1. Inleiding
Sinds boekjaar 2011 is in de jaarrekening van de gemeente Leiden een In Control Statement opgenomen. Deze verklaring komt voort uit de afspraak die tussen de gemeenteraad en het college van Burgemeester en Wethouders (het college) van de gemeente Leiden is gemaakt zoals vastgelegd in artikel 36 lid 3 van de Financiële verordening gemeente Leiden 2020 (ex artikel 212 GW). Per organisatieonderdeel is een intern In Control Statement afgegeven door de eindverantwoordelijk directeur / manager. Deze interne In Control Statements vormen de basis voor het In Control Statement dat het college afgeeft voor de totale organisatie in de jaarstukken.
Leiden is, in het kader van dit in control statement, in control als de organisatie erin slaagt:
De werkzaamheden t.b.v. dit in control statement betreffen dus niet beoordeling van de effectiviteit (doeltreffendheid) en efficiency (doelmatigheid) van de processen.
In het kader van Leiden in control heeft de organisatie voor de belangrijkste (financiële) processen op systematische en risicogerichte wijze (verbijzonderde) interne controlewerkzaamheden uitgevoerd om de mate van in control per proces vast te kunnen stellen. In control betekent niet foutloos of dat de administratieve organisatie op sommige punten geen verbetering behoeft. Het betekent dat Leiden interne controles heeft uitgevoerd om die fouten of verbeterpunten zelf te constateren, op te pakken en de voortgang van de verbeteringen te bewaken. Door de risicogerichte aanpak zullen fouten nooit helemaal uitgesloten kunnen worden. Hierbij spelen ook kosten-batenafwegingen een rol.
De goedkeurings- en rapporteringstoleranties voor de in control statement zijn dezelfde als welke de externe accountant hanteert voor de jaarrekeningcontrole. Deze zijn vastgelegd in de door de gemeenteraad vastgesteld controleprotocol. Dit houdt in dat een “schoon” In Control Statement wordt afgegeven als de geconstateerde fouten minder zijn dan 1% (€ 6,6 miljoen) van de werkelijke lasten en de onzekerheden minder dan 3% (€ 19,7 miljoen).
2. In Control Statement gemeente Leiden - controlejaar 2022
Het college is van mening dat voor het merendeel sprake is van getrouwe en rechtmatige uitvoering van processen, hoewel er over 2022 een aantal fouten en onzekerheden zijn te melden. Hierbij merkt het college op dat het aantal fouten uit hoofde van niet naleven van Europese aanbestedingsregels wederom afnemen. De fouten en onzekerheden binnen het sociaal domein zijn niet altijd te beïnvloeden of te voorkomen en blijven ongeveer op hetzelfde niveau als voorgaand jaar. Naar de mening van het college is de organisatie over 2022 in control, ondanks onderstaande fouten en onzekerheden in 2022.
Fouten € 668.000:
Onzekerheden € 1.652.000:
Toelichting bij bovenstaande fouten en onzekerheden
1. Aanbestedingen
Het college stelt vast dat de gemeente Leiden jaarlijks rechtmatigheidsfouten ten aanzien van niet juist Europees aanbestede leveringen en diensten kent. De omvang en het aantal rechtmatigheidsfouten is zo goed als gelijk gebleven ten opzichte van vorig jaar. Diverse oude rechtmatigheidsfouten flink afgenomen en er zijn drie nieuwe rechtmatigheidsfouten bijgekomen. Momenteel resteren zes (2021: vier) rechtmatigheidsfouten.
Rechtmatigheid van de aanbestedingen blijft een aandachtsgebied voor het college, waarbij de college inzet op verdere verlaging van de rechtmatigheidsfouten tot nihil. Hierbij merkt het college op dat een aantal aspecten van de (juridische) interpretatie van de aanbestedingsregels en de fouttoerekening aan discussie onderhevig is.
2 t/m 5 WMO en Jeugd
De fouten en onzekerheden hebben voornamelijk betrekking op mogelijk onjuiste of onvolledige declaratie van zorgkosten door zorgaanbieders. Zie verder de toelichting die is opgenomen in de toelichting op de staat van baten en lasten van deze jaarrekening 2022.
Binnen een lerende organisatie betekent in control zijn en/of komen niet alleen dat een organisatie systematisch interne controles uitvoert en dat de organisatie fouten en verbeterpunten zelf constateert, maar ook dat de organisatie de verbeteringen in gang zet en bewaakt. Het college is van mening dat op dit punt de gemeente in 2022 laat zien dat het in control is. Onder de noemer Leiden in control maakt het werk van het op systematische en risicogerichte wijze uitvoeren van (verbijzonderde) interne controlewerkzaamheden op de belangrijkste financiële processen en IT-systemen. Over de hieruit logischerwijs volgende ‘nieuwe verbeterpunten’ is de gemeente transparant en pakt deze op. Het college ziet toe op de voortgang van het in gang zetten van de verbeteringen door het management. Het management rapporteert over de voortgang daarvan. De interne audit functie toetst vanuit een onafhankelijke en deskundige rol deze voortgang en rapporteert twee keer per jaar aan het ambtelijk management, college en raad. Een lerende organisatie is hiermee gecreëerd en Leiden is daarmee naar de mening van het college in control.
Rapportage over de belangrijkste verbeterpunten door de Internal Audit Functie heeft tussentijds plaatsgevonden in de managementletter 2022 en voor heel 2022 in het verslag van bevindingen 2022. Zowel de managementletter als het verslag van bevindingen worden door het college vastgesteld en ter informatie aan de gemeenteraad aangeboden. Het college reageert in een aparte brief aan de raad op de belangrijkste aanbevelingen.
3. Afsluiting en vooruitblik 2023
Er is altijd sprake van risico’s die de realisatie van doelstellingen en het beheersen van de organisatie in de weg kunnen staan. De vraag hoe die risico’s beoordeeld moeten worden is continu aan de orde. Dit geldt eveneens voor de vraag in welke mate de organisatie bereid en in staat is deze te aanvaarden en welke oplossingsrichtingen gezocht worden om ze tegen te gaan. Dit is een verantwoordelijkheid van het college. We opereren in een dynamische omgeving en steeds kunnen nieuwe feiten en inzichten aanleiding geven tot andere afwegingen.
In control zijn en/of komen betekent niet alleen dat een organisatie systematisch interne controles uitvoert en dat de organisatie fouten en verbeterpunten zelf constateert, maar ook dat de organisatie de verbeteringen in gang zet en bewaakt. Hierin heeft de interne audit functie een onafhankelijke en objectieve rol. Het is het samenspel van deze onderdelen dat het in-control zijn er is en kan worden aangetoond.
De komst van de rechtmatigheidsverantwoording verandert dit niet. Wel zal met de komst van de rechtmatigheidsverantwoording een grotere focus gelegd worden op rechtmatigheid in plaats van op getrouwheid en zal de uitvoering van de interne audits en de dossiervorming hierop worden aangepast.
Het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Leiden