Beleidsterrein 8A Cultuur

Inleiding

Cultuurnota en Uitvoeringsagenda Cultuur
In 2020 heeft de raad de Cultuurvisie Leiden vastgesteld, De Kracht van Cultuur. De visie luidt: Cultuur in Leiden biedt iedereen die hier woont, werkt of verblijft de gelegenheid mee te doen in onze Stad van Ontdekkingen, zich te ontwikkelen & te ontmoeten, te genieten & te ontdekken. Begin 2022 is de Uitvoeringsagenda Cultuur door het college vastgesteld. In deze Uitvoeringsagenda staat concreet omschreven hoe de gemeente en de culturele instellingen de ambities uit de Cultuurvisie in 2022 gezamenlijk gaan realiseren. In het beleidsakkoord 2022 - 2026 is voor cultuur een aantal prioriteiten gesteld. Daarbij wordt voortgebouwd op de Cultuurvisie 2020 en de uitvoeringsagenda. Een van de prioriteiten is het op orde brengen van de huisvesting van de culturele instellingen. In de Uitvoeringsagenda Cultuur zijn in totaal 10 grotere projecten of thema’s door de gemeente voorgesteld:
1. Breder en ander bereik & diversiteit, inclusie en integratie 2. Fair Practice Code 3. Huisvesting Cultuursector 4. Ruimte voor (Leidse) makers 5. Cultuur en Zorg 6. Cultuur en Kennis 7. Cultuur, onderwijs en arbeidsmarkt 8. Duurzame cultuursector 9. Samenwerking C6 10.Hoe uit de coronacrisis te komen. Met name op de eerste drie thema’s is veel inzet gepleegd door de instellingen.

Toelichting op prestaties

8A1.1 Ondersteunen en mogelijk maken voorstellingen en optredens podiumaanbod
Het publiek was in 2022 nog niet op het oude niveau van voor de coronacrisis. Programmering was wel het grootste deel van 2022 weer mogelijk (na de beperkingen in het eerste kwartaal). Het jongere publiek vindt haar weg sneller terug dan het oudere publiek. De bezoekersaantallen voor het poppodium trekken redelijk snel aan (in 2022 meer dan 80% van het aantal in 2019), voor bezoek aan theater gaat dit herstel minder snel.

Gebr. de Nobel
Bij Gebr. de Nobel is geleidelijk aan het publiek weer teruggekeerd in 2022. In het najaar waren er veel uitverkochte concerten met (inter)nationale topacts als Goldband, Son Mieux, Wende en Kim Wilde. Verder stond 2022 in het teken van het ontwikkelen van meer diversiteit in de programmering om verschillende Leidse publieksgroepen te bereiken. Daarnaast gaf De Nobel prioriteit aan het ondersteunen van de Leidse muziekscene door meer lokale acts het podium te geven en door met Leidse Muzikanten een plan te maken hoe het muziekklimaat in de stad te verbeteren komende jaren.

Leidse Schouwburg / Stadsgehoorzaal
Met een diverse programmering bereikt de Leidse Schouwburg / Stadsgehoorzaal nieuw publiek en zetten ze samen met de C6 blijvend in om diversiteit en inclusie te borgen in de bedrijfsvoering. Tijdens European City of Science 2022 was de Stadsgehoorzaal een bruisend middelpunt en kapstok voor alle congressen nationaal en internationaal. Samen zetten de instellingen Leiden op de kaart, niet alleen als dé stad van de wetenschap maar ook als congresstad (nummer vier van beste congressteden).

8A1.2 Ondersteunen en mogelijk maken museaal aanbod
De bezoekersaantallen zijn ten opzichte van 2022 verbeterd, in het bijzonder voor enkele rijksmusea. Nog niet alle musea zijn op het oude niveau van voor corona. Met name de door de gemeente gesubsidieerde instellingen hebben nog last van de na-ijleffecten van corona.
Museaal aanbod was - na het eerste kwartaal - gelukkig het grootste deel van 2022 weer mogelijk. We zien daarnaast ook dat musea proberen in te zetten op andere doelgroepen. Zoals Museum de Lakenhal met de edities van Lakenhal Laat (avondopenstelling, zie 1.8).

