peil te krijgen. Deze inspanningen resulteerden per saldo in een nadeel van € 30.000.

10B Maatschappelijke participatie en ondersteuning minima
Er is incidenteel € 0,32 miljoen van het Rijk ontvangen via de algemene uitkering. Het betreft een mutatie uit de decembercirculaire die via de 4e technische wijziging is toegevoegd aan de begroting. Het was bedoeld om extra uitgaven bijzondere bijstand op te vangen als gevolg van de gestegen energieprijzen. Er zijn echter weinig aanvragen ontvangen en toegekend en daardoor is er een voordeel ontstaan van € 0,25 miljoen.
Op kwijtscheldingen gemeentelijke heffingen is een voordeel ontstaan van € 48.000. Er is € 0,1 miljoen kwijt-gescholden van gedupeerde ouders inzake de kindertoeslagaffaire die gedeclareerd kan worden bij het Rijk.
Door o.a. de verhoogde en gerealiseerde taakstelling 'te huisvesten statushouders' is er € 0,2 miljoen meer aan leenbijstand verstrekt. Ook is er een opbrengst van € 50.000 doordat een deel van de minimadoelgroep een verstrekte energietoeslag van € 500 heeft teruggestort, die betrekking heeft op 2023 maar in 2022 mocht worden uitgekeerd van het Rijk. De reden is dat zij de toeslag liever in 2023 willen ontvangen. Daarnaast is er een hogere opbrengst van € 0,25 miljoen inzake de te declareren uitvoeringskosten van verstrekking bijstand aan Oekraïense vluchtelingen in particuliere opvang.

10C Inkomensvoorzieningen
Er zijn geen relevante afwijkingen.

10D Schuldhulpverlening
Er zijn geen relevante afwijkingen.

RESERVES

Toelichting op afwijkingen Reserves > € 250.000.

Reserve zachte landing rijksbezuinigingen WSW
Begroot was een onttrekking van € 271.000, maar er zijn minder kosten gemaakt waardoor een onttrekking van € 158.000 volstond.

INVESTERINGEN

Onderschrijdingen op investeringskredieten

Niet van toepassing.

Toelichting op investeringskredieten ouder dan 3 jaar die niet afgesloten worden bij de jaarrekening
Niet van toepassing.