8A1.3 Ondersteunen en mogelijk maken educatief aanbod
Een aantal culturele instellingen in Leiden maakt cultuur-educatief aanbod voor jongeren en volwassenen mogelijk. Dit zijn onder meer BplusC, de Cultuureducatiegroep, Ars Aemula Naturae en de jeugdtheaterscholen. Na de beperkingen van de afgelopen jaren konden cursisten / leerlingen in 2022 weer onder normale omstandigheden van het aanbod gebruik maken.

BplusC
In 2022 is een aantal vervolgstappen gezet in de doorontwikkeling en vernieuwing van BplusC. Het college heeft in 2022 een duidelijke opdracht meegegeven in haar uitvraag aan BplusC en haar sturing op de prestatieafspraken verstevigd. De Toekomstvisie BplusC 2016, de Cultuurvisie 2020 en de startnotitie ‘Bibliotheek, Cultuureducatie en -participatie’ vormen onder meer het vertrekpunt voor deze uitvraag. Ook zijn de aanbevelingen uit de in 2021 uitgevoerde onderzoeken (DCK- ‘De Nieuwe Muziekschool’ en Rapport ‘Samenwerking BplusC- LSSGZ’) meegenomen.
Er zijn goede afspraken gemaakt tussen het college en BplusC over het proces en de te nemen stappen. Dit is vastgelegd in de subsidiebeschikking en de bijbehorende uitvoeringsovereenkomst 2022. In oktober 2022 heeft BplusC een meerjarenplan aan de gemeente aangeleverd. Op hetzelfde moment heeft de directeur/ bestuurder van BplusC laten weten te vertrekken bij BplusC, waardoor het nieuwe meerjarenplan nog niet is vastgesteld.
Samen met BplusC is vormgegeven aan het Stappenplan Muziekeducatie, waarin de doorontwikkeling van het huidige muziekonderwijs met een breder, inclusief aanbod, passend binnen de huidige tijdgeest uitgangspunt is. Er een besluit genomen de herhuisvesting van de muziekeducatie en -programmering naar één pand aan de Oude Vest/Hazewindsteeg. Ook heeft het college de (financiële) haalbaarheid onderzocht van de huisvesting van de bibliotheek. Begin Q2 2023 wordt hierover een bestuurlijke keuze gemaakt.

8A1.4 Ondersteunen en mogelijk maken beeldende kunst (in de openbare ruimte)
Het Lucas van Leyden Fonds heeft in 2022 bijna alle geplande kunstwerken op kunnen leveren, met als hoogtepunt het kunstwerk To Breathe Leiden van de internationaal gerenommeerde kunstenaar Kim Sooja. Per 31 december 2022 is het fonds formeel gestopt. De uitvoering van het laatste kunstwerk van Frank Koolen zal door de gemeente worden overgenomen en plaatsvinden begin 2023.
Verder zagen we in 2022 dat kunst in de openbare ruimte doelwit was van actiegroepen om maatschappelijke thema’s aan de kaak te stellen. Dit heeft gelukkig geen blijvende schade aan de kunstwerken veroorzaakt maar blijft een punt van aandacht. Bij incidenten proberen we met de daders in gesprek te gaan. Daarnaast doen we altijd aangifte bij de politie.

8A1.5 Ondersteunen amateurkunstverenigingen
In 2022 pakten de amateurkunstverenigingen na corona de draad weer snel op. Veel concerten werden alsnog uitgevoerd. Hoewel het er in eerste instantie somber uitzag maken eind 2022 nog steeds zo’n 65 verenigingen gebruik van de amateurkunst subsidie. Verenigingen zijn er zelf in geslaagd om ook weer nieuwe leden te werven, maar hier zal nog wel verdere aandacht nodig zijn.
Veel verenigingen hebben zich in ieder geval goed kunnen presenteren tijdens grotere Leidse evenementen zoals het korenweekend of het muzikale programma tijdens de Open Monumenten Dagen. Tot slot vond in 2022 ook weer het tweejaarlijkse Leids Amateurkunst Festival plaats dat dit keer plaatsvond in verschillende wijken. Hierbij werd ook de samenwerking gezocht met de huizen van de buurt en de wijkverenigingen.

8A1.6 Ondersteunen lokale media
De bijdragen vanuit het Leids Media Fonds aan een groot aantal producties heeft ook in 2022 geleid tot het vervaardigen van kritische, betrouwbare en onafhankelijke journalistieke producten. Landelijk wordt het Leidse fonds een toonaangevend voorbeeld genoemd. Op basis van de Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Zuid-Hollandse Journalistiek is van de Provincie Zuid-Holland in 2022 een subsidie van € 75.000,- ontvangen, die door de gemeente Leiden aanvullend aan het Leids Media Fonds is verstrekt.

Eind 2022 is bij de Eerste begrotingswijziging 2023 - bij de ontstane incidentele vrije ruimte in de concernreserve - besloten een extra incidentele bijdrage aan de Lokale publieke omroep te verstrekken door toevoeging van 200.000 euro aan programma 8/8A Cultuur van 100.000 euro per jaar voor de jaren 2023 en 2024. De rijksoverheid werkt aan nieuw beleid voor de lokale publieke omroepen, met gevolgen voor de organisatie en de financiering van de lokale publiek omroepen. Doel van deze extra incidentele subsidiebijdrage is de garantie voor continuïteit van inzet van de redactiewerkzaamheden en zo de lokale publieke omroep enige rust in de bedrijfsvoering te geven.

8A1.7 Ondersteunen projecten voor diversiteit, toegankelijkheid, ander publieksbereik, spreiding in de stad
Begin 2022 waren de beperkingen van de afgelopen jaren verdwenen en vonden de projecten weer onder normale omstandigheden plaats. Activiteiten die hebben plaats gevonden, zijn o.a. het wijkproject Grensland Matilo in Meerburg, het Leids Festival van het levenslied en het Amalyashi Verhalenfestival waar verschillende culturen samen komen.

8A.1.8 Exploitatie Museum De Lakenhal
De bezoekersaantallen hebben zich na corona nog niet hersteld tot het oude niveau. In het eerste kwartaal waren er ook nog beperkingen. In totaal bezochten 55.415 bezoekers het museum. Dat is minder dan voor de coronacrisis. De na-ijleffecten van corona hadden ook nog gevolgen voor de evenementen en verhuur.
Wel zijn de doelen voor publieksprogramma's en tentoonstellingen gehaald. Museum De Lakenhal maakte in 2022 twee grote tentoonstellingen: Christa Ehrlich, pionier in de design in het voorjaar, en Imagine Intuition in het najaar. De laatste sloot met de samenwerking tussen wetenschappers en kunstenaars aan bij het Leiden European City of Science jaar.
Met het Singelpark werd samengewerkt in een community kunstproject, waarin iedereen kon deelnemen in een mobiel-atelier waar op traditionele wijze de stof ‘saai’ werd gemaakt. Ook werd weer een nieuwe editie van de Kunstroute gemaakt.

In 2022 is veel aandacht besteed aan de publieksprogramma's om scholen, gezinnen, jongeren, ouderen en andere doelgroepen te betrekken bij de tentoonstellingen en de collectie. Voor het nieuwe programma voor ouderen met dementie (Memorabel) is veel belangstelling, evenals voor creatieve activiteiten in het atelier of rondleidingen. Daarnaast is gestart met de extra gratis openstellingen (met aantrekkelijk publieksprogramma) op de Dies Natalis van de Universiteit Leiden en op de geboortedag van Rembrandt van Rijn, mogelijk gemaakt door de gemeenteraad. Beide dagen zijn druk bezocht, ook door mensen voor wie anders de toegangsprijs een drempel is. Tijdens de najaar tentoonstelling is gestart met de pilot Lakenhal Laat, een maandelijkse avondopening. Hier komen verschillende kunstdisciplines op een interactieve manier samen. Door de dynamische wijze van presenteren bereikt het museum daarmee ook andere doelgroepen. Het publiek reageerde hier positief op.

In 2022 vonden al uitgebreide voorbereidingen plaats voor de in 2023 geplande internationale tentoonstelling over het werk van kunstenaar David Bailly (Leiden, 1584-1657). Ook werd gewerkt aan een vernieuwde gedragen visie en missie en aan de programmering op langere termijn, zoals het 150-jarig bestaan van het museum in 2024 en de viering van 450 Leidens Ontzet en Universiteit Leiden.

Op het gebied van collectiebeheer zit de grootste zorg bij de (overvolle) depots. In 2022 strandde het oorspronkelijke plan van een gezamenlijke collectiecentrum in Leiden met Museum Boerhaave en het Nationaal Museum van Wereldculturen (NMvW).

8A2.1 Stimuleren en ondersteunen netwerkvorming en kennisontwikkeling cultuur- en zorgsector
Na een succesvol pilot project Kunst op recept in 2021, is dit project in 2022 volop gecontinueerd. Kunst op recept maakt het mogelijk dat mensen met psycho-sociale problematiek via de eerstelijns zorg, zoals een huisarts, een doorverwijzing krijgen voor ‘kunst op recept’. Uiteenlopende kunstdisciplines doen mee, en kunstenaars worden zorgvuldig geselecteerd. Tevens is er een website gemaakt voor bemiddeling in vraag en aanbod binnen cultuur- en zorgsector.

8A2.2 Stimuleren en ondersteunen dat cultuur bijdraagt aan integratie nieuwkomers
In 2022 waren er weer diverse initiatieven, vooral met aandacht voor het slavernijverleden. Er is een podcast gemaakt over het Leidse Slavernijverleden in Leiden. Het theaterstuk van de Veenfabriek, Koken met Amba, ging langs een aantal basisscholen. Ook is er een wandeling in ontwikkeling, Mapping Slavery, langs de plekken in de stad waar het slavernijverleden ook Leiden raakt.

8A2.3 Onderzoek en stimuleren grotere toegankelijkheid cultuur voor smalle beurs en jongeren
Er is bij de 6 grote culturele instellingen (de C6) en de cultuurcoaches meer aandacht voor jongerenprogrammering. Ook zijn de kennismakingscursussen cultuureducatie gestart bij Verwonder om de Hoek.
Het onderzoek naar de meedoenpas voor mensen met een smalle beurs is pas eind 2022 gegund aan bureau Bartels, waardoor de uitgangspunten vanuit het nieuwe college-akkoord konden worden meegenomen.

8A3.1 Versterken unieke weefsel kennis en cultuur door Pilgrimjaar, ECS 2022
Onder Leiden ECS hebben verschillende culturele instellingen het profiel van Kennis en Cultuur actief kunnen uitdragen. Dit heeft geleid tot mooie initiatieven in de stad, zowel bij de grote instellingen als in de wijken.
Verder is vanuit de pijler ‘Erfgoed en cultuurhistorie’ onder programma Kennisstad een begin gemaakt aan een unieke samenwerking tussen musea/erfgoedinstellingen, de Universiteit en de Gemeente. In 2023 zal deze samenwerking onder de noemer ‘Collectie Leiden’ verder vormgegeven worden.

8A3.2 Cultuureducatie icm natuur- en milieueducatie om de hoek
Verwonder om de hoek heeft te kampen gehad met personeelstekorten en de nasleep van corona, waardoor minder activiteiten zijn uitgevoerd dan gepland.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers. Er was geen Stadsenquete in 2022, deze vindt om het jaar plaats